Οι ρωμαίοι μονομάχοι της Εφέσου ήταν ως επί το πλείστον χορτοφάγοι

Επιτύμβια στήλη που ανήκει σε τάφο μονομάχων και βρέθηκε στη νεκρόπολη στην Έφεσο. [Credit: Lösch, Sandra, et al. 2014] Η εξέταση των οστών ...

Επιτύμβια στήλη που ανήκει σε τάφο μονομάχων και βρέθηκε στη νεκρόπολη στην Έφεσο.
[Credit: Lösch, Sandra, et al. 2014]

Η εξέταση των οστών των Ρωμαίων μονομάχων που ήταν θαμμένα στην αρχαία πόλη της Εφέσου δείχνει ότι αυτοί οι πολεμιστές ήταν ως επί το πλείστον «χορτοφάγοι».

Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι μονομάχοι έκαναν δίαιτα πλούσια σε υδατάνθρακες και χαμηλή σε ζωικές πρωτεΐνες, όπως κριθάρι και φασόλια. Το φαγητό τους δεν έμοιαζε σε τίποτα με την παλαιοδιατροφή ή τις δίαιτες με επίκεντρο το κρέας και το ψάρι που συνδέονται σήμερα με επίλεκτους πολεμιστές και αθλητές.

Με βάση μια σειρά από ανάγλυφα λαξευμένα σε μαρμάρινες επιτύμβιες στήλες που τοποθετήθηκαν σε ορισμένους τάφους στην Έφεσο, οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν να αναγνωρίσουν τους θαμμένους σκελετούς ως μονομάχους. Αυτά τα ανάγλυφα απεικόνιζαν σκηνές μάχης μονομάχων και ήταν αφιερωμένα σε νεκρούς μονομάχους.

Χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται «ισοτοπική ανάλυση», η ομάδα μπόρεσε να ερευνήσει τα σκελετικά κατάλοιπα για στοιχεία όπως το ασβέστιο και ο ψευδάργυρος. Αυτές οι αναλύσεις επέτρεψαν την εν μέρει ανασύνθεση της διατροφής των ατόμων που αναγνωρίστηκαν ως μονομάχοι.

Με βάση τα στοιχεία που βρήκαν, η ερευνητική ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα άτομα που βρέθηκαν θαμμένα στον τάφο των μονομάχων έπαιρναν μια υγιή δόση ασβεστίου, μαζί με μικρές ποσότητες ζωικής πρωτεΐνης και άφθονα όσπρια, πλούσια σε υδατάνθρακες.

Αυτή η διατροφή χωρίς κρέας περιγράφεται επίσης σε αρχαία κείμενα της εποχής: ο αρχαίος Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος, στη Φυσική Ιστορία, αναφέρεται στους μονομάχους ως «hordearii», που σημαίνει «αυτοί που τρώνε κριθάρι». Η λέξη "κριθαροφάγος" πιθανότατα σχετιζόταν με το γεγονός ότι στους μονομάχους έδιναν ως τροφή σιτηρά χαμηλότερης ποιότητας.

Σχεδόν όλοι αυτοί οι επαγγελματίες μαχητές είχαν ελάχιστες ενδείξεις για κρέας ή γαλακτοκομικά στη διατροφή τους. Ωστόσο, υπήρχαν και οστά που ανήκαν σε δύο άτομα που φαινόταν να έχουν διαφορετική δομή. Σε αυτά τα άτομα η έρευνα αποκάλυψε ότι είχαν μια διατροφή πολύ πλουσιότερη σε ζωική πρωτεΐνη και χαμηλότερη σε φασόλια και όσπρια. Αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι υπήρχαν επίσης μονομάχοι που είχαν διαφορετική διατροφή, και ίσως προέρχονταν από άλλα μέρη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Ο σκελετός του μονομάχου Palumbos από τη νεκρόπολη στην Έφεσο.
[Credit: Lösch, Sandra, et al. 2014]

Σύμφωνα με την έρευνα, οι μονομάχοι έπιναν ένα ρόφημα από φυτικές στάχτες. Το ρόφημα από στάχτες φυτών συνέβαλε στην ενδυνάμωση του σώματος και στην επούλωση των οστών μετά από σωματική εξάντληση. Τα συμπεράσματα σχετικά με αυτό το είδος ροφήματος βασίζονται στη μέτρηση των επιπέδων στροντίου στα οστά των μονομάχων.

Ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έχει αναφερθεί σε αυτό: «Για κράμπες ή μώλωπες στην κοιλιά», λέει ο Marcus Varro, και παραθέτω τα λόγια του, «η εστία σας πρέπει να βρίσκεται στο ντουλάπι των φαρμάκων σας. Εάν πίνετε σόδα από στάχτη, θα βελτιωθείτε. Μετά από έναν αγώνα, μπορείτε να το δώσετε αυτό στους μονομάχους να το πιουν και να δείτε πώς θα θεραπευθούν».

Το προαναφερθέν ρόφημα στάχτης, το οποίο δινόταν σε μονομάχους, είχε την ίδια λειτουργία με τη σημερινή χρήση αναβράζοντων δισκίων που περιέχουν μαγνήσιο και ασβέστιο, τα οποία καταναλώνονται μετά από σωματική καταπόνηση.

Οι αναλύσεις των οστών βασίζονται σε ανασκαφές που αποκάλυψαν τους τάφους 22 μονομάχων στην Έφεσο της Ρώμης, και χρονολογούνται πριν από περίπου 1.800 χρόνια. Την εποχή εκείνη η Έφεσος ήταν η πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας και είχε πληθυσμό περίπου 200.000 κατοίκους.

Το ρόφημα με στάχτη που έπιναν οι μονομάχοι είχε την ίδια λειτουργία με τα αναβράζοντα δισκία σήμερα.

Οι μονομάχοι της Εφέσου

Για παράδειγμα, ένας από τους μονομάχους του οποίου ο τάφος και η επιτύμβια στήλη βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές του 1993 ήταν ένας Μουρμίλος (Μurmillo, τύπος μονομάχου) με το ψευδώνυμο Palumbos, το οποίο μεταφράζεται ως "αρσενικό περιστέρι". Σύμφωνα με την επιγραφή, η επιτύμβια στήλη ανεγέρθηκε στη μνήμη του από τη σύζυγό του, Ύμνη, τον 2ο αιώνα μ.Χ.

Οι μονομάχοι αποτελούνταν κυρίως από αιχμαλώτους πολέμου, σκλάβους και καταδικασμένους εγκληματίες. Η ρωμαϊκή δικαιοσύνη είχε δύο διατάξεις που ανάγκαζαν τους ανθρώπους να πολεμούν στην αρένα. Οι συμμετέχοντες με σπαθιά (ad gladium) έπρεπε να πολεμήσουν στην αρένα χωρίς προηγούμενη ειδική εκπαίδευση, κάτι που στις περισσότερες περιπτώσεις σήμαινε βέβαιο θάνατο. Οι συμμετέχοντες στη σχολή μονομάχων (ad ludum) λάμβαναν κατάλληλη εκπαίδευση. Κατά τη διάρκεια των αγώνων, μπορούσαν να αποδείξουν την ικανότητά τους για να ενταχθούν ξανά στην κοινωνία. Υπήρχαν και «εθελοντές» μονομάχοι, ανεξάρτητα από την πιθανότητα να πεθάνουν, περίπου 1∶9 σε αγώνα μονομάχων τον 1ο αιώνα μ.Χ.

Οι απλοί πολίτες, οι γερουσιαστές, οι ευγενείς, ακόμη και οι αυτοκράτορες θα μπορούσαν να εκπαιδεύονται σε σχολές μονομάχων (ludus). Επομένως, η επαγγελματική ομάδα των μονομάχων πιθανότατα αποτελούνταν από άνδρες από όλες σχεδόν τις κοινωνικές ομάδες της ρωμαϊκής κοινωνίας.

Αναφέρεται ότι οι αγώνες μονομάχων για την Έφεσο διεξάγονται από το 69 π.Χ. υπό την αιγίδα του Ρωμαίου κυβερνήτη Λούκουλλου. Αντικείμενα, κυρίως λύχνοι και γκράφιτι με εικονογράφηση πολεμιστών, δείχνουν ότι οι συγκεκριμένες μάχες γίνονταν όλο και πιο σημαντικές με την πάροδο του χρόνου και κορυφώθηκαν τον 2ο και 3ο αιώνα μ.Χ., όταν η Έφεσος ήταν η πρωτεύουσα της ασιατικής επαρχίας.

Οι αγώνες μονομάχων έλαβαν τέλος με την αύξηση της επιρροής του Χριστιανισμού στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το 400 μ.Χ. και το κλείσιμο των σχολών μονομάχων.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Lösch, S., Moghaddam, N., Grossschmidt, K., Risser, DU, & Kanz, F. (2014). Stable isotope and trace element studies on gladiators and contemporary Romans from Ephesus (Turkey, 2nd and 3rd Ct. AD)-implications for differences in diet. PLoS One, 9(10), e110489.

Πηγή: Arkeofili