Απολιθωμένα ίχνη 400 εκατ. ετών ίσως δημιουργήθηκαν από τα πρώτα ψάρια που βγήκαν στην ξηρά

Απολιθωμένα κοιλώματα, χαρακιές και αυλάκια που ενδέχεται να έχουν δημιουργηθεί στον ψαμμίτη από ένα πρωτόγονο ψάρι που σέρνεται. [Credit: P...

Απολιθωμένα κοιλώματα, χαρακιές και αυλάκια που ενδέχεται να έχουν δημιουργηθεί στον ψαμμίτη από ένα πρωτόγονο ψάρι που σέρνεται. [Credit: Piotr Szrek]

Τα ίχνη παραπέμπουν στους σημερινούς δίπνοους, «πρωτόγονα» ψάρια που διαθέτουν όχι μόνο βράγχια αλλά και πνεύμονες.

Δεκάδες λακκούβες που βρέθηκαν στην Πολωνία σε πετρώματα 400 εκατομμυρίων ετών φαίνεται ότι σχηματίστηκαν όταν τα σπονδυλωτά ζώα έκαναν τα πρώτα τους βήματα στη στεριά. Τα απολιθωμένα ίχνη πηγαίνουν πίσω την κατάκτηση της ξηράς κατά τουλάχιστον 10 εκατομμύρια χρόνια.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται στο Scientific Reports, τα απολιθωμένα ίχνη μοιάζουν με τα αποτυπώματα που αφήνουν στις όχθες οι σύγχρονοι δίπνοοι ιχθύες, μια ομάδα σχετικών λίγων ψαριών που διαθέτουν όχι μόνο βράγχια αλλά και πνεύμονες.

Οι δίπνοοι υπάρχουν εδώ και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια και θεωρούνται στενοί συγγενείς των προγόνων όλων των τετράποδων χερσαίων ζώων.

Τα απολιθωμένα ίχνη ήρθαν στο φως το 2021 στη διάρκεια ανασκαφών στα Όρη Τιμίου Σταυρού στην κεντρική Πολωνία, περίπου 190 χιλιόμετρα νότια της Βαρσοβίας. Την περίοδο από τα 410 έως τα 391 εκατομμύρια χρόνια πριν, η περιοχή αυτή βρισκόταν στις ακτές. Περισσότερες από 240 μικρές λακούβες ανακαλύφθηκαν σε ψαμμόλιθους που σχηματίστηκαν από την άμμο μιας αρχαίας παραλίας.

Καλλιτεχνική απεικόνιση ενός αρχαίου πνευμονοφόρου ψαριού που σέρνεται πάνω στη στεριά. [Credit: Jakub Zalewski]

«Ίχνη έρπυσης μπορούν να σχηματιστούν μόνο στην ξηρά ή σε πολύ ρηχά νερά όταν η πλευστότητα δεν λειτουργεί και το ψάρι δεν έχει άλλη επιλογή από το να αρχίσει να έρπει» δήλωσε στον δικτυακό τόπο του Science ο Piotr Szrek του Πολωνικού Γεωλογικού Ινστιτούτου, επικεφαλής της μελέτης.

Για να κινηθούν στην ξηρά, οι δίπνοοι πιέζουν το στόμα στο έδαφος και το χρησιμοποιούν ως μοχλό για να συρθούν προς τα πάνω και προς τα εμπρός, διορθώνοντας την πορεία τους με την ουρά και τα πτερύγια.

Ο Szrek και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν έναν φορητό σαρωτή για να δημιουργήσουν τρισδιάστατα μοντέλα των λακούβων, τα οποία αποκάλυψαν μια γκάμα αποτυπωμάτων της ουράς, του ρύγχους και των πτερυγίων που παρέμεναν αόρατες στο γυμνό μάτι.

Όπως διαπιστώθηκε, τα απολιθωμένα ίχνη είναι ίδια με αυτά που αφήνει το Protopterus annectens, ένα σύγχρονο είδος δίπνευστου από τη Δυτική Αφρική.

Επιφυλάξεις για τα συμπεράσματα της μελέτης εξέφρασε ο Τσέις Μπράουνσταϊν, εξελικτικός βιολόγος του Γέιλ. Όπως είπε, οι σύγχρονοι δίπνοοι που αναφέρει η μελέτη διαφέρουν σημαντικά από τουες προγόνους τους που έζησαν πριν από 400 εκατ. χρόνια, κάτι που σημαίνει ότι η άμεση σύγκριση είναι δύσκολη υπόθεση.

Οι ερευνητές ελπίζουν να αντλήσουν περισσότερες πληροφορίες μελετώντας απολιθώματα φυτών που βρέθηκαν στην ίδια περιοχή. Οι ίδιες μέθοδοι, είπαν, θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη μελέτη παρόμοιων απολιθωμάτων στην Κίνα και την Αυστραλία.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Szrek, P., Uchman, A., Grygorczyk, K. et al. Traces of dipnoan fish document the earliest adaptations of vertebrates to move on land. Sci Rep 15, 28808 (2025). https://doi.org/10.1038/s41598-025-14541-8

Πηγή: in.gr, Science