Στα θεμέλιά του κρύβεται το Taş Hani και τους τοίχους του έχει ποτίσει η μυρωδιά από τα αρώματα. Το Εμνιέτ Χαν σώθηκε από την πυρκαγιά του 1...
Στα θεμέλιά του κρύβεται το Taş Hani και τους τοίχους του έχει ποτίσει η μυρωδιά από τα αρώματα. Το Εμνιέτ Χαν σώθηκε από την πυρκαγιά του 1917 και αφηγείται την ιστορία του.
Για χρόνια πολλά κυρίες της καλής κοινωνίας της Θεσσαλονίκης με πλουμιστά καπέλα και πολύχρωμα ομπρελίνα σταματούσαν στις βιτρίνες του και χάζευαν τα μαγαζιά. Αργότερα, νεαρά κορίτσια και λίγο μεγαλύτερης ηλικίας ανέβαιναν στον όροφο και αγόραζαν κρέμες προσώπου, σώματος, αντηλιακά και κάθε λογής καλλυντικά για την περιποίησή τους. Η μυρωδιά της πούδρας έχει ποτίσει τους τοίχους.
Ελάχιστοι -ίσως μόνο οι ιστορικοί και οι λογής ερευνητές- γνώριζαν και γνωρίζουν πως στο υπόγειο βρίσκονται τα θεμέλια από το Πέτρινο Χάνι (Taş Hani), ένα κτίσμα που έδωσε το όνομά του για χρόνια και στο μικρό στενό δρομάκι, στα Λαδάδικα. Το Εμνιέτ Χαν, ένα διατηρητέο κτήριο των αρχών του 20ού αιώνα, στην οδό Εδέσσης, μια ανάσα πάνω από την Τσιμισκή, αποτελεί ένα σπουδαίο οικοδόμημα του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης κι ένα από τα ελάχιστα δείγματα κτηρίων γραφείων των τελευταίων χρόνων της οθωμανικής κυριαρχίας, που διασώθηκαν από την καταστροφική πυρκαγιά του 1917.
Η καινοτόμα ιδέα του Ρασήμ Εφέντη
Το ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης αποτελούσε σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κατάκτησης την καρδιά της εμπορικής ζωής της πόλης και εύποροι Οθωμανοί και άλλοι αγόραζαν οικόπεδα για να χτίσουν εκεί τα καταστήματά τους. Δίπλα στο λιμάνι και μέσα στην αγορά, η περιοχή έσφυζε από ζωή και συνεισέφερε στην οικονομική ανάπτυξη.
Ο Ρασήφ Εφέντης, γιος του Σουλεϊμάν, για τον οποίο δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες στα αρχεία, αγόρασε το οικόπεδο της σημερινής οδού Εδέσσης στον αριθμό 3 το 1900 και, αφού μελέτησε με τους συμβούλους του διάφορα σχέδια, αποφάσισε να αναγείρει ένα τριώροφο κτήριο γραφείων για να τα εκμεταλλευτεί.
Η επισταμένη έρευνα της Αγγελικής Πάλλη, αρχιτέκτονα μηχανικού, προϊσταμένης του τμήματος Αρχαιολογικών Έργων και Μελετών της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πιερίας, έδειξε πως στο οικόπεδο εκείνο υπήρχαν τα θεμέλια από δύο προγενέστερα χάνια. Συγκεκριμένα εντοπίστηκαν τα θεμέλια αποθήκης του Taş Hani και άλλα κατάλοιπα από το Εμνιέτ Χαν, που έδωσε και το όνομά του στο κτήριο.
Το Taş Hani ήταν γνωστό και σημαντικό γι' αυτό άλλωστε και έδωσε το όνομά του στην παρακείμενη οδό, ωστόσο οι εγκαταστάσεις του είχαν καταστραφεί πριν το 1900.
Στην περιοχή, σε όλη τη διάρκεια των προηγούμενων αιώνων, λειτουργούσαν πολλά χάνια, άλλα ως χώροι φιλοξενίας επισκεπτών και ζώων, άλλα ως χώροι εμπορικής δραστηριότητας. Μεταξύ αυτών ήταν το χάνι Αλλατίνη, το χάνι Τουρπάλη, το χάνι Κύρτση, το Passage Kyrtsi, το χάνι Ισμαήλ Πασά κ.ά.
«Σε αντίθεση με άλλα χάνια που φιλοξενούσαν στο ισόγειο ζώα και στους ορόφους επισκέπτες, το Εμνιέτ Χαν κατασκευάστηκε για εμπορική χρήση και συγκεκριμένα ως χώρος γραφείων, το 1911-1912. Έτσι τα καταστήματα δεν βλέπουν προς το εσωτερικό, αλλά προς τον δρόμο», αναφέρει στη Voria.gr η κ. Πάλλη και προσθέτει ότι «η καταστροφική πυρκαγιά του 1917 δεν επηρέασε το κτήριο, στο οποίο το 1924 λειτουργούσαν 8 γραφεία δικηγορικά και παραγγελιοδόχων στους ορόφους και τρία καταστήματα στο ισόγειο εκ των οποίων το ένα νηματοπωλείο».
Στις αρχές του 20ού αιώνα, τα Λαδάδικα μύριζαν μπαχαρικά, λάδι και σαπούνι. Εκεί βρισκόταν πλήθος καταστημάτων με εδώδιμα-αποικιακά, η μυρωδιά των οποίων κάλυπτε εκείνη των ψαριών, στους δρόμος προς τη θάλασσα. Δίπλα τους καταστήματα με νήματα, υφάσματα, καπέλα και μικρά εργαστήρια ραπτικής. Έμποροι, περαστικοί, ντόπιοι και ξένοι, έδιναν ζωή τα πρωινά με τις φωνές τους και τόνωναν την εμπορική κίνηση στην εβραϊκή συνοικία Malta-Cedid στον φραγκομαχαλά, η οποία φιλοξενούσε επίσης το τραπεζικό κέντρο της Θεσσαλονίκης πριν από τον 19ο αιώνα.
Ο Ρασήμ Εφέντης έφυγε, το Εμνιέτ Χαν έμεινε
Το Εμνιέτ Χαν είναι ως σήμερα ένα εντυπωσιακό κτίσμα, χαρακτηριστικό δείγμα εκλεκτικισμού με κύρια γνωρίσματα τη γωνιακή διαμόρφωση που προβάλλει ελαφρά προς τα έξω και στηρίζεται σε κεφαλή λέοντος, καθώς επίσης και τις κατακόρυφες ραβδώσεις που καταλήγουν σε δύο ανάγλυφες γυναικείες μορφές, τύπου χαμογελαστής Καρυάτιδας, οι οποίες υποβαστάζουν το γείσο της στέγης στην όψη της οδού Εδέσσης.
Είναι χαρακτηριστικό πως η καταστροφική πυρκαγιά του 1917, παρότι πέρασε με σφοδρότητα από την περιοχή, δεν άγγιξε το κτήριο και δεν προκάλεσε καμία απολύτως ζημιά ούτε σε αυτό ούτε στα γειτονικά του. Έτσι και τα επόμενα χρόνια συνέχισε την εμπορική του λειτουργία.
Σύμφωνα με την έρευνα της κ. Πάλλη, το 1925 ο Ρασήμ Εφέντης αναχωρεί από τη Θεσσαλονίκη και το Εμνιέτ Χαν περιήλθε στην Εθνική Τράπεζα (τμήμα Διαχείρισης Κτημάτων Ανταλλάξιμων Μουσουλμάνων). Βγήκε σε πλειστηριασμό το 1927-1928 και αγοράστηκε από τους Θεόδωρο και Μελπομένη Νάτσινα, αντί 1.008.000 δραχμών για να το χρησιμοποιήσουν ως κατοικία. Ο Θεόδωρος Νάτσινας ήταν γυμνασιάρχης και Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης, ιδρυτής της Εμπορικής Σχολής Θεόδωρου Νάτσινα-Γεωργίου Καραντάνη.
Τότε πιθανόν ζωγραφίστηκαν οι τοίχοι με εξαιρετικά έργα, πολύχρωμες απεικονίσεις σε λάδι, με λουλούδια, τοπία αγροτικής ζωής, ακόμη και μία εκκλησία μέσα σε βράχο.
Ο εκπαιδευτικός και λάτρης της φωτογραφίας, Θωμάς Νεδέλκος, κατάφερε πριν μερικά χρόνια να μπει στο εσωτερικό του και να αποτυπώσει εικόνες μιας άλλης εποχής, με τη γυριστή σκάλα, τα διακοσμητικά γύψινα και τα περίτεχνα φουρούσια.
«Οι εικόνες αυτές αποτελούν μάρτυρες και καταγραφείς μιας άλλης εποχής σχεδόν έναν αιώνα πριν», δήλωσε στη Voria.gr ο κ. Νεδέλκος, ο οποίος και παραχώρησε κάποιες από τις φωτογραφίες αυτές.
Σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο, στους ορόφους λειτουργούσαν βιοτεχνίες και γραφεία, ενώ από το 1957 ώς το 2002 στεγάστηκε εκεί το χημικό εργαστήριο των Ιωάννη Τζίμα και Δημητρίου Δημολιού -με τη γνωστή ώς σήμερα φίρμα καλλυντικών.
«Το κτήριο είχε μια μυρωδιά πούδρας. Νεαρές κυρίες ή μεγαλύτερης ηλικίας μπαινόβγαιναν και αγόραζαν καλλυντικά, προσώπου και σώματος και μετά τη δεκαετία του 1960 το εργαστήριο ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές», μας λέει η κ. Πάλλη.
Στο ισόγειο λειτουργούσαν καταστήματα, κατά περιόδους και τρία, με πιο γνωστό αυτό εταιρείας χρωμάτων.
Το Εμνιέτ Χαν, συνολικού εμβαδού 163 τ.μ. είναι ένα κτίσμα ορθογώνιας κάτοψης, εξωτερικών διαστάσεων 10,25x16,30 μέτρων και αποτελείται από υπόγειο, ισόγειο με πατάρια και δύο ορόφους, ενώ έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο από το 1983.
Όπως αναφέρει η κ. Πάλλη, ο δεύτερος όροφος φέρει ζωγραφικό διάκοσμο στους τοίχους και στην οροφή του. Επιπλέον, σε τμήμα της οροφής διακρίνεται ο χρωματισμός της οροφογραφίας, που ακολουθεί τους τόνους της ώχρας, του μπλε και του λαδί.
Το Εμνιέτ Χαν αποκτά ζωή... και την παλιά του αίγλη
Εδώ και μερικούς μήνες το εμβληματικό κτήριο του Εμνιέτ Χαν πέρασε στα χέρια του Ομίλου Calon, ο οποίος και επενδύει στη Θεσσαλονίκη, υλοποιώντας την τελευταία πενταετία projects που ξεπερνούν τα 30 εκατ. ευρώ.
Ιδιαίτερα χαρούμενος για την απόκτηση του κτηρίου κοσμήματος δήλωσε μιλώντας στη Voria.gr o επικεφαλής του Ομίλου CALON, Ισαάκ Λεών, πως «στόχος μας είναι η αλλαγή χρήσης του σε οικιστική, διατηρώντας όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία του κτηρίου, το οποίο έχει μια μακρά, ξεχωριστή, ιστορία. Προχωρήσαμε στην αγορά του για συναισθηματικούς λόγους».
Έτσι, έναν αιώνα μετά, μπορεί η μυρωδιά της πούδρας να ξεφτίζει, όπως και ο χρωματικός διάκοσμος στο εσωτερικό, αλλά το Εμνιέτ Χαν ανακτά την παλιά του αίγλη και θα συνεχίσει να στολίζει το ιστορικό κέντρο....
*Οι φωτογραφίες είναι του Θωμά Νεδέλκου, ενώ η σχεδιαστική αποτύπωση έγινε από την Αγγελική Πάλλη.
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια