Φοιτητές Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων φωτογραφίζονται με ευρήματα που βρέθηκαν στον χώρο της σχολής τους. Οι φοιτητές που σπουδά...
 |
| Φοιτητές Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων φωτογραφίζονται με ευρήματα που βρέθηκαν στον χώρο της σχολής τους. |
Οι φοιτητές που σπουδάζουν αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων χρειάζονται ελάχιστο χρόνο για να βρεθούν σε ανασκαφικό πεδίο. Αρκούν λίγα λεπτά περπάτημα από το αμφιθέατρο διδασκαλίας για να ασκηθούν στο μάθημα της «Ανασκαφικής», στις τεχνικές και στη μεθοδολογία της αρχαιολογικής θεωρίας και πράξης, έχοντας μάλιστα στη διάθεσή τους όλα τα απαραίτητα τεχνολογικά μέσα για την τεκμηρίωση της έρευνας. Ολα αυτά στη Δουρούτη, ένα πανέμορφο τοπίο της Ηπείρου που διατηρεί τη γαλήνη, τις πηγές και την πλούσια βλάστηση που είχαν τα εξωαστικά ιερά στην αρχαιότητα.
«Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων είναι το μοναδικό ΑΕΙ της χώρας, και πιθανότατα το μοναδικό στον κόσμο, με κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο εντός του campus του, όπου διεξάγεται εκπαιδευτική ανασκαφή», λέει στην «Κ» ο Ανδρέας Βλαχόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας και πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου. Μαζί με την Αλεξάνδρα Αλεξανδρίδου και την Κλεοπάτρα Καθάριου, επίκουρες καθηγήτριες κλασικής αρχαιολογίας, ανέλαβαν από πέρυσι τη διεύθυνση πενταετούς ανασκαφικού προγράμματος στον λόφο της Δουρούτης. Στόχος τους είναι να διερευνηθεί η ευρύτερη περιοχή στην οποία σμίγουν πολλά μνημεία από την προϊστορική αρχαιότητα έως τα οχυρωματικά έργα των Βαλκανικών πολέμων.
 |
| Στον λόφο της Δουρούτης σμίγουν πολλά μνημεία από την προϊστορική αρχαιότητα έως τα οχυρωματικά έργα των Βαλκανικών Πολέμων. Το Θεσμοφόριο, δηλαδή ιερό της Δήμητρας στο οποίο τελούνταν υπαίθριες τελετές. |
 |
| Ανασκαφές σε σημεία της περιοχής η οποία «υπόσχεται» και άλλα ευρήματα. |
Ο λόφος που βρίσκεται εντός των ορίων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, σε ύψος περίπου 80 μέτρων από την επιφάνεια της λίμνης Παμβώτιδας, έχει μεγάλη ιστορία. Εδώ, πριν από 58 χρόνια, στη χαράδρα Μεγάλο Λαγκάδι, ο Σωτήριος Δάκαρης εντόπισε τάφο της Υστερης Εποχής του Χαλκού (τέλος 2ης χιλιετίας π.Χ.). Ηταν όμως η Ιωάννα Ανδρέου, έφορος αρχαιοτήτων Ιωαννίνων στα μέσα της δεκαετίας του ’70, αυτή που ξεκίνησε τις έρευνες στο πλαίσιο των έργων διαμόρφωσης του αδόμητου τότε χώρου της πανεπιστημιούπολης. Αποκαλύφθηκαν μεταξύ άλλων θεμέλια αρχαίων κτισμάτων και ταφές και εκεί επικεντρώθηκαν οι σωστικές ανασκαφές από την επίτιμη, σήμερα, έφορο αρχαιοτήτων. Ακολούθησε η συστηματική ανασκαφή από την Κωνσταντίνα Γραβάνη, εντάσσοντας πλέον δυναμικά τη θέση στον αρχαιολογικό χάρτη του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων. Κατά την ανέγερση της πανεπιστημιούπολης αποκαλύφθηκε εκτεταμένη νεκρόπολη 140 τάφων που χρονολογούνται από τον 10ο έως και το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. Λάκκοι καλυμμένοι με λιθοσωρό ή με λίθινες πλάκες, κιβωτιόσχημοι και κεραμοσκεπείς τάφοι, ταφές σε πίθους, ανακομιδές και ελάχιστες δευτερογενείς καύσεις. Επίσης ταφές κυρίως του 6ου και 5ου αιώνα που έκρυβαν πλήθος χάλκινων και σιδερένιων αντικειμένων και ποσότητες εγχώριας και εισηγμένης κεραμικής. Ανάμεσά τους ένα ακέραιο εντυπωσιακό χάλκινο κράνος (τέλος του 6ου αι. π.Χ.) με εγχάραξη αγριογούρουνου στην αριστερή παραγναθίδα. Στο εσωτερικό του κρυβόταν σκελετός βρέφους. Το εύρημα σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων.
Ο γρύπας
Στο Μουσείο μπορεί κανείς να θαυμάσει και την εντυπωσιακή χάλκινη προτομή γρύπα (ένας ανάλογος γρύπας έγινε το σήμα της «Καθημερινής») του 7ου αι. π.Χ. και αυτιά άλλων, στόμια αυλών, πολλά θραύσματα από την περιφέρεια αρχαϊκών ασπίδων, διακοσμημένα με έκτυπους πλοχμούς. «Δεν γνωρίζουμε αν οι πυκνοί τάφοι του νεκροταφείου ανάμεσα στα βάτα και τις αγριοτριανταφυλλιές συνδέονται με τον τάφο που βρήκε ο Δάκαρης. Ομως η χρονολόγησή τους και τα κτερίσματά τους μαρτυρούν μια πολύ ακμαία κοινότητα η οποία έθαβε τους νεκρούς της στους χαμηλότερους πρόποδες του λόφου της Δουρούτης», λέει ο Ανδρέας Βλαχόπουλος.
Περίπου 200 μέτρα δυτικά του νεκροταφείου βρέθηκαν δύο κτιριακές υποδομές. Το κυκλικό κτίριο στην πλαγιά του Μεγάλου Λαγκαδιού ταυτίστηκε με Θεσμοφόριο, δηλαδή ιερό της Δήμητρας στο οποίο τελούνταν υπαίθριες τελετές για τη γονιμότητα και την ευκαρπία της γης. Απέναντι αποκαλύφθηκε ορθογώνιο κτίριο που ταυτίστηκε με εστιατόριο, χώρο τελετουργικών γευμάτων στο ιερό της θεάς. Εντοπίστηκαν ακόμη κυκλικά λιθόστρωτα «αλώνια» όπου γίνονταν τελετουργικοί χοροί της Δήμητρας και διάσπαρτα άλλα λείψανα τα οποία δεν έχουν αποδοθεί με βεβαιότητα. «Αυτή η πλαγιά ήταν ένα ιδανικό περιβάλλον και πιθανόν υπήρχαν υποδομές για να παρακολουθεί ο κόσμος τα δρώμενα. Μια σκάλα, ένας αγωγός και πολλά ακόμη είναι προς διερεύνηση».
 |
| Ερυθρόμορφη λήκυθος του 4ου αι. π.Χ., με παράσταση φτερωτού έρωτα που κρατάει στεφάνι και δώρα γάμου, βρέθηκε στο αρχαίο νεκροταφείο. |
Ιωάννινα, Θεσσαλία και Πρίνστον
Από φέτος στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων πραγματοποιείται και μια ενδιαφέρουσα συνάντηση τριών ιδρυμάτων, δύο φορές τον χρόνο, φέρνοντας κοντά υποψηφίους διδάκτορες στην προϊστορική και την κλασική αρχαιολογία. Τόπος συνάντησης ορίστηκε η Ελλάδα κάθε Μάιο (εναλλάξ στη Θεσσαλία και την Ηπειρο) και κάθε Σεπτέμβριο το Πρίνστον. Η πρώτη συνάντηση του σεμιναρίου PITHOS πραγματοποιήθηκε πριν από ένα μήνα στη Μονή Πάου του Πηλίου, ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και θα συνεχιστεί τον Σεπτέμβριο στο Πρίνστον, στο οποίο εννέα υποψήφιοι διδάκτορες θα συνομιλήσουν εκ νέου για ισάριθμα θέματα ελληνικής αρχαιολογίας. Η δεύτερη συνάντηση των υποψηφίων διδακτόρων Αρχαιολογίας των Πανεπιστημίων Πρίνστον, Ιωαννίνων και Θεσσαλίας (PITHOS) τον Μάιο του 2024, θα γίνει στη Μονή Περιστεράς στη Δουρούτη.
Η μεγάλη βοήθεια των ντρόουν και των λέιζερ – σκάνερ στις έρευνες
Η φετινή έρευνα που ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε τον Μάιο χρηματοδοτήθηκε από τα ανασκαφικά κονδύλια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και την Περιφέρεια Ηπείρου. «Ηδη από πέρυσι καθαρίσαμε το νεκροταφείο, το περιφράξαμε, το αναδείξαμε, και σε λίγο θα είναι έτοιμο για την υποβολή μιας πρότασης διαμόρφωσής του σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο. Ο χώρος φωτογραμμετρήθηκε, έγιναν αερολήψεις, όλες οι αποτυπώσεις και είχαμε ευρήματα όπως κορινθιακή κεραμεική, μελαμβαφή αγγεία κ.ά.». Βλέποντας το ελκυστικό τοπίο της Δουρούτης με τα νερά, τα λιβάδια και τις καλλιέργειες, αναρωτιέσαι τι περιμένουν να βρουν εδώ οι αρχαιολόγοι. «Για οικισμό δεν υπάρχει τεκμηρίωση, δεν έχουμε σπίτια κ.λπ. Σίγουρα υπάρχει οικισμός κοντά, αλλά δεν γνωρίζουμε ούτε τα όρια ούτε τη μορφή του. Ηταν ένα ιδανικό αμφιθεατρικό περιβάλλον αυτή η γαλήνια πλαγιά. Εχει υποστηριχθεί ότι πίσω από το Θεσμοφόριο πιθανόν να υπήρχαν εγκαταστάσεις ή υποδομές για να παρακολουθούν τα δρώμενα. Εχει διαπιστωθεί μια σκάλα, ένας αγωγός –ίσως από κάποια ιερή κρήνη που κατέβαζε το νερό–, όμως όλα αυτά πρέπει να ερευνηθούν. Εκμεταλλευόμαστε το επίπεδο πλάτωμα μεταξύ του Θεσμοφορίου και των άλλων λειψάνων, που δεν έχει ανασκαφεί γιατί μέχρι πριν από 15 χρόνια ήταν σκουπιδότοπος της χωματερής Ιωαννίνων. Τότε το πανεπιστήμιο –έργο της κ. Γραβάνη– απομάκρυνε τις μάζες σκουπιδιών, περιέφραξε τον χώρο και σήμερα έχουμε την ομορφιά που θαυμάζει κανείς από κοντά ή τις φωτογραφίες».
Βλέποντας το ελκυστικό τοπίο της Δουρούτης με τα νερά, τα λιβάδια και τις καλλιέργειες, αναρωτιέσαι τι ακόμη περιμένουν να βρουν εδώ οι αρχαιολόγοι.
Από τα ειδώλια που βρέθηκαν στο Θεσμοφόριο τεκμηριώνεται η χρήση του κτιρίου, το δίδυμο του οποίου είναι το Θεσμοφόριο της Πέλλας. «Οταν σκάφτηκε και δημοσιεύτηκε, διαπιστώθηκε ότι τυπολογικά σ’ αυτό ανήκει και το δικό μας. Αρα περιμένουμε στο πλάτωμα μπροστά από το σημαντικό αυτό μνημείο, να βρούμε τα συνοδευτικά κτίρια που είτε συνδέονται με τις ιερουργίες και στέγαζαν συναφείς δραστηριότητες, είτε τους παλιότερους ορίζοντες, εγκαταστάσεις στην περιοχή. Δηλαδή ζούμε την αρχή του αφηγήματος που έχει μόνο ερωτήσεις», απαντά ο κ. Βλαχόπουλος.
Στη Δουρούτη η συστηματική ανασκαφή εκπαιδευτικού χαρακτήρα συνδυάζει τη σημασία των μνημείων που αποκαλύφθηκαν παλιότερα (νεκροταφείο, Θεσμοφόριο κ.ά.) με την εγγύτητα της έρευνας στην πανεπιστημιακή διδασκαλία. Η εξοικείωση των νέων αρχαιολόγων με την τεχνολογία έχει μεγάλη σημασία. Σήμερα τα ντρόουν είναι εξοπλισμένα με ψηφιακό φωτογραφικό μηχανισμό ο οποίος φωτογραμμετρεί τις αρχαιότητες και το τοπίο. Οι λήψεις με ντρόουν ή επαγγελματικό ειδικό αεροπλανάκι για μεγάλες εκτάσεις είναι τεράστια βοήθεια. Ολα μπορούν να μετρηθούν με ακρίβεια εκατοστού. «Αυτό, αν δεν το διδάξεις από τον ειδικό τοπογράφο – σχεδιαστή που έχει την αντίστοιχη εξοικείωση στον αρχαιολόγο που θα κληθεί να το εφαρμόσει στο πεδίο, έχεις χάσει μια γενιά τεχνολογίας για τους φοιτητές. Το λέιζερ – σκάνερ επιτρέπει να αποτυπωθούν σε τρεις διαστάσεις τα μνημεία και να μελετηθούν με τη μέγιστη λεπτομέρεια. Επιπλέον, να φτιάξουν έργα αυξημένης εικονικής πραγματικότητας που μπορούν να έχουν εκπαιδευτικό ή χαρακτήρα γνωριμίας της ανασκαφής με το κοινό. Στόχος είναι να συνδυάζουμε τη μαθησιακή διαδικασία, την άριστη τεκμηρίωση και την ευχαρίστηση του να βλέπεις την αρχαιολογία ελκυστική και σύγχρονη», υποστηρίζει ο πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια