Μια μικρή Πομπηία κάτω από το Βατικανό

Κεραμικά αγγεία που βρέθηκαν στη Νεκρόπολη του Βατικανού Οι ανασκαφές έφεραν στο φως 40 ταφικά μνημεία και πάνω από 200 απλούς τάφους, ο...

Κεραμικά αγγεία που βρέθηκαν στη Νεκρόπολη του Βατικανού

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως 40 ταφικά μνημεία και πάνω από 200 απλούς τάφους, οι οποίοι συνυπήρχαν πλάι-πλάι, και σε μερικές περιπτώσεις, αλληλεπικαλύπτονταν, από το τέλος του 1^ου αι. μέχρι και τα τέλη του 2^ου αι. μ.Χ. Η εφημερίδα του Βατικανού αναφέρει ότι η στρωματογραφία της περιοχής έδειξε ότι προς τα μέσα του 2^ου αι. περίπου, η περιοχή αυτή είχε καλυφθεί από λάσπη λόγω κατολίσθησης, η οποία «σφράγισε» τους τάφους. Στην συνέχεια άλλοι τάφοι χτίστηκαν πάνω από τους θαμμένους.

Η εφημερίδα του Βατικανού εξηγεί με ποιο τρόπο οι τάφοι είναι ομαδοποιημένοι σε νησίδες, διασκορπισμένοι σε όλο τον λόφο και καλύπτοντας όλη την κοιλάδα. Συνδέονται μεταξύ τους μέσω ακανόνιστων μονοπατιών, τα οποία ενώνονται προς τα κάτω, στην οδό Triumphalis. Οι απλοί τάφοι, που αποτελεί τον πιο κοινό τύπο που βρίσκουμε εκεί, ανήκουν σε πολίτες μεσαίας και χαμηλότερης κοινωνικής τάξης. Περιέχουν κεραμικά φύλλα, με τα αποτεφρωμένα υπολείμματα να βρίσκονται τοποθετημένα κατευθείαν στο έδαφος, σε βάθος 1 μέτρου. Φέρουν κεραμικές προεξοχές, οι οποίες μοιάζουν σαν φουγάρο πλοίου, που χρησιμοποιούταν για να προσφέρουν σπονδές κατά τη διάρκεια της τελετουργίας της απελευθέρωσης.

Μια πυρά βρέθηκε επίσης κατά μήκος του μονοπατιού που χωρίζει την νεκρόπολη στα δύο. Αυτό ήταν το σημείο που γινόταν η καύση του νεκρού, όπου βρέθηκαν επικαλυπτόμενα στρώματα κεραμικής μαζί με υπολείμματα κάρβουνου, πυρήνων και καύσιμων κώνων πεύκου, που χρησιμοποιούσαν για να ανάψουν την πυρά. Πάνω από αυτή, οι ανασκαφείς βρήκαν απλούς λάκκους που είχαν σκάψει στο έδαφος, για πιο σύγχρονες ταφές.

Ασπρόμαυρο ψηφιδωτό που ήρθε στο φως στον ανασκαφικό χώρο

«Υπάρχουν μια σειρά τάφων ευγενών, τάφων εντοιχισμένων σε τοίχους καθώς και υπόγειοι τάφοι που παραπέμπουν στον 1^ο αιώνα της Χριστιανοσύνης. Οι περισσότεροι από αυτοί είναι ορθογώνιοι τάφοι, διακοσμημένοι με λουλούδια ή γραμμικά μοτίβα και η εξωτερική τους επιφάνεια να είναι από κόκκινο γύψο. Χάριν στην εξαιρετική κατάσταση στην οποία έχουν διατηρηθεί, οι βωμοί, οι σαρκοφάγοι και τα διάφορα διακοσμητικά στοιχεία έχουν αποκαλύψει πτυχές της τελετουργικής ταφής που δεν γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα, προκειμένου να συγκρατήσουν τις ψυχές στην μεταθανάτια ζωή, είχαν τοποθετήσει μακριά νύχια στις προεξέχουσες γωνίες. Άλλοι τάφοι, έχουν ψηφιδωτά δάπεδα με τον «κόμπο του Σολομώντα» που συμβολίζει αθανασία και αιωνιότητα.» αναφέρει η εφημερίδα “L’Osservatore Romano”.

Ο μεγάλος αριθμός επιγραφών έδωσε την δυνατότητα ανακατασκευής μιας ιστορικής-κοινωνικής δομής, άγνωστης μέχρι σήμερα. Πράγματι, οι μεγαλοπρεπείς τάφοι ανήκαν σε αυτοκρατορικούς απελεύθερους που ήταν εύρωστοι οικονομικά αλλά δεν διατηρήθηκε το όνομά τους στην ιστορία. Η οικογένεια Natronii ανήκει σε αυτή την κοινωνική ομάδα. Στον οικογενειακό της τάφο (20-40 π.Χ.) οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα ολόκληρο μαρμάρινο πορτραίτο του Tiberius Natronius Zmaracids, 4 ετών, 4 μηνών και 10 ημερών. Στην επιτύμβια στήλη του, εμφανίζεται εμφανίσιμος, σύμφωνα με τις ευχές της μητέρας του Natronia Sinphyle. Μάλιστα, ήταν τόσο εμφανίσιμος που οι γονείς του έδωσαν το όνομα Venustus, παρά την μελαγχολική έκφραση του προσώπου του.  

Επιτύμβια στήλη

Από την άλλη πλευρά, η οικογένεια Passieni είχε στην κατοχή της ένα κολουμβάριο (50-70 π.Χ.), διακοσμημένο με δύο πανέμορφους βωμούς που μαρτυρούν ότι οι αρχικοί ιδιοκτήτες ήταν η οικογένεια Caesaris. Ο πρώτος βωμός είναι πλούσια διακοσμημένος με μια γιρλάντα από φρούτα, η οποία δένεται στα κεφάλια δύο κριαριών. Είναι αφιερωμένος στην Flora από τους γονείς της: Passiena Prima και Tiberius Claudiis Optatus, ένας από τους απελεύθερους του Νέρωνα. Στον δεύτερο βωμό, ένα πορτραίτο του αποθανόντος βρίσκεται τοποθετημένο στην κορυφή του βωμού, που προσφέρθηκε στην Passiena Prima από τον απελεύθερο της Lucius Passienus Evaristus. Έτσι πιστοποιείται ότι η οικογένεια Passieni ανήκε στους απελεύθερους και μπορεί να είχαν έμμεσες ή άμεσες διασυνδέσεις με τον Gaius Sallustius Crispus Passienus, τον δεύτερο σύζυγο της Agrippina, της μητέρας του Νέρωνα.

Αυτός ο ευγενής, που σύμφωνα με κάποιες πηγές δολοφονήθηκε από την γυναίκα του Αυγούστου, κατείχε ένα σημαντικό αριθμό ιδιοκτησιών, που κληρονόμησε η Agrippina και τελικά ενσωματώθηκε στην αυτοκρατορική περιουσία.

Η ρωμαϊκή νεκρόπολη στην αρχαία οδό Triumphalis

Ανάμεσα στα ευρήματα που αποκαλύφθηκαν, είναι ένα μικρό μαρμάρινο άγαλμα ενός σκλάβου (servus lanternarius), ένα ασυνήθιστο γλυπτό, η χρήση του οποίου είναι άγνωστη μέχρι τώρα. Αυτός ο σκλάβος είχε ως καθήκον να περιμένει την επιστροφή του αφέντη του το βράδυ στο σπίτι, στην μπροστινή πόρτα, μια προστατευτική κίνηση που αναπαρίσταται στον βωμό. Η κίνηση αυτή συμβολίζει επίσης τον οδυνηρό δρόμο προς την τελευταία κατοικία. Όμως η ανακάλυψη δύο τύμβων καλλιτεχνών, ήταν το αποκορύφωμα της έρευνας. Ο ένας είναι αφιερωμένος στον γλύπτη Tiberius Claudius Thesmus από την γυναίκα του, το 1^ο μισό του 1^ου αιώνα. Παρουσιάζει έναν πεθαμένο άντρα να σκαλίζει ένα πορτραίτο με τον σκύλο στο πλευρό του. Ο άλλος τύμβος είναι αφιερωμένος στη Fabia, από τον σύζυγό της, Alcimus, ο οποίος ήταν σκηνογράφος θεάτρου.

Ο Alcimus ήταν ένας από τους δούλους του Νέρωνα. Δούλεψε ως σκηνογράφος για το θέατρο της Πομπηίας. Γι’ αυτό τον λόγο παρουσιάζεται με μια σμίλη στο χέρι, περιτριγυρισμένος από άλλα συναφή εργαλεία: έναν γνώμονα, διαβήτες και ένα αλφάδι. Δύο γυναίκες της αρχαίας Ρώμης, δύο σύζυγοι, που με την αγάπη, την αφοσίωση και την εκτίμησή τους για τους συζύγους τους, έκαναν γνωστό σε εμάς δύο ανεξάρτητους καλλιτέχνες που σπάνια αναφέρονται σε ιστορικές στιγμές αυτής της χρονικής περιόδου.

Ρωμαϊκή σαρκοφάγος που ήρθε στο φως από τις ανασκαφές

«Όταν κάποιος μιλάει για την νεκρόπολη του Βατικανού, αναφέρεται στο υπόγειο νεκροταφείο που βρίσκεται κάτω από την βασιλική του Αγ. Πέτρου, που εκτείνεται κατά μήκος της οδού Cornelia, γύρω από τον τύμβο του Πρίγκιπα των Αποστόλων» επισημαίνει η εφημερίδα του Βατικανού. «Αλλά από την άνοιξη του 2012, αυτό δεν θα ισχύει, γιατί η δεύτερη νεκρόπολη θα είναι σίγουρα ανοικτή για το κοινό. Εκτείνεται κατά μήκος της αρχαίας οδού Triumpalis, τον δρόμο που περιστοιχίζει τον λόφο του Βατικανού, συνδέοντας την αυτοκρατορική Ρώμη με την αρχαία πόλη του Veio».

Ωστόσο, κάποιος θα πρέπει να διανύσει μερικά μέτρα προς το άνοιγμα που έχει δημιουργηθεί μεταξύ του πάρκινγκ του Βατικανού και του νέου κτιρίου της Santa Rosa (όπου βρίσκονται τα κεντρικά γραφεία της τηλεφωνικής υπηρεσίας του Βατικανού) προκειμένου να ταξιδέψει 2000 χρόνια πίσω. «Είναι σαν κάποιος να ανακαλύπτει μια νέα μίνι Πομπηία σε μορφή νεκροταφείου, γιατί κάποιος μπορεί να ανακατασκευάσει μια καθημερινή ημέρα σε αυτό, η λειτουργία του οποίου είχε διακοπεί και ξεχάστηκε κατά τη διάρκεια της ιστορίας» αναφέρει ο Giandomenico Spinola, έφορος Ελληνικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων στα μουσεία του Βατικανού.

Κάτοψη της Santa Rosa/Via Triumphalis όπου
εκτείνεται η Νεκρόπολη στη Ρώμη

Ο κ. Spinola είναι επικεφαλής της ανασκαφής με την βοήθεια των Leonardo di Blasi και Monica Ricciardi. Παρόλο που οι ανασκαφικές εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη, η περιοχή στην οποία η Νεκρόπολη χτίστηκε, στην οδό Triumphalis, είχε ανακαλυφθεί την περίοδο 1956-1958 από τον Filippo Magi, κατά την διάρκεια κατασκευής του πάρκινγκ. Ωστόσο, λίγοι ερευνητές μόνο γνώριζαν την ύπαρξή της. Το 2003 κατά την διάρκεια κατασκευής του πάρκινγκ της Santa Rosa, βρέθηκε ένα νέο τμήμα της Νεκρόπολης, το οποίο έμεινε προσβάσιμο για το κοινό από το 2006 μέχρι και το 2008.

Οι ανασκαφές που γίνονται θα ενώσουν τα δύο τμήματα της Νεκρόπολης, η οποία θα μεταμορφωθεί σε ένα τεράστιο μουσειακό χώρο, με έκταση μεγαλύτερη των 1000 τ.μ. Η εφημερίδα του Πάπα αναφέρει ότι «η Νεκρόπολη, που χρονολογείται από την πρώιμη αυτοκρατορική περίοδο, εκτείνεται κατά μήκος της ΒΔ πλευράς του λόφου του Βατικανού, κοντά στο νεκροταφείο Magna Mater  και σε μερικούς αυτοκρατορικούς κήπους που ανήκαν στην  Agrippina. Υπάρχουν επίσης ορισμένα αρχαία κτίρια στην περιοχή. Ο Caligola τα έχτισε αρχικώς εκεί για τις ναυμαχίες του και ο Gaianum έχτισε έναν ιππόδρομο για να ασκούνται οι αρματοδρομείς ενώ ανακαινίστηκε από τον Νέρωνα. Σύμφωνα με την παράδοση, αυτός ήταν ο ιππόδρομος που μαρτύρησε ο Αγ. Πέτρος».


Πηγή: The Archaeology News Network