Το πολύμορφο, πολιτιστικό μωσαϊκό της Κέρκυρας σε έναν τόμο

Ο αφιερωματικός τόμος «Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας» Στην πορεία του προς το νόστο ο Οδυσσέας φθάνει ως ναυαγός στην εύφορη Σχερία, τη χ...

Ο αφιερωματικός τόμος «Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας»

Στην πορεία του προς το νόστο ο Οδυσσέας φθάνει ως ναυαγός στην εύφορη Σχερία, τη χώρα των Φαιάκων, όπου τον διασώζει η Ναυσικά κι εκείνος στο περίλαμπρο παλάτι του πατέρα της, του βασιλιά Αλκίνοου θα εξιστορήσει τις περιπέτειές του. Κι έτσι, με την βοήθειά των ευγενικών κατοίκων του νησιού θα οδηγηθεί στον ποθητό προορισμό του, την Ιθάκη. Σε εννέα ραψωδίες της Οδύσσειας αναφέρονται οι Φαίακες και η Σχερία, ταυτισμένη με το νησί της Κέρκυρας ήδη από το ομηρικό έπος, κάτι απόλυτα παραδεκτό στη συλλογική συνείδηση των αρχαίων, όπως επιβεβαιώνει ο Θουκυδίδης αλλά και πολύ αργότερα ο Στράβων γράφοντας για «την νυν Κέρκυραν καλουμένην, πρότερον δε Σχερίαν».

Έκτοτε πολλοί ήταν αυτοί, που την διεκδίκησαν, από τους Ευβοείς και τους Κορίνθιους, που ήταν οι πρώτοι άποικοι ως τους Βενετούς, τους Γάλλους και τους Βρετανούς  των νεώτερων χρόνων. Και όλοι έβαλαν τη σφραγίδα τους καταλείποντας ένα πολύμορφο  πολιτιστικό μωσαϊκό, που διαμορφώθηκε χάρις στην προνομιακή της γεωγραφική θέση στον κόσμο της Μεσογείου, όπως σημειώνει η αρχαιολόγος κυρία Τένια Ρηγάκου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κέρκυρας  και συγγραφέας  του αφιερωματικού τόμου «Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κέρκυρας», που εκδόθηκε από την Lamda Development στο πλαίσιο της εκδοτικής σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων».

Πήλινα ειδώλια Αρτέμιδος. Αρχαϊκή και Πρώιμη Κλασσική Περίοδος.
[Credit: Σ. Μαυρομμάτης]

Κληρονομιά και ταξίδι γνώσης

«Στο σταυροδρόμι των μεσογειακών πολιτισμών, διαδραματίζοντας από πολύ νωρίς σημαντικό ρόλο στη διακίνηση ανθρώπων, αγαθών, ιδεών, η πόλη κράτος, που αναπτύχθηκε στους αρχαϊκούς χρόνους εξελίχθηκε σε ισχυρή ναυτική δύναμη, που έλεγχε το θαλάσσιο δρόμο από το Ιόνιο στην Αδριατική, από την Ελλάδα στη Μεγάλη Ελλάδα και επέκεινα», όπως αναφέρει η κυρία Ρηγάκου. Και στο μουσείο της πόλης σήμερα, μετά και την επανέκθεσή του, όλη αυτή η ιστορία καταγράφεται μοναδικά, οδηγώντας τον επισκέπτη μέσα από το πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα του νησιού στο ταξίδι της γνώσης για τους θεούς, τις ιδέες και τα έργα των ανθρώπων, που έζησαν σ’ αυτόν τον τόπο, από την Παλαιολιθική Εποχή έως την ύστερη αρχαιότητα.

Πρόκειται για μια «Κληρονομιά που τα παλαιότερα φυσικά της τεκμήρια  ανάγονται στη βαθιά προϊστορία και διατρέχουν  αδιάλειπτα όλες τις ιστορικές και πολιτισμικές περιόδους έως σήμερα, διαμορφώνοντας ένα μοναδικής σύνθεσης και πλούτου πολιτισμικό ψηφιδωτό», όπως ανέφερε  υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στην παρουσίαση του τόμου, που πραγματοποιήθηκε στο λαμπερό και υπερσύγχρονο Ολυμπιακό Μουσείο Αθήνας.  Με τον αντιπρόεδρο της Lamda Development κ. Βαγγέλη Χρόνη, εμπνευστή της εκδοτικής σειράς, όχι μόνον να μιλάει για «την ιδιαίτερη φυσιογνωμία και ταυτότητα του ξεχωριστού αυτού νησιού των Επτανήσων, της μυθικής γης των Φαιάκων, με το πλούσιο ανά τους αιώνες ιστορικό και πολιτιστικό απόθεμα» αλλά να διαβάζει ο ίδιος και ένα απόσπασμα από την έκτη ραψωδία της Οδύσσειας όπου ο Όμηρος περιγράφει την φιλόξενη γη των Φαιάκων.

Χάλκινο αγαλμάτιο Ηρακλή. Ελληνιστική Περίοδος. 
[Credit: Σ. Μαυρομμάτης]

  

Ειδώλιo Αρτέμιδος. 6ος και α΄ μισό του 5ου αιώνα π.Χ. 

[Credit: Σ. Μαυρομμάτης]

Η φτερωτή Γοργώ 

Αποτυπώματα και λείψανα των πολιτισμών, που πέρασαν από την Κέρκυρα, άλλα εξαιρετικά  διατηρημένα και άλλα ταπεινότερα σημαδεύουν σήμερα τη ύπαιθρο και την πόλη της Κέρκυρας, καθιστώντας την ένα ανοιχτό μουσείο. Πρόκειται για «Κατάλοιπα πολιτισμών, των οποίων τα άυλα ίχνη συνυπήρξαν από αρχαιοτάτων χρόνων, καλλιεργήθηκαν, εμπλουτίσθηκαν, μεταλαμπαδεύτηκαν», όπως σημειώνει η συγγραφέας.  Η ένταξη επομένως, της παλαιάς πόλης της Κέρκυρας στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO υπήρξε μία φυσική εξέλιξη.

Τα πρώτα αρχαία ευρήματα στο νησί προέρχονται από την εποχή της Βενετοκρατίας (1386-1797) αν και κυρίως από τα μέσα του 16ου αιώνα αλλά η πρώτη συνειδητή προσπάθεια προστασίας τους άρχισε να διαμορφώνεται τον 19ο αιώνα μετά από τις ανασκαφές των Γάλλων. Για ακολουθήσουν βέβαια και πολλές ακόμη.

H Γοργώ από το δυτικό αέτωμα του ναού της Αρτέμιδος. [Credit: Σ. Μαυρομμάτης] 

Το δυτικό αέτωμα του ναού της Αρτέμιδος. 590-570 π.Χ. Στο κέντρο η φτερωτή Γοργώ με τα δύο παιδιά της, τον Πήγασο και τον Χρυσάορα, πλαισιώνονται από δύο λεοντοπάνθηρες, μυθικά ζώα. [Credit: Σ. Μαυρομμάτης] 

Σήμερα έτσι, την εικόνα της αρχαίας Κέρκυρας ανασυνθέτουν τα σπουδαία μνημεία, που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Όπως, μεταξύ άλλων, ο δωρικός ναός του Καρδακίου στο Mon Repos, το αρχαϊκό κενοτάφιο του Μενεκράτη με τον επιβλητικό λέοντα και βέβαια το σημαντικότερο όλων, το δυτικό αέτωμα του ναού της Αρτέμιδας. Αυτό το εντυπωσιακό γλυπτό με τη μορφή της φτερωτής Γοργούς με τα δύο παιδιά της, τον Πήγασο και τον Χρυσάορα, πλαισιωμένους από λεοντοπάνθηρες, μυθικά ζώα βεβαίως. «Ένα μοναδικό έργο της πρώιμης αρχαϊκής εποχής», όπως επισημαίνει η κυρία Ρηγάκου.

Το περιεχόμενο

Σημαντικό μέρος από το πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα του νησιού προβάλλεται στο πρόσφατα ανακαινισμένο μουσείο του, όπως πλέον και στην πολυτελή έκδοση του τόμου, όπου περιλαμβάνονται παλαιά και νέα ευρήματα, καθώς και εκθέματα από το Μουσείο Παλαιόπολης – Mon Repos.

Παρουσιάζοντας αρχικά την εξέλιξη της αρχαίας πόλης στην Παλαιόπολη και τα ιστορικά τεκμήρια από τα κείμενα, χάρτες και σχέδια των περιηγητών από τον 15ο αιώνα και εντεύθεν, η συγγραφέας παραθέτει στη συνέχεια το ιστορικό των αρχαιολογικών ερευνών στο νησί αλλά και το ιστορικό της ίδρυσης Αρχαιολογικού Μουσείου.

Η προϊστορική Κέρκυρα, το πέρασμα από το μύθο στην Ιστορία, η τοπογραφία και οργάνωση της πόλης, οι λατρείες και τα ιερά, η καθημερινή ζωή των ανθρώπων, οι γιορτές τους και οι αγώνες, τα ταφικά έθιμα, η οικονομία, η ύπαιθρος αλλά και το τέλος του αρχαίου κόσμου αποτελούν επιμέρους κεφάλαια του τόμου, που αναπτύσσονται διεξοδικά και με καίριες επισημάνσεις.

Χάλκινο αγαλμάτιο γυμνού νέου που κρατά όρθιο μολύβδινο ραβδί στο δεξί του χέρι. Φρυγικός σκούφος καλύπτει τον αυχένα και την ωμοπλάτη. Ρωμαϊκή Περίοδος. [Credit: Σ. Μαυρομμάτης] 

Σημαντικό στην ανάδειξη όλων αυτών όμως είναι το εκδοτικό έργο, που με την ιδιαίτερη φροντίδα και καλαισθησία της κυρίας Ειρήνης Λούβρου των Εκδόσεων Ολκός, ανάγει το βιβλίο σε ένα πολύτιμο απόκτημα βιβλιοθήκης. Με την εξαιρετική φωτογραφική τεκμηρίωση και ανάδειξη των αρχαιοτήτων από τον Σωκράτη Μαυρομμάτη να αποδίδει στην εντέλεια το θαυμάσιο υλικό.

Να σημειωθεί τέλος, ότι ο αφιερωματικός τόμος, που είναι ο  εικοστός δεύτερο του «Κύκλου των Μουσείων»  θα διανεμηθεί δωρεάν σε αρχαιολογικά τμήματα Πανεπιστημίων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σε αρμόδια τμήματα του Υπουργείου Πολιτισμού, σε ξένες αρχαιολογικές Σχολές και Ινστιτούτα, όπως επίσης και σε επιλεγμένες εγχώριες και διεθνείς βιβλιοθήκες και οργανισμούς. Η έκδοση είναι διαθέσιμη σε ψηφιακή μορφή, στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα, στην ιστοσελίδα της Lamda Development https://www.lamdadev.com 

Δήλωση για τα Γλυπτά του Παρθενώνα

Επίσης, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη επανέλαβε την πάγια θέση της Ελλάδας για τον επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης την ώρα των ερωτήσεων που ακολούθησαν την παρουσίαση. Αφορμή ήταν ερώτηση του δημοσιογράφου Χρήστου Κορφιάτη από την Κέρκυρα, προς τη Διαμαντώ Ρηγάκου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κέρκυρας σχετικά με τη συλλογή Γουντχάους. «Κυρία Ρηγάκου, αναφερθήκατε τόσο ωραία στη συλλογή Γουντχάους, που εξήχθη από την Κέρκυρα το 1866 και μεγάλο μέρος της βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο, μάλλον στις αποθήκες. Μιλάμε για χιλιάδες αντικείμενα. Είναι γεγονός ότι εξήχθη παράνομα από την Κέρκυρα και βρίσκεται χωρίς πιστοποιημένα έγγραφα στο Βρετανικό Μουσείο;», ρώτησε ο δημοσιογράφος.

«Η συλλογή Γουντχάους, μόλις πέθανε ο Γουντχάους, στην Κέρκυρα, διεσπάρη, λεηλατήθηκε στο νησί. Σύμφωνα με τη διαθήκη του όφειλε να μεταφερθεί στο Βρετανικό Μουσείο, όπου και πήγε, μάλλον ένα μικρό μέρος», απάντησε η κ. Ρηγάκου και έδωσε τον λόγο στην Λίνα Μενδώνη, η οποία ήταν παρούσα στην εκδήλωση.

«Το γεγονός ότι πάρα πολλές αρχαιότητες ελληνικές βρίσκονται σε όλα τα μουσεία του κόσμου, δεν σημαίνει ότι υποχρεώνει την Ελλάδα να ζητά τον επαναπατρισμό τους», απάντησε η υπουργός Πολιτισμού. Και πρόσθεσε: «Η Ελλάδα σταθερά, από τη δεκαετία του ‘80 μέχρι σήμερα, ζητά τον επαναπατρισμό μόνο των γλυπτών του Παρθενώνα. Γιατί; Διότι απεσπάσθησαν βιαίως, το μνημείο βανδαλίστηκε, το μνημείο είναι ιστάμενο, τα γλυπτά αυτά είναι μέρος του αρχιτεκτονικού του συνόλου, του συνόλου του αρχιτεκτονήματος του Παρθενώνα. Και για αυτό τα θεωρούμε ως προϊόντα κλοπής και δεν μπορεί να αναγνωρισθεί νομή, κατοχή και κυριότητα στο Βρετανικό Μουσείο. Όλα τα άλλα, όλες οι άλλες ελληνικές αρχαιότητες, όπως άλλωστε και πλήθος αρχαιοτήτων από όλους τους παλαιούς πολιτισμούς, βρίσκονται στα μουσεία του κόσμου και αποτελούν κτήμα όλης της οικουμένης, όπως και τα γλυπτά του Παρθενώνα. Η διαφορά είναι ότι γι’ αυτά ο φυσικός τους χώρος είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένος με το ίδιο το μνημείο».

Πηγή: Μ. Θερμού, MonoNews, Κ. Λυμπεροπούλου, The Huffington Post