Η δακρυσμένη Αφροδίτη στο Μουσείο της Ακρόπολης

Κεφάλι αγάλματος θεάς, πιθανόν της Αφροδίτης, στο Μουσείο της Ακρόπολης. Ένα αριστουργηματικό κεφάλι γυναίκας, με μάτια φτιαγμένα από ελεφαν...

Κεφάλι αγάλματος θεάς, πιθανόν της Αφροδίτης, στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Ένα αριστουργηματικό κεφάλι γυναίκας, με μάτια φτιαγμένα από ελεφαντόδοντο και ποταμούς μαύρων «δακρύων» κάτω από αυτά. Σε κάθε επίσκεψη στο Μουσείο της Ακρόπολης είναι σαν να ξαφνιάζεσαι διαρκώς και να ανοίγεις νέες συνομιλίες.

Εχεις δει γυναίκα βαμμένη να κλαίει. Το ρίμελ, η μάσκαρα λιώνουν και κυλούν στα μάγουλα, μικρές λίμνες κάτω από τα μάτια. Είναι σαν να κοιτάς το κεφάλι της θεάς στον πρώτο όροφο του Μουσείου της Ακρόπολης. Πανέμορφο, ναι, αλλά και με μια συναρπαστική αμεσότητα που σε κρατά μπροστά του ακίνητο για κάποια λεπτά.  Το κεφάλι αποδίδεται στη θεά Αφροδίτη, εντοπίστηκε το 1857 στο Ωδείο του Ηρώδη Αττικού και χρονολογείται στον 2ο αιώνα π.Χ.

Ας το κοιτάξουμε όμως καλύτερα. Φυσικά μαρμάρινο, όμως στην σχετική αναγραφή επισημαίνεται ότι η επιφάνεια του ήταν στιλβωμένη για να μοιάζει με ελεφαντόδοντο, αφού οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι ήταν αντίγραφο μεγάλο χρυσελεφάντινου αγάλματος της θεάς. Τα μάτια είναι συγκλονιστικά: ένθετα με υλικό το ελεφαντόδοντο, ίριδες από μαύρη πέτρα και βλεφαρίδες χάλκινες. Το κόκκινο τους χρώμα είναι αυτό που κύλισε, με το πέρασμα του χρόνου οξειδώθηκε, αποτυπώθηκε σαν ποτάμια μαύρου κλάματος στα μάγουλα. Ένα αριστούργημα.

Κεφάλι θεάς που αποδίδεται στην Αφροδίτη

Τα μαλλιά ήταν επίσης κόκκινα, το επάνω μέρος του κεφαλιού κομμένο λοξά. Όπως επισημαίνεται στην επιγραφή, το κεφάλι ανήκε σε ακρόλιθο άγαλμα, δηλαδή σε τύπο αγάλματος του οποίου το κεφάλι, τα χέρια και τα πόδια ήταν φτιαγμένα από μάρμαρο, πέτρα ή ελεφαντόδοντο ενώ το υπόλοιπο σώμα ήταν φτιαγμένο από ξύλο.

Ετσι είναι, το μουσείο αυτό δεν σταματά να εκπλήσσει δεκατρία χρόνια μετά την έναρξη της λειτουργίας του. Και ενώ είναι τα γλυπτά σώματα, οι πτυχώσεις των ρούχων, τα κοσμήματα, οι μακριές κοτσίδες, οι βόστρυχοι των ανδρών με την υψηλή τους τέχνη που συχνά κλέβουν τις εντυπώσεις, η αλήθεια είναι ότι τα μάτια έχουν τις δικές τους ιστορίες που θα έλεγε κανείς ότι περιβάλλονται από ένα μυστήριο.

Τα δακρυσμένα μάτια της Αφροδίτης λοιπόν, αλλά και αυτά της κόρης στη βάση διπλού αφιερώματος. Στέκει με το δεξί πόδι μπροστά, φρύδια σαν τόξα και μάτια άριστα κυκλωμένα με έντονο, βαθύ, καφέ χρώμα. Κοιτάζει χαμηλά, μια στάση σεμνότητας, σαστίσματος, ντροπής. Συνέχεια στις αφηγήσεις των ματιών με αυτά τα σχεδόν αινιγματικά πλακίδια με μάτι που βρέθηκαν στον ιερό της νύμφης. Τα βλέφαρα, η ίριδα του ματιού και το φρύδι έχουν πλαστεί χωριστά και επικολληθεί σε επίπεδο πλακίδιο. Η επιφάνειά του ήταν καλυμμένη με παχύ λευκό επίχρισμα πάνω στο οποίο λεπτομέρειες αποδίδονταν με κόκκινο χρώμα.

Στην προθήκη 19 του πρώτου ορόφου, συναντάμε τα μεταλλικά μάτια. Το χάλκινο από τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ  που μένει κλειστό, ξεχωρίζουν όμως οι βλεφαρίδες, ακόμα και ο δακρυϊκός πόρος. Το κλειστό βλέφαρο επίσης από τα τέλη του 6ου π.Χ. που αποτελείται από λεπτό έλασμα, το οποίο στη μία πλευρά έχει ορθογώνιες προεξοχές, για τη στερέωσή του και στην άλλη καταλήγει σε μακριές τριγωνικές βλεφαρίδες. Δεν γνωρίζουμε σε ποιο άγαλμα ανήκε, αλλά σίγουρα αυτό είχε διαστάσεις που ξεπερνούσαν τα ανθρώπινα μέτρα.

Ο κάθε επισκέπτης θα βρει τη δική του διαδρομή, θα υφάνει το δικό του νήμα μέσα στους χώρους του Μουσείου, με ανακαλύψεις, συσχετισμούς και συλλογισμούς στο Μουσείο που δεν θα σταματήσει ποτέ να μας εκπλήσσει. Και που μέσα στις γιορτές, παρά τις ατελείωτες ουρές κυρίως τουριστών, λειτουργεί υποδειγματικά, με πολλά ταμεία ανοιχτά σε πλήρη λειτουργία και με το προσωπικό πραγματικά υποδειγματικό και πρόθυμο παρά τους εκατοντάδες επισκέπτες που βρίσκονται κάθε στιγμή στον χώρο. 

Πηγή: Κ. Ανέστη, iefimerida