Κάποια κτίρια γίνονται φέτος 100 ετών

Ακαδημίας 23. Ενα κτίριο που συμπληρώνει φέτος έναν αιώνα ζωής. Εργο του Βασίλη Τσαγρή. [Credit: ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ] Από την οδό ∆ηµοκρίτου πρ...

Ακαδημίας 23. Ενα κτίριο που συμπληρώνει φέτος έναν αιώνα ζωής. Εργο του Βασίλη Τσαγρή. [Credit: ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ]

Από την οδό ∆ηµοκρίτου προς την Ακαδημίας, ένα από τα ωραιότερα αστικά κάδρα της Αθήνας οργανώνεται γύρω από το θαυμαστό αθηναϊκό αρχοντικό που δεσπόζει.

Είμαστε στην οδό Ακαδημίας 23 και αυτό το σπίτι, που έχει υποστεί πολλές μεταβολές και έχει αλλάξει πολλές χρήσεις, από πρεσβεία έως έδρα της Ενωσης Ξένων Ανταποκριτών, παραμένει εκεί να μας θυμίζει δύο πράγματα: Πρώτον, ότι η οδός Ακαδημίας έως το 1932-33 περίπου (όταν άρχισαν να υψώνονται οι προπολεμικές μοντερνιστικές πολυκατοικίες της) ήταν γεμάτη αρχοντικά, ορισμένα, δε, είχαν και κήπους ή προαύλια. Και δεύτερον, ότι μετά το 1912 και κυρίως μετά το 1918-20, ένας νέος τύπος αθηναϊκής αρχιτεκτονικής άρχισε να κάνει αισθητή την παρουσία του στους δρόμους της Αθήνας.

Ενα τέτοιο, νέας γενιάς, κτίριο ήταν και το αρχοντικό της Ακαδημίας 23. Είχε αρχιτέκτονα τον Βασίλη Τσαγρή, που έχτισε πληθώρα κτιρίων στην Αθήνα. Γέννησε ένα δικό του στυλ και πέθανε στη διάρκεια της Κατοχής.

Στην οδό Ακαδημίας, αυτό το κτίριο, που περιμένει την αποκατάστασή του, συμπληρώνει φέτος 100 έτη ζωής. Οπως ο καθένας μπορεί να διακρίνει, είναι ένα ιδιαίτερο κτίριο, επηρεασμένο –όπως λέει παντού η βιβλιογραφία– από τις αρχές του πρωτοποριακού Αυστριακού αρχιτέκτονα Οτο Βάγκνερ (1841-1918). Ασχέτως αυτού, έχουμε μπροστά μας το άνοιγμα της αθηναϊκής κοινωνίας του 1920 σε νέα αισθητικά λεξιλόγια και οπωσδήποτε έχουμε και την υπογραφή ενός ιδιαίτερα προικισμένου δημιουργού, όπως ήταν ο Βασίλης Τσαγρής.

Αλλά να που εκείνη η πρωτοπορία, μέσα στα όρια μιας συντηρητικής αλλά κινητικής κοινωνίας, συμπληρώνει έναν αιώνα ζωής. Το 1923, καθώς η Αθήνα κλονίζεται από την πληθυσμιακή ανατροπή με την έλευση των προσφύγων, η πόλη αποκτά πολλά πρόσωπα. Οι πιέσεις στην αξία της γης (και στα αγαθά) είναι μεγάλες και, μαζί με τα προσφυγικά προάστια και τους καταυλισμούς, η αστική κοινωνία αντιδρά με επεκτάσεις και νέες οικοδομές που φέρνουν όλες τις ανέσεις της προηγμένης Ευρώπης. Ενα τέτοιο αρχοντικό ήταν αυτό που θαυμάζουμε στην Ακαδημίας 23. Την ίδια χρονιά, μεγάλες, πολυτελείς πολυκατοικίες, με εκλεκτικιστικό ύφος, χτίζονται στον άξονα της Πατησίων. Το Μέγαρον Ησαΐα, π.χ., στην Πατησίων 65 και Ιουλιανού, χτίστηκε το 1923 από τον Παναγιώτη Ζίζηλα. Μια νέα Αθήνα γεννιόταν.

Αν εισέλθει κανείς μέσα σε αυτά τα πολυτελή και μοντέρνα για την εποχή τους κτίρια, θα δει τα κομφόρ που διέθεταν. Ανελκυστήρες τα πολυώροφα, κεντρική θέρμανση όλα, λουτρά, ζεστό νερό. Ηταν μια κατάσταση πρόδρομη της επικράτησης του Μοντερνισμού μετά το 1932, μια κατάσταση που αντανακλούσε τις προσδοκίες μιας μικρής μεν, αλλά πεφωτισμένης αστικής τάξης. Λίγο έχουν αναδειχθεί αυτές οι αστικές νησίδες ανάμεσα στο 1918 και στο 1932. Η δεκαετία του ’20 από την πλευρά της αστικής Αθήνας δεν έχει ακόμη αναδειχθεί.

Κατεβαίνοντας τη Δημοκρίτου (με ορατό πάντα το τραύμα του κατεδαφισμένου διώροφου σπιτιού δίπλα στο Λύκειον των Ελληνίδων) και φθάνοντας στην Ακαδημίας, θα περάσει κανείς από μεσοπολεμικές και μεταπολεμικές πολυκατοικίες μιας υψηλής στάθμης. Ωστόσο, όλη η προϊστορία της οδού Ακαδημίας έχει εξατμιστεί από τη μνήμη. Στη γωνία Ακαδημίας και Δημοκρίτου υπήρχε το αρχοντικό σπίτι όπου έμεναν ο πρίγκιπας Γεώργιος και η Μαρία Βοναπάρτη. Οταν η Μαρία Βοναπάρτη απεβίωσε το 1962, το αρχοντικό κατεδαφίστηκε αλλά προηγουμένως έγινε δημοπρασία όλων των υπαρχόντων, με ζωηρή παρουσία της αθηναϊκής κοινωνίας. Η δημοπρασία έμεινε ιστορική και καταγράφηκε και ειδησεογραφικά. Θα μπορούσε να μπει έστω μια αναμνηστική πλάκα.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή