Κύπρος: Πώς εξαφανίστηκαν οι ελέφαντες και οι ιπποπόταμοι του νησιού;

Ένα προϊστορικό οικολογικό μυστήριο φαίνεται πως πλησιάζει τη λύση του: οι πυγμαίοι ελέφαντες και ιπποπόταμοι που ζούσαν κάποτε στην Κύπρο π...

Ένα προϊστορικό οικολογικό μυστήριο φαίνεται πως πλησιάζει τη λύση του: οι πυγμαίοι ελέφαντες και ιπποπόταμοι που ζούσαν κάποτε στην Κύπρο πιθανότατα κυνηγήθηκαν μέχρι εξαφάνισης από τους πρώτους κατοίκους του νησιού, εκτιμά νέα μελέτη.

Οι πυγμαίοι ελέφαντες των 500 κιλών και οι πυγμαίοι ιπποπόταμοι των 130 κιλών ήταν τα πιο μεγαλόσωμα ζώα της Κύπρου στα τέλη του Πλειστόκαινου, πριν από περίπου 12.000 χρόνια, όταν η πιο πρόσφατη εποχή των παγετώνων έφτανε στο τέλος της και η επανάσταση της γεωργίας μόλις ξεκινούσε στη Μέση Ανατολή.

Και τα δύο είδη εξαφανίστηκαν περίπου την εποχή που έφταναν στην Κύπρο οι πρώτοι Homo sapiens, πριν από περίπου 12-14 χιλιάδες χρόνια.

Τότε ήταν που εξαφανίστηκαν από τον πλανήτη πολλά ακόμα γιγαντόσωμα ζώα, όπως τα τριχωτά μαμούθ της Ευρασίας και της Αμερικής, ένα κύμα εξαφανίσεων που ορισμένοι επιστήμονες συνδέουν με την κλιματική αλλαγή, ενώ άλλοι αποδίδουν στην παρουσία του ανθρώπου.

Στην περίπτωση της Κύπρου, πολλοί αρχαιολόγοι πίστευαν ότι ο άνθρωπος δεν έπαιξε ρόλο, καθώς θεωρούσαν ότι οι πρώτοι κάτοικοι είτε έφτασαν μετά τις εξαφανίσεις είτε ήταν πολύ λίγοι για να εξοντώσουν ολόκληρα είδη.

Οι κόκκινες κουκκίδες σημειώνουν τις θέσεις όπου έχουν βρεθεί απολιθώματα ελεφάντων και ιπποποτάμων. [Credit: Corey Bradshaw, Flinders University]

Η νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, εκτιμά αντίθετα ότι οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες θα μπορούσαν να είχαν ωθήσει στην εξαφάνιση πρώτα τον πυγμαίο ιπποπόταμο και μετά τον πυγμαίο ελέφαντα σε λιγότερο από 1.000 χρόνια.

Η ανάλυση βασίστηκε σε μαθηματικά μοντέλα στα οποία τροφοδοτήθηκαν δεδομένα που αφορούν μεταξύ άλλων τις ενεργειακές ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού, την αποδοτικότητα του κυνηγιού και την ταχύτητα ανάπτυξης των δύο ζώων.

«Η Κύπρος είναι η ιδανική τοποθεσία για τη δοκιμή των μοντέλων μας επειδή προσφέρει ένα ιδανικό σετ συνθηκών προκειμένου να εξετάσουμε αν η άφιξη ανθρώπινων πληθυσμών οδήγησε τελικά στην εξαφάνιση αυτών των ειδών. Και αυτό επειδή η Κύπρος είναι ένα νησιωτικό περιβάλλον που μας ανοίγει ένα παράθυρο πίσω στον χρόνο» δήλωσε η δρ Θεοδώρα Μούτσιου, ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας και του Πανεπιστημίου «Τζέιμς Κουκ» στην Αυστραλία.

Σκελετός πυγμαίου ιπποπόταμου από την Κύπρο.
[Credit: George Lyras / Wikimedia Commons]

Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι ο πληθυσμός των 3-7 χιλιάδων ανθρώπων που εκτιμάται ότι ζούσε τότε στην Κύπρο θα ήταν αρκετός για να εξοντώσει μέχρι και τους τελευταίους ελέφαντες και ιπποποτάμους.

Οι προβλέψεις του μοντέλου ταίριαζαν με τη χρονολογική σειρά της εξαφάνισης των δύο ειδών στο αρχείο των απολιθωμάτων, λένε οι ερευνητές.

«Τα αποτελέσματά μας προσφέρουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι παλαιολιθικοί άνθρωποι στην Κύπρο ήταν τουλάχιστον εν μέρει υπεύθυνοι για την εξαφάνιση της μεγα-πανίδας στη διάρκεια της Κατώτερης Πλειστοκαίνου και τις αρχές του Ολοκαίνου» δήλωσε σε δελτίο Τύπου ο Κόρεϊ Μπράντσο του Πανεπιστημίου «Φλίντερς» της Αυστραλίας, επικεφαλής της μελέτης.

Σε προηγούμενες μελέτες της, η ίδια ερευνητική ομάδα εκτιμούσε ότι οι πρώτοι Homo sapiens έφτασαν στην Κύπρο πριν από 14.000 χρόνια, λίγο νωρίτερα από ό,τι είχε εκτιμηθεί.

Ο πυγμαίος ιπποπόταμος της Κύπρου (Phanourios minor), με ύψος 70 εκατοστών, ήταν ο πιο μικρόσωπος ιπποπόταμος της Μεσογείου, γράφουν οι ερευνητές σε άρθρο τους στο The Conversation. Γενετικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι διαχωρίστηκε από τον κοινό ιπποπόταμο (Hippopotamus amphibius) πριν από περίπου 1,5 εκατ. χρόνια.

Ο δε πυγμαίος ελέφαντας της Κύπρου (Palaeoloxodon cypriotes), με ύψος μόλις ενός μέτρου ως τον ώμο, είχε μόλις το 10% του σωματικού μεγέθους του προγόνου του, του ελέφαντα Palaeoloxodon antiquus που ζούσε στην Ευρώπη και τη Δυτική Ασία στα μέσα του Πλειστόκαινου.

Και τα δύο είδη διαμορφώθηκαν από το φαινόμενο του νησιωτικού νανισμού, τη σταδιακή σμίκρυνση μεγαλόσωμων ειδών όταν αποκλείονται σε νησιά με περιορισμένη τροφή.

Το φαινόμενο ήταν διαδεδομένο στη Μεσόγειο: πυγμαίοι ελέφαντες και ιπποπόταμοι ζούσαν κάποτε και σε Κρήτη, Τήλο, Μάλτα, Σικελία, Σαρδινία και πολλά ακόμα νησιά.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Corey J. A. Bradshaw, Frédérik Saltré, Stefani A. Crabtree, Christian Reepmeyer and Theodora Moutsiou, Small populations of Palaeolithic humans in Cyprus hunted endemic megafauna to extinction, Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, Volume 291, Issue 2031, 18 September 2024, https://doi.org/10.1098/rspb.2024.0967

Πηγή: Β. Πρατικάκης, in.gr