Ιλισσός: Πάλι κολυμβητήριο στην αρχαία κοίτη;

Η επαναλειτουργία και η ενεργειακή αναβάθμιση του κολυμβητηρίου και των υπολοίπων κατασκευών στο συγκρότημά του θα ξεκινήσει με αρχική χρημα...

Η επαναλειτουργία και η ενεργειακή αναβάθμιση του κολυμβητηρίου και των υπολοίπων κατασκευών στο συγκρότημά του θα ξεκινήσει με αρχική χρηματοδότηση 7 εκατ. ευρώ. 

Κρυμμένο και άγνωστο για πολλούς κατοίκους της Αθήνας, ένα τμήμα της αρχαίας κοίτης του Ιλισού που παραμένει ορατό, ακάλυπτο, συνεχίζει να είναι αποκομμένο από τη λειτουργία της πόλης και το παριλίσιο ιστορικό τοπίο.

Μια μοναδική ευκαιρία για την ανάδειξή του, που θα συνέδεε αυτό το εναπομείναν ζωντανό τμήμα του δεύτερου μεγαλύτερου ποταμού της Αθήνας με την πόλη και θα μπορούσε να επανασυνθέσει το ιστορικό παριλίσιο τοπίο, πρόσφατα χάθηκε οριστικά, υποστηρίζουν κάτοικοι και ειδικοί.

Στην αρχαία κοίτη του Ιλισού, στα τέλη της δεκαετίας του 1930, χτίστηκε το Ολυμπιακό Κολυμβητήριο της Αθήνας. Η λειτουργία του ανεστάλη το 2012. Πολύ πρόσφατα, στις αρχές Σεπτεμβρίου, το δημοτικό συμβούλιο του δήμου Αθηναίων, με ισχυρή πλειοψηφία η οποία συγκροτήθηκε από όλες σχεδόν τις παρατάξεις, αποφάσισε την ανακατασκευή και την επαναλειτουργία του.

Εκεί όμως, στον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου, όπου βρίσκεται το κολυμβητήριο, παραμένει ζώσα, ορατή, στη φυσική της κατάσταση, η αρχαία κοίτη του Ιλισού. Αυτό το μικρό τμήμα της αρχαίας κοίτης βρίσκεται κάτω από την οδό Αρδηττού, ανάμεσα στην εκκλησία της Αγίας Φωτεινής και τον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου, τη βασιλική του Ιλισού και τον όμιλο αντισφαίρισης. Θα μπορούσε να αναδειχθεί; Κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε την απομάκρυνση του Ολυμπιακού Κολυμβητηρίου, όπως τουλάχιστον υποδεικνύουν μελέτες και προτάσεις που έχουν γίνει για την περιοχή.

Ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός της Αθήνας υπογειοποιήθηκε και μετατράπηκε σε οχετό σταδιακά από το 1930 έως τις αρχές του 1960. Για τον Ιλισό και την αποκάλυψή του έχουν ειπωθεί πολλά. Η δημόσια συζήτηση για την ανάδυση των μπαζωμένων ποταμών της Αθήνας και της Αττικής έχει αναζωπυρωθεί μετά τις πρόσφατες φυσικές καταστροφές στη Θεσσαλία, που ανέδειξαν την αναποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης του πλημμυρικού κινδύνου με τεχνικά έργα που μετατρέπουν τα ρέματα σε αγωγούς, διευθετώντας τις κοίτες των ποταμών με γνώμονα τις οικιστικές πιέσεις που υπάρχουν σε κάθε περιοχή. 

Η ανάδυση του υπόγειου δικτύου του Ιλισού μπορεί να αποτελεί πράγματι ένα έργο υψηλών τεχνικών απαιτήσεων, αλλά η ανάδειξη της σωζόμενης κοίτης μάλλον δεν είναι μια φαραωνική τεχνική διαδικασία. Αποτυπώθηκε στο παρελθόν σε μία μελέτη και σε μία στρατηγική πρόταση. Αμφότερες δεν είχαν καμία τύχη: η πρώτη απορρίφθηκε και η δεύτερη αγνοήθηκε.

 Φωτογραφία από την στρατηγική μελέτη που έχει παρουσιάσει ο Ιωσήφ Ευφραιμίδης.

Η μελέτη που ποτέ δεν υλοποιήθηκε

Η ανάδειξη της σωζόμενης μέχρι σήμερα αρχαίας κοίτης του Ιλισού στο ύψος της Αγίας Φωτεινής, που προέβλεπε την απομάκρυνση του Ολυμπιακού Κολυμβητηρίου, περιλαμβανόταν στον σχεδιασμό για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων το μακρινό 2000. Η μελέτη είχε αναπτυχθεί από τους αρχιτέκτονες/πολεοδόμους Γιώργο Προβελέγγιο και Δημήτρη Κατζουράκη για λογαριασμό της Εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων (ΕΑΧΑ), η οποία το 2014 καταργήθηκε με μνημονιακό νόμο. Από εκείνο το σχέδιο για την ενοποίηση του Ολυμπιείου με το Ζάππειο και τον Εθνικό Κήπο, σήμερα, μετά από πολλές περιπέτειες και αλλαγές, κρατήθηκε η πεζοδρόμηση της Βασιλίσσης Όλγας και έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες υλοποίησής της.

Στην παρουσίαση της μελέτης που αφορούσε τη συνολική ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου του Ολυμπιείου αναφερόταν ότι «η κοίτη του Ιλισού στο ύψος της Αγίας Φωτεινής αποτελεί τοπίο εξαιρετικής ποιότητας εντός του αστικού χώρου και παραμένει στη φυσική της κατάσταση». Η πρόταση ανάδειξης αφορούσε το τμήμα από την οδό Αθανασίου Διάκου μέχρι τη λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας. Για την αποκατάσταση της κοίτης προς τα ανάντη έλεγε τότε η μελέτη ότι «απαιτείται η απομάκρυνση των εγκαταστάσεων του κολυμβητηρίου, που είναι εκτός λειτουργίας και που αποτελεί την πλέον βάναυση από τις αυθαιρεσίες στην περιοχή».

Ο Γιώργος Προβελλέγιος λέει στη LiFO ότι «όταν πρωτοπαρουσιάστηκε η ιδέα της αναβίωσης της αρχαίας κοίτης του Ιλισού έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το υπουργείο Πολιτισμού και τις αρχαιολογικές υπηρεσίες. Στη συνέχεια όμως, οι ίδιοι που την αποδέχτηκαν ενθουσιωδώς την απέρριψαν ειρωνευόμενοι. Μάλιστα, κάποιοι τότε είπαν ότι πάμε να φτιάξουμε μια ντίσνεϊλαντ».

Eικόνα πάνω από τη θαμμένη οθωνική γέφυρα προς την ανοιχτή αρχαία κοίτη. Φωτ.: Ιωσήφ Ευφραιμίδης

«No man's land» η ιστορική τοπογραφία της Αθήνας

Η σημερινή πραγματικότητα στην περιοχή της σωζόμενης κοίτης του Ιλισού περιγράφεται από τον Ιωσήφ Ευφραιμίδη, αρχιτέκτονα /πολεοδόμο, ως «No man's land: εγκατάλειψη, βανδαλισμός, αλλοίωση του φυσικού και πολιτιστικού τοπίου, απομόνωση του χώρου, χωρίς καμία σύνδεση με τη λειτουργία της πόλης».

Γι' αυτό το σημαντικό ιστορικό τοπίο στην καρδιά της Αθήνας, ο Ιωσήφ Ευφραιμίδης υποστηρίζει ότι «δεν υπάρχει καμία οργανωμένη διαδρομή. Αντίθετα, είναι ένα τυφλό, χαμένο σημείο, χωρίς αναφορές οι οποίες θα αναδείκνυαν στους κατοίκους και τους επισκέπτες την ιστορία του Ιλισού και τη σύνδεσή του με τα παριλίσια ιερά. Ο αρχαιολογικός χώρος του Ολυμπιείου και τα ιερά εντός του χώρου αλλά και εκτός αυτού, όπως είναι ο αρχαιολογικός χώρος της Αγροτέρας Αρτέμιδος στη νοτιοανατολική όχθη του Ιλισού, στον οποίο βρίσκονται μεταξύ άλλων τα θεμέλια δύο ναών του 4ου αιώνα π.Χ., πάνω από την οδό Αρδηττού και το ιερό του Πανός, που στέκει χορταριασμένο κοντά στον ναό της Αγίας Φωτεινής, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον Ιλισό», λέει.

Ο Ιωσήφ Ευφραιμίδης εδώ και τρεις δεκαετίες ασχολείται ενεργά με θέματα προστασίας περιβάλλοντος, αρχιτεκτονικής/πολιτιστικής κληρονομιάς και ελεύθερων χώρων στην Αθήνα. Ενεργό μέλος της κίνησης πολιτών «Πρωτοβουλία Κατοίκων Μετς», έδωσε συλλογικά αλλά και με προσωπική επιμονή έναν αγώνα χρόνων για τη διάσωση ενός από τα σημαντικά αυτά παριλίσια ιερά. Πρόκειται για τον αρχαιολογικό χώρο της Αγροτέρας Αρτέμιδος, ο οποίος διασώθηκε από την οικοπεδοποίηση.

Η απαλλοτρίωση του χώρου για να μην παραδοθεί σε επιχειρηματικά συμφέροντα που τον διεκδικούσαν, ως φιλέτο που ήταν, με ανεμπόδιστη θέα στην Ακρόπολη, σκόνταφτε για δεκαετίες στα υπουργικά γραφεία και σε ατέρμονες συνεδριάσεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Ο μακρύς και δύσκολος αγώνας για τη διάσωση της Αγροτέρας Αρτέμιδος ολοκληρώθηκε το 2019, αλλά η μάχη για τη διάσωση του παριλίσιου τοπίου από ό,τι φαίνεται συνεχίζεται.

Ο αρχαίος ναός της Αρτέμιδος της Αγροτέρας, ενσωματωμένος στην Παναγιά στην Πέτρα. Τον κατεδάφισε ο Τούρκος βοεβόδας Χατζή Αλή Χασεκής το 1778. Τα υλικά των δύο ναών χρησιμοποιήθηκαν στην οχύρωση της πόλης των Αθηνών, στο λεγόμενο τείχος του Χασεκή. Δεξιά το γεφύρι του Ιλισού στο ύψος του Παναθηναϊκού Σταδίου. Αθήνα. Τυπώθηκε το 1862 Χαράκτης: ο Γάλλος αρχαιολόγος Ernest Breton [1812 – 1875]

Ο «ΙΛΙΣ SOS» και η στρατηγική πρόταση

Η ενασχόληση της πρωτοβουλίας και του ίδιου με τον Ιλισό ξεκίνησε το 2009, περίπου ως φυσικό επακόλουθο. Οι δράσεις της πρωτοβουλίας με τον τίτλο «ΙΛΙΣ SOS» περιλάμβαναν καθαρισμούς της κοίτης, εκδηλώσεις και ξεναγήσεις που πραγματοποιήθηκαν με τη συνεργασία ομάδων, οργανώσεων και άλλων φορέων. Έναν χρόνο μετά συγκροτείται και η ομάδα ΙΛΙΣ SOS. Η στόχευση ήταν και είναι να αναδείξει τη σωζόμενη κοίτη και να αφυπνίσει την κοινή γνώμη για το γεγονός πως το ποτάμι που καλύφθηκε υπάρχει ακόμη και μπορεί να αποκαλυφθεί. Έκτοτε μοιράζεται τεκμήρια και πληροφορίες κυρίως για την αρχαία κοίτη, με σκοπό να εμπνεύσει και να εμπλουτίσει την έρευνα για τον Ιλισό. 

Το γεγονός ότι σχεδόν το σύνολο του Ιλισού έχει υπογειοποιηθεί «δεν μπορεί να σημαίνει ταυτόχρονα την εξάλειψη της ιστορίας της περιοχής», υποστηρίζει ο Ι. Ευφραιμίδης. «Εάν απομακρυνόταν το κολυμβητήριο και αναδεικνυόταν η αρχαία κοίτη του Ιλισού, η οποία ακόμη και σήμερα διατηρείται στη φυσική της κατάσταση, θα αποκαλυπτόταν μια σημαντική ιστορική τοπογραφία της Αθήνας. Το τμήμα της σωζόμενης κοίτης του Ιλισού θα ενσωματωνόταν στη σύγχρονη ζωή και την καθημερινότητα της πόλης, θα αποτελούσε σημείο συνάντησης και τόπο περιπάτου και η πόλη θα ενίσχυε την ανθεκτικότητά της», υποστηρίζει.

Το 2012 ο Ιωσήφ Ευφραιμίδης μαζί με τον Φίλιππο Δραγούμη, επίσης ενεργό μέλος του περιβαλλοντικού κινήματος, συγγραφέα, εικαστικό και μουσικό, καταθέτουν στον δήμο Αθηναίων μια στρατηγική μελέτη για τον Ιλισό. Ο Φίλιππος Δραγούμης ήταν και τότε δημοτικός σύμβουλος με την παράταξη Καμίνη. Η πρόταση δεν αφορούσε, όπως μας λέει ο Ι. Ευφραιμίδης, μόνο την ανάδειξη και την αποκατάσταση της σωζόμενης κοίτης του Ιλισού. «Αλλά τη χαμένη σύνδεση του Ιλισού με τα μνημεία των παριλίσιων ιερών και το πώς επιτυγχάνεται αυτή η σύνδεση με τη λειτουργία της πόλης».

Ο Φίλιππος Δραγούμης λέει στη LiFO ότι «η πρόταση είχε αγνοηθεί παντελώς από όλους». Και προσθέτει: «Δεν είμαι ειδικός, είμαι ένας πολίτης που ενδιαφέρεται για το περιβάλλον. Αλλά τόσοι μηχανικοί γιατί δεν λένε κάτι για ένα έργο που θα επαναλειτουργήσει μέσα στην κοίτη του ποταμού; Στο παρελθόν το κολυμβητήριο έχει υποστεί ζημιές για αυτόν το λόγο και είναι πολύ πιθανό να υπάρξει πρόβλημα και στο μέλλον». Ιδρυτικό μέλος του συλλόγου υπέρ των ρεμάτων Ροή, ο Φ. Δραγούμης μάς λέει ότι «τα τελευταία χρόνια με την κλιματική αλλαγή γίνεται όλο και πιο επιτακτικό να αντιληφθούμε ότι το νερό χρειάζεται χώρο. Αν του παίρνουμε χώρο αντί να του δίνουμε, κάποια στιγμή το νερό θα ανακαταλάβει τον χώρο που του πήραμε. Το είδαμε αυτό πρόσφατα στη Θεσσαλία. Επομένως, οτιδήποτε περιλαμβάνει στένωμα της κοίτης ενός ποταμού, είτε μπάζωμα ή τσιμέντα ή συρματοκιβώτια με τα οποία επιχειρείται να περιορίσουν την κοίτη ή να της αλλάξουν τον δρόμο τον οποίο της έχει δώσει η φύση, συνήθως είναι λύση που οδηγεί σε χειρότερα αποτελέσματα. Δεν εξαφανίζονται τα ποτάμια αν τα θάψουμε. Η λύση είναι να μην πάμε ενάντια στη φύση, αλλά με τη φύση», σχολιάζει.

Αεροφωτογραφία του 1937 με θέσεις αρχαίων μνημείων της Νότιο Ανατολικής όχθης της μεσαιωνικής κοίτης και της νεότερης επί Όθων γέφυρα που οδηγούσε στο πρώτο νεκροταφείο Αθηνών.Φωτογραφία από την στρατηγική μελέτη που έχει παρουσιάσει ο Ιωσήφ Ευφραιμίδης.

Αθήνα 1921: Ο Ιλισός ποταμός και η Ακρόπολη. Αριστερά εκτός κάδρου το υπαίθριο θέατρο Παράδεισος. Το γεφυράκι οδηγούσε σε αυτό. Η λήψη από τον Αρδηττό. Συλλογή Shirley Clifford Atchley/British School of Athens.

Μια παρέμβαση για τον Ιλισό χωρίς μπουλντόζες

Όσες φορές έχει τεθεί στον δημόσιο διάλογο το θέμα της ανάδυσης του Ιλισού, το επιχείρημα που αντιπαραβάλλεται είναι ότι πρόκειται για ένα φαραωνικό έργο. Εύλογα ρωτάμε τον Ι. Ευφραιμίδη αν η προσέγγιση που καταγράφεται στη στρατηγική πρόταση που είχε καταθέσει με τον Φ. Δραγούμη και την οποία και σήμερα θεωρεί ως ενδεδειγμένη λύση είναι ρεαλιστική και πώς θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Ο αρχιτέκτονας ισχυρίζεται ότι «η ανάδειξη και αποκατάσταση προτάθηκε όχι σαν ένα µεγάλο έργο, το γνωστό “να µπούνε οι µπουλντόζες”». Αντίθετα με την «εργολαβική τυποποίηση» που έχουν πολλά έργα, η στρατηγική πρόταση για τον Ιλισό είχε έναν διαφορετικό προσανατολισμό: «Μια ολιστική προσέγγιση για µια σταδιακή και προσεκτική αποκάλυψη που θα σέβεται την ιστορική τοπογραφία, την πολιτιστική κληρονοµιά και το φυσικό περιβάλλον». Προς αυτή την κατεύθυνση βοηθάει και το γεγονός ότι το τμήμα αυτό του Ιλισού, όπως λέει, «αφέθηκε στην τύχη του µετά το 1963, µε κυρίως µικρές και µάλλον αναστρέψιµες παρεµβάσεις, πράγμα που µπορεί να είναι και προτέρηµα». Μια προσεκτική ανασκαφή, όπως λέει, που αποκαλύπτει σταδιακά τα ίχνη όλων των εποχών και τα αφήνει να συνυπάρχουν εναρµονίζοντάς τα µε τη σηµερινή πραγµατικότητα. «Με αυτήν τη σταδιακή προσέγγιση ο χώρος δεν αποκόβεται από την πόλη για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Αποκαλύπτεται προσεκτικά και γίνεται η διαδικασία κοµµάτι της πρότασης, αφήνοντας έτσι πάντα χώρο για έρευνα, αναθεώρηση και βελτίωση, λαµβάνοντας υπόψη όποια νέα δεδοµένα προκύπτουν. Βασική προϋπόθεση για την ολιστική προσέγγιση του έργου είναι η έρευνα και η τεκµηρίωση», υποστηρίζει ο αρχιτέκτονας.

Το ανάγλυφο του Πανός στην αρχαία κοίτη του Ιλισού. Πηγή: ILIS-SOS ΙΛΙΣ-ΣΟΣ

Χωρίς τη συμμετοχή της κοινωνίας

Για τον Ιωσήφ Ευφραιμίδη αλλά και όλους όσοι υποστηρίζουν την ανάδειξη της σωζόμενης κοίτης του Ιλισού, η απόφαση για την ανακατασκευή του κολυμβητηρίου φέρνει τους πολίτες για άλλη μια φορά προ τετελεσμένων γεγονότων: «Ενώ το θέμα του Ιλισού συζητείται εντόνως, υπάρχουν πρωτοβουλίες πολιτών που έχουν μια άλλη θέση χρόνια τώρα, και από το 2012 έχει παρουσιαστεί στον δήμο μια στρατηγική πρόταση, το θέμα έρχεται ξαφνικά και αιφνιδιαστικά στο δημοτικό συμβούλιο. Για άλλη μια φορά, λοιπόν, για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα απέχει η κοινωνία και δεν έχει προηγηθεί καμία δημόσια συζήτηση».

«Το κολυμβητήριο αυτό παραδόθηκε το 1939 επί δικτατορίας του Μεταξά. Και αν στην εποχή Μεταξά χρησιμοποιήθηκε η αρχαία κοίτη ως οικόπεδο, σήμερα πρέπει να λειτουργήσουμε και πάλι στην ίδια λογική;», διερωτάται. Και προσθέτει: «Σε όλο τον κόσμο σήμερα, όταν μιλάμε για κλιματική κρίση, τα ποτάμια είναι σύμμαχοι εναντίον της κλιματικής αλλαγής, καθώς εκτός από φυσικοί χώροι εκτόνωσης των υδάτων είναι φυσικοί αεραγωγοί και φυσικές πηγές δροσισμού. Εκτός όμως από την ανθεκτικότητα της πόλης, που χάνεται μια μοναδική ευκαιρία να ενισχυθεί, χάνεται μαζί και η δυνατότητα να αναδειχθεί η ιστορική τοπογραφία της πόλης για την οποία θα έπρεπε να υπάρξει μεγαλύτερη ευαισθησία και σεβασμός», εξηγεί.

Ο αρχιτέκτονας υποστηρίζει ότι σήμερα «αντί να επισκευαστεί με μεγάλη δαπάνη το υπάρχον σε ακατάλληλη θέση, θα μπορούσε με τους οικονομικούς πόρους που θα διατεθούν για αυτή την επισκευή να δημιουργηθεί κολυμβητήριο σε μια νέα θέση που να εξυπηρετεί τις γειτονιές στη νοτιοανατολική όχθη, με καλύτερους όρους υγιεινής και πρόσβασης και να αναδυθεί αυτό το τμήμα της αρχαίας κοίτης που έφτανε μέχρι τη Β. Όλγας, έστριβε προς τον λόφο του Αρδηττού και μετά πάλι έρεε προς στο Παναθηναϊκό Στάδιο».

Ο Ιλισός, το Στάδιο, ο Αρδηττός και η συνοικία Μετς από τον William J. Woodhouse, διευθυντή του Nicholson Museum, από την επίσκεψή του στην Ελλάδα μεταξύ 1890-1935.

«Καραμπινάτο αυθαίρετο» ή  «αθηναϊκό τοπόσημο»;

Το θέμα της επαναλειτουργίας του κολυμβητηρίου ψηφίστηκε ομόφωνα από το δημοτικό συμβούλιο. Ο μόνος που εξέφρασε διαφορετική θέση ήταν ο Κυριάκος Αγγελάκος, σκηνοθέτης, δημοτικός σύμβουλος της Ανοιχτής Πόλης, που είπε ότι πρόκειται για «καραμπινάτο αυθαίρετο έργο που χτίστηκε στην αρχαία κοίτη του Ιλισού» και πως τότε, επί δικτατορίας Μεταξά, «κανένας δεν μπορούσε να πει όχι γιατί τον περίμενε ο Μανιαδάκης με το ρετσινόλαδο και την παγοκολόνα». Ωστόσο και αυτός, ως εκπρόσωπος της «Ανοιχτής Πόλης», ψήφισε την πρόταση της πλειοψηφούσας παράταξης για την ανακατασκευή και την επαναλειτουργία του κολυμβητηρίου.

Η επαναλειτουργία και η ενεργειακή αναβάθμιση του κολυμβητηρίου και των υπολοίπων κατασκευών στο συγκρότημά του θα ξεκινήσει με αρχική χρηματοδότηση 7 εκατ. ευρώ. Το όλο εγχείρημα στηρίζεται σε ένα μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψαν ο δήμος Αθηναίων και η Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή. Με το μνημόνιο παραχωρείται το κολυμβητήριο για 25 χρόνια από την Ολυμπιακή Επιτροπή στον κεντρικό δήμο, ο οποίος θα αναλάβει και τα έξοδα για την ανακαίνισή του «με σεβασμό στην πράσινη ενέργεια», όπως ανέφερε ο Σπύρος Καπράλος, πρόεδρος της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής.

Παρότι οι εργασίες ανακατασκευής του κολυμβητηρίου θα πραγματοποιηθούν σε έναν ευαίσθητο από άποψης αρχαιολογικής σημασίας χώρο, η παρουσία του υπουργείου Πολιτισμού είναι ανύπαρκτη στο ζήτημα και η LiFO δεν έλαβε κάποια σαφή απάντηση για το θέμα όταν απευθύνθηκε στο υπουργείο. Στο νέο μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψαν ο δήμος Αθηναίων και η Ολυμπιακή Επιτροπή δεν φαίνεται το αρμόδιο υπουργείο να έχει κάποιον εποπτικό ή γνωμοδοτικό ρόλο.

 Εργασίες το 2019 στο Κολυμβητήριο που έχει χτιστεί πάνω στην αρχαία κοίτη του Ιλισού. Πηγή: ILIS-SOS ΙΛΙΣ-ΣΟΣ

Η LiFO ζήτησε τη γνώμη του δήμου Αθηναίων για το θέμα και για τις ενστάσεις οι οποίες διατυπώνονται από τους πολίτες που δραστηριοποιούνται στην ανάδειξη του Ιλισού. Και βεβαίως θέσαμε το ερώτημα αν η επαναλειτουργία ενός έργου που σχεδιάστηκε πριν 85 χρόνια μέσα στην κοίτη του ποταμού θα εξυπηρετήσει τις σύγχρονες ανάγκες. Από τον κεντρικό δήμο φαίνεται ότι δεν γνώριζαν καν ότι η αποκάλυψη του συγκεκριμένου τμήματος του Ιλισού είχε συνδεθεί με τη μελέτη ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, όπως επίσης και τη στρατηγική μελέτη που είχε κατατεθεί αρκετά χρόνια αργότερα, δηλαδή το 2012. Ωστόσο, μας απάντησαν ότι «μια πόλη ανθεκτική είναι μια πόλη ανθεκτική και για τους κατοίκους της. Το να έχεις ένα κολυμβητήριο το οποίο είναι κλειστό για 11 χρόνια είναι ντροπή». Τόνισαν, δε, τη μεγάλη μάχη που έδωσε ο δήμος για να στεφθεί με επιτυχία η συμφωνία με την Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή. Στο ίδιο κλίμα ήταν και η απάντηση που έλαβε η LiFO απευθυνόμενη στην Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή: «Τυχόν κατάργηση του Ολυμπιακού Κολυμβητηρίου θα σήμαινε κατάργηση της ελληνικής κολύμβησης και της ιστορίας της». Μας εξήγησαν επίσης ότι επειδή ακριβώς το κολυμβητήριο είναι εξ ολοκλήρου χτισμένο στην κοίτη του Ιλισού, «η κατασκευή του θα είναι πιο ανάλαφρη και δεν περιλαμβάνει καταδυτήριο, όπως υπήρχε στην προηγούμενη χρήση του, αλλά μόνο κολυμβητήριο».

Σε πανηγυρικό κλίμα έπεσαν οι υπογραφές

Το γεγονός, πάντως, ότι δεν υπάρχουν ανησυχίες από τις δύο συνεργαζόμενες πλευρές για την ανακαίνιση του κολυμβητηρίου φαίνεται και από την πανηγυρική χροιά που δόθηκε στο θέμα. Λίγες μέρες μετά την έγκριση που έλαβε το έργο από το δημοτικό συμβούλιο, στα μέσα Σεπτέμβρη, υπήρξε ανακοίνωση του δήμου για ένα «αθηναϊκό τοπόσημο» που «αποκτά ξανά ζωή».

Το θέμα της επαναλειτουργίας του κολυμβητηρίου ψηφίστηκε ομόφωνα από το δημοτικό συμβούλιο.

Η ανακοίνωση συνοδευόταν και από φωτογραφίες του Κώστα Μπακογιάννη και του Σπύρου Καπράλου, που απαθανατίστηκαν να υπογράφουν το μνημόνιο συνεργασίας στον χώρο του κολυμβητηρίου. Έχει ενδιαφέρον να δούμε αν ο Χάρης Δούκας, ο νέος δήμαρχος, θα επανεξετάσει το ζήτημα, προχωρώντας και σε μια διαβούλευση με τους πολίτες, μια διαδικασία που προεκλογικά υποστήριξε ότι πρέπει να προηγείται κάθε έργου που έχει επίδραση στη ζωή των πολιτών.

Κανείς δεν αμφισβητεί τη σημαντική συμβολή και τον κομβικό ρόλο που είχε στην ιστορία της ελληνικής κολύμβησης το Ολυμπιακό Κολυμβητήριο. Αυτό όμως που υποστηρίζουν οι αρχιτέκτονες και όσοι πολίτες ενδιαφέρονται ενεργά και αντιδρούν –όχι, όπως είδαμε, χωρίς ρεαλιστικές προτάσεις– είναι ότι στην εποχή των ακραίων καιρικών φαινομένων που φέρνει η κλιματική κρίση, αν μη τι άλλο θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί η αναγκαιότητα ενός έργου που έχει χτιστεί στην κοίτη ενός ποταμού. Πολύ περισσότερο όταν αυτό το έργο συνδέεται άμεσα και με την αλλοίωση του ιστορικού τοπίου γύρω από την κοίτη του Ιλισού.

Πηγή: Ντ. Καράτζιου, LiFO