Νέα ευρήματα στη Βίλα της Ποππαίας, την κατοικία της συζύγου του Νέρωνα, που βρίσκεται μεταξύ της Πομπηίας και του Ηράκλειου

Νέες τοιχογραφίες που αποκαλύφθηκαν στη Βίλα της Ποππαίας στην Oplontis . [Credit: Αρχαιολογικό Πάρκο Πομπηίας] Στην  Oplontis  (σημερινή To...

Νέες τοιχογραφίες που αποκαλύφθηκαν στη Βίλα της Ποππαίας στην Oplontis. [Credit: Αρχαιολογικό Πάρκο Πομπηίας]

Στην Oplontis (σημερινή Torre Annunziata), την αρχαία πόλη μεταξύ της Πομπηίας και του Ηράκλειου, στη σκιά του Βεζούβιου, η γη συνεχίζει να αποκαλύπτει σιγά-σιγά τα πιο καλά κρυμμένα μυστικά της. Στη Βίλα της Ποππαίας, την πολυτελή κατοικία που αποδίδεται στη δεύτερη σύζυγο του αυτοκράτορα Νέρωνα, ο χρόνος δεν σταμάτησε το 79 μ.Χ., αλλά απλώς άλλαξε πορεία. Σήμερα, ένα σχολαστικό πρόγραμμα ανασκαφών και αποκατάστασης ξαναγράφει, λέξη προς λέξη, πινελιά προς πινελιά, την αντίληψή μας για έναν από τους πιο εμβληματικούς χώρους της: την εκλεπτυσμένη Αίθουσα της Μάσκα και του Παγωνιού.

Το έργο, που προωθήθηκε τόσο από την ανάγκη επίλυσης δομικών προβλημάτων στο δυτικό τμήμα της βίλας, το οποίο συνορεύει με τον αστικό δρόμο της via dei Sepolcri, όσο και από επείγουσες ανάγκες συντήρησης, έχει εξελιχθεί σε μια ευκαιρία. Ο στόχος του υπερβαίνει την απλή ανασκαφή: επιδιώκει να δημιουργήσει μια φυσική και αφηγηματική σύνδεση με το παρακείμενο Bourbon Spolettificio, έναν χώρο που τα επόμενα χρόνια θα στεγάσει νέα μουσεία, αποθήκες και υπηρεσίες. Ωστόσο, ο πραγματικός θησαυρός, προς το παρόν, βρίσκεται κάτω από το δάπεδο της ήδη διάσημης αίθουσας, διακοσμημένης με το κομψό και αρχιτεκτονικό Δεύτερο Πομπηιανό στυλ.

Ο Gabriel Zuchtriegel, διευθυντής του πάρκου, εξηγεί με εμφανή ανυπομονησία ότι, παρά τις ερμηνευτικές προσπάθειες των πρώτων ανασκαφών, η πραγματική διαρρύθμιση αυτού του δωματίου και των παρακείμενων ήταν γεμάτη αβεβαιότητες. «Η τρέχουσα ανασκαφική παρέμβαση θα μπορέσει να το διευκρινίσει αυτό», δηλώνει, «καθώς και να φέρει στο φως νέα διακοσμημένα τμήματα με εξαιρετικές λεπτομέρειες και χρώματα, από τα οποία μπορούμε ήδη να θαυμάσουμε μερικές προεπισκοπήσεις».

Η έπαυλη της Ποππαίας στην Oplontis. [Credit: Αρχαιολογικό Πάρκο Πομπηίας]

Και πράγματι υπάρχουν πολλά. Από το υγρό, συμπαγές έδαφος έχουν αρχίσει να αναδύονται, σαν χρωματικά φαντάσματα, νέα θραύσματα από τις τοιχογραφίες που έκαναν διάσημο τον χώρο. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η πλήρης μορφή ενός θηλυκού παγωνιού που κάθεται απέναντι από το μεγαλοπρεπές αρσενικό που είναι ήδη γνωστό από το νότιο τμήμα του ίδιου τοίχου, συμπληρώνοντας έτσι μια σκηνή σπάνιας συμμετρίας και ζωντάνιας.

Δίπλα στο κομψό πτηνό, εμφανίστηκε ένας άλλος χαρακτήρας, αυτή τη φορά από τον κόσμο της παράστασης: μια θεατρική μάσκα. Δεν είναι όμως η τραγική μάσκα που είναι ήδη γνωστή στην αίθουσα, αλλά ένα κωμικό πρόσωπο, που αναγνωρίζεται ως ο Πάππος, ένας τρεμάμενος και ματαιόδοξος γέρος που προσπαθεί ανεπιτυχώς να φανεί νεανικός και είναι συχνά ο περίγελος των θεατρικών έργων.

Αυτή η ανακάλυψη εισάγει μια νότα λαϊκού χιούμορ, από την Ατελλανική Κωμωδία, σε ένα περιβάλλον εκλεπτυσμένης διακόσμησης, υποδηλώνοντας ένα πιο σύνθετο και ποικίλο εικονογραφικό πρόγραμμα από ό,τι είχε υποτεθεί προηγουμένως. Άλλα θραύσματα αποκαλύπτουν μέρος ενός χρυσού τρίποδα, περικυκλωμένου από έναν κύκλο, ένα μοτίβο που έχει το αντίστοιχο του σε έναν άλλο τοίχο της ίδιας αίθουσας, όπου ήταν ήδη γνωστή η αναπαράσταση ενός χάλκινου τρίποδα.

Νέες τοιχογραφίες ανακαλύφθηκαν στη βίλα της Ποππαίας.  
[Credit: Αρχαιολογικό Πάρκο Πομπηίας] 

Η επιστήμη της αρχαιολογίας δεν ανακαλύπτει μόνο αντικείμενα, αλλά και τοπία. Μέσω τεχνικών χύτευσης, οι ερευνητές κατάφεραν να αποτυπώσουν τα ίχνη, τα φυσικά καλούπια, των δέντρων που κοσμούσαν τον κήπο δίπλα στην αίθουσα. Αυτά τα δέντρα, πιθανώς ελιές σύμφωνα με προηγούμενες αρχαιοβοτανικές αναλύσεις σε γειτονικά δωμάτια, δεν ήταν τοποθετημένα τυχαία, αλλά ακολουθούσαν ένα ακριβές διακοσμητικό σχέδιο που αναπαράγει, στη φύση, τον ρυθμό της κιονοστοιχίας της νότιας στοάς, ένα εκλεπτυσμένο σχέδιο που έχει τεκμηριωθεί και σε άλλες οικίες της Πομπηίας και στην ίδια την Oplontis.

Αλλά η αίθουσα είναι μόνο η αρχή της ιστορίας. Η ανασκαφή κατέστησε δυνατή την αναγνώριση τεσσάρων νέων δωματίων που προστίθενται στα 99 που έχουν ήδη καταγραφεί στη βίλα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ένα δωμάτιο με αψίδα, το οποίο πολύ πιθανόν αποτελούσε μέρος του οικιακού λουτρού.

Και η γεωλογία έχει επίσης μιλήσει: έχει εντοπιστεί ένα αρχαίο κανάλι, τον απολιθωμένο πυθμένα ενός εποχιακού ρεύματος που κυλούσε ακριβώς κατά μήκος της διαδρομής της σημερινής via dei Sepolcri. Αυτό το κανάλι σχηματίστηκε μετά τη μεγάλη έκρηξη του Βεζούβιου το 1631, η οποία διάβρωσε μέρος των αποθέσεων από την έκρηξη του 79 μ.Χ., και η αναγνώρισή του βοηθά στην πιο σαφή ανακατασκευή της εξέλιξης του τοπίου και της μακροπρόθεσμης αλληλεπίδρασης μεταξύ του ανθρώπινου οικισμού και του φυσικού περιβάλλοντος. «Αυτά τα πρώτα αποτελέσματα προσφέρουν νέες και πολλά υποσχόμενες ερευνητικές προοπτικές για την κατανόηση της πολεοδομίας της βίλας», προσθέτει ο Zuchtriegel.

Νέες ανακαλύψεις στη βίλα της Ποππαίας στην Oplontis. 
[Credit: Αρχαιολογικό Πάρκο Πομπηίας] 

Ενώ η γη απομακρύνεται από την κεντρική αίθουσα, σε ένα άλλο τμήμα της βίλας, στο νοτιοδυτικό της τμήμα, οι εργασίες γίνονται με χιλιοστομετρική ακρίβεια και αποκατάσταση του φωτός. Σε δύο μικρά και πολύτιμα cubicula, ή υπνοδωμάτια, μια ομάδα συντηρητών έχει περάσει σχεδόν ένα χρόνο αποκαθιστώντας τη λαμπρότητα μιας διακόσμησης που, παρά τα πάντα, δεν έχασε ποτέ το μεγαλείο της.

Αυτοί οι χώροι, που προορίζονται για ξεκούραση, αποτελούν μια σύνοψη των ρωμαϊκών διακοσμητικών τεχνών: στόκοι, τοιχογραφίες, ζωγραφισμένοι θόλοι και ψηφιδωτά εξαιρετικής ομορφιάς. Η παλέτα των χρωστικών που χρησιμοποιήθηκαν, η οποία περιλαμβάνει το εξαιρετικά ακριβό αιγυπτιακό μπλε, και η πολύ υψηλή τεχνική δεξιοτεχνία των τεχνιτών, αποκαλύπτουν ένα επίπεδο πολυτέλειας ανάλογο με το υπόλοιπο της βίλας.

Ο στόχος είναι να αποκατασταθεί η πλήρης αναγνωσιμότητα αυτών των έργων, η οποία έχει χαθεί λόγω της φθοράς των αρχικών υλικών και της αλλοίωσης των προϊόντων που χρησιμοποιήθηκαν σε προηγούμενες αποκαταστάσεις. Το πρώτο cubiculum, διακοσμημένο στο Δεύτερο Πομπηιανό στυλ, παίζει με την ψευδαίσθηση: προσποιείται μάρμαρα και φανταστικές αρχιτεκτονικές που διευρύνουν οπτικά τον χώρο. Ο θόλος του, με μοτίβο κουφώματος και οι ημικυκλικές κορνίζες με τοπία, μιλούν για μια αφηγηματική και αρχιτεκτονική τέχνη.

Από εδώ, ένα στενό πέρασμα οδηγεί σε ένα δεύτερο δωμάτιο, φαινομενικά πιο λιτό, διακοσμημένο στο Τρίτο Πομπηιανό στυλ με μονόχρωμα φόντα και φυτικά μοτίβα. Αυτό το δεύτερο δωμάτιο παρουσιάζει διάφορες φάσεις εκτέλεσης, μερικές από τις οποίες είναι ημιτελείς, γεγονός που υποδηλώνει ότι βρισκόταν σε ανακαίνιση τη στιγμή της έκρηξης, παγώνοντας στο χρόνο μια στιγμή της εργασίας που βρισκόταν σε εξέλιξη.

Μια συγκινητική λεπτομέρεια συμπληρώνει τη σκηνή: τα γύψινα εκμαγεία των φύλλων των πορτών και των παραθύρων, που κατασκευάστηκαν κατά την ανακάλυψη αυτών των δωματίων σύμφωνα με την τεχνική που προέρχεται από τη μέθοδο Fiorelli, τα οποία διατηρούν ακόμα τα αρχικά ίχνη του απανθρακωμένου ξύλου. Οι εργασίες αποκατάστασης, που τώρα τελειοποιούν τις τελικές λεπτομέρειες με εικαστικό ρετουσάρισμα για τέλεια αναγνωσιμότητα, ήταν άριστες. Έχουν αποκαταστήσει τα ζωντανά χρώματα και τις λεπτομέρειες που ο χρόνος είχε αμβλύνει, επιτρέποντας σε αυτούς τους οικείους χώρους να αναπνεύσουν ξανά με την χρωματική ένταση με την οποία είχαν σχεδιαστεί.

Έτσι, ανάμεσα στην μεγάλη αίθουσα που ανοίγεται στον κήπο και τα οικεία υπνοδωμάτια, ανάμεσα στις μάσκες του θεάτρου και τα αιώνια παγώνια, η Βίλα της Ποππαίας συνεχίζει να αποκαλύπτει την ιστορία της. Όχι ως ένα στατικό μουσείο, αλλά ως ένας ζωντανός χώρος όπου κάθε ανακτημένη πινελιά, κάθε αναγνωρισμένο αποτύπωμα δέντρου και κάθε νέος τοίχος που αποκαλύπτεται αναδιαμορφώνουν τον χάρτη μας για αυτόν τον εκλεπτυσμένο και εύθραυστο κόσμο που μια μέρα του Οκτωβρίου (ή του Αυγούστου, σύμφωνα με τις πηγές) του έτους 79 ο Βεζούβιος αποφάσισε να διατηρήσει, με τον πιο τραγικό και εξαιρετικό τρόπο, για την αιωνιότητα. Η ανασκαφή συνεχίζεται και μαζί της η υπόσχεση για νέες ιστορίες που δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί.

Πηγή: LBV Magazine