Τύμβοι και απορρίμματα μαζί στην Πομπηία

Τα νεκροταφεία της αρχαίας Πομπηίας είχαν μια μεικτή χρήση εξυπηρετώντας μια ευρεία ποικιλία σκοπών που περιλάμβανε για παράδειγμα υπηρεσία...

Τα νεκροταφεία της αρχαίας Πομπηίας είχαν μια μεικτή χρήση εξυπηρετώντας μια ευρεία ποικιλία σκοπών που περιλάμβανε για παράδειγμα υπηρεσία απόθεσης των απορριμμάτων. 

Αυτό είναι το συμπέρασμα της διδακτορικής εργασίας της κ. Allison Emmerson, η οποία θα παρουσιάσει την εργασία της μαζί με τα ευρήματα του Πανεπιστήμιου του Cincinnati στην Πομπηία, στις 07 Ιανουαρίου 2012, στο ετήσιο συνέδριο του Αμερικάνικου Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.

Νέες έρευνες, νέες θεωρίες

Η έρευνα της Emmerson λαμβάνει υπόψη τις πρώτες θεωρίες για το πώς και γιατί οι τάφοι γύρω από την Πομπηία έχουν βρεθεί στοιβαγμένοι ψηλά μαζί με αρχαίες αποθέσεις απορριμμάτων, που υπάρχουν στο εσωτερικό και στην περίμετρο των ταφικών μνημείων, και συμπεριλαμβάνουν στοιχεία όπως σφαγιασμένα και απανθρακωμένα κόκκαλα ζώων (κόκκαλα σκύλου και αλόγου), σπασμένη κεραμική και διάσπαρτα αρχιτεκτονικά υλικά. Τα απορρίμματα στα νεκροταφεία έχουν βρεθεί τόσο μέσα όσο και κατά μήκος των αρχιτεκτονικών στοιχείων των τύμβων,  και πιστεύεται ότι έχουν διατηρηθεί όπως υπήρχαν το 79 μ.Χ. λόγω του λεπτού, σκληρού στρώματος στάχτης και μικρών πετρωμάτων που τα είχε καλύψει από την έκρηξη του Βεζούβιου την ίδια χρονιά. 

Οι ανασκαφείς του 19^ου αιώνα στην Πομπηία υπέθεσαν ότι οι ανασκαμμένοι τύμβοι γέμισαν με αρχαία απόβλητα και απορρίμματα (τα οποία κάλυψαν και τις τοιχογραφίες), δύο δεκαετίες πριν την καταστροφική έκρηξη του 79 μ.Χ.,  με αποτέλεσμα την επιδείνωση και την οριστική εγκατάλειψή τους. Θεώρησαν, όπως και οι μεταγενέστεροι ανασκαφείς, ότι οι τύμβοι της Πομπηίας καλύφθηκαν με απορρίμματα λόγω του ισχυρού σεισμού το 62 μ.Χ. που συγκλόνισε την αρχαία πόλη, αναγκάζοντας τους κατοίκους της να εγκαταλείψουν και να αμελήσουν τους τύμβους στην τύχη τους καθώς έπρεπε να ασχοληθούν με πρακτικότερα πράγματα.

Ήταν μια θεωρία, σύμφωνα με την Emmerson, που υιοθετήθηκε τον 19^ο αιώνα γιατί οι ερευνητές που δούλευαν στην Πομπηία (όπως και οι μεταγενέστεροι) θεωρούσαν αδιανόητο τα κοιμητήρια να χρησιμοποιούνται ως χώροι απόθεσης απορριμμάτων.

Ωστόσο, πρόσφατη μελέτη των τελευταίων 15 ετών απέδειξε ότι η Πομπηία ανασυντάχθηκε μετά τον σεισμό του 62 μ.Χ., ξεκινώντας μια περίοδος αναγέννησής της αφού έγινε μια από τις σημαντικότερες και πλουσιότερες πόλεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέχρι το 79 μ.Χ. 

Σύμφωνα με την Emmerson, «Το οποίο δημιούργησε το ερώτημα για ποιο λόγο βρέθηκαν τόσα πολλά απορρίμματα στα νεκροταφεία. Δεν εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους το 79 μ.Χ. Οι άνθρωποι δεν εγκατέλειψαν την συντήρηση των νεκροταφείων και των μνημείων τους, όπως δεν έκαναν και για τους δημόσιους χώρους».

Άκρως απρόσεκτη συλλογή απορριμμάτων

Όταν η Emmerson ξεκίνησε τις ανασκαφές στην Πομπηία το 2009, ως μέλος της ομάδας του Πανεπιστημίου του Cincinnati,  παρατήρησε την τοποθεσία των τύμβων της πόλης – δεν βρίσκονταν σε απομονωμένες περιοχές, διαχωριζόμενες με φράχτη (όπως συμβαίνει σήμερα) αλλά τοποθετημένες ευδιάκριτα σε χρησιμοποιούμενους, υψηλής κυκλοφορίας δρόμους και διόδους της εποχής.

Παρατήρησε επίσης μια άκρως απρόσεκτη χρήση των καθημερινών απορριμμάτων και αποβλήτων.

«Για παράδειγμα» εξηγεί «ανάσκαψα ένα δωμάτιο σε σπίτι όπου η στέρνα (δεξαμενή για αποθήκευση πόσιμου νερού και νερού για πλύσιμο) ήταν τοποθετημένη ανάμεσα σε δύο λάκκους αποβλήτων. Και οι δύο λάκκοι ανακαλύφθηκαν γεμάτοι με απορρίμματα από σπασμένα αγγεία οικιακής χρήσης, κόκκαλα ζώων και άλλα υπολείμματα φαγητού, όπως σπόρων σταφυλιού και κουκούτσια από ελιές».

Δωμάτιο στην Πομπηία όπου η στέρνα (cistern head) βρίσκεται ανάμεσα
σε δύο λάκκους συλλογής απορριμμάτων (waste pits).

Οι ερευνητές συχνά εύρισκαν απορρίμματα τοποθετημένα σε πατώματα σπιτιών, σε δρόμους και αυλές σπιτιών (μερικές φορές σε σημαντικό βάθος) καθώς και στις άκρες της πόλης, όπως στα τείχη της (κατά περιόδους, σε πολύ μεγάλες ποσότητες).

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η Πομπηία είχε κάποιο κεντρικό σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων και έτσι είναι πολύ πιθανό οι κάτοικοί της να ζούσαν σε πολύ κοντινή απόσταση με αυτά, αποδεχόμενοι πλήρως το γεγονός ως μέρος της καθημερινής τους ζωής. Τα νεκροταφεία και οι τύμβοι της Πομπηίας ήταν απλά άλλο ένα μέρος απόθεσης απορριμμάτων – όπως ήταν άλλωστε οποιοδήποτε εσωτερικό ή εξωτερικό μέρος ενός σπιτιού, οι αυλές, οι δρόμοι και οι μεγάλες οδικές αρτηρίες της πόλης. Άλλωστε, οι τύμβοι και τα κοιμητήρια θεωρούνταν κατάλληλα για την τοποθέτηση «διαφημίσεων» της εποχής, από πολιτικές τύπου «ψηφίστε με» μέχρι προώθηση αθλητικών γεγονότων και καυχησιολογίες σεξουαλικών διαγωνισμών.

«Γενικά, όταν ένας Ρωμαίος ερχόταν αντιμέτωπος με τον θάνατο, αναφέρονταν σε αυτόν/ή περισσότερο ως ανάμνηση και λιγότερο ως μέρος μιας μεταθανάτιας ζωής. Τα άτομα ήθελαν να ανακαλούνται εύκολα στην ανθρώπινη μνήμη, και ο τρόπος για να γίνει αυτό ήταν η κατασκευή ενός τεράστιου ταφικού τύμβου σε μια πολυσύχναστη περιοχή. Με άλλα λόγια, αυτοί οι τύμβοι και τα νεκροταφεία δεν θεωρούνταν μέρη ήσυχης περισυλλογής του νεκρού. Οι τύμβοι δεν παρουσιάζονταν ως απόμερα, ήσυχα και καθαρά μέρη. Αποτελούσαν αναπόσπαστο μέρος την καθημερινής «βρώμικης» ζωής».

Τύμβος στην Πομπηία με τοιχογραφία κόκκινου χρώματος.
Αρχαία απορρίμματα βρέθηκαν σε όλη την περίμετρο του τύμβου.

Η Emmerson προσθέτει ότι «τα πρόσφατα ευρήματα έρχονται σε αντίθεση με τις θεωρίες των πρώτων ανασκαφών της Πομπηίας. Αποτελούσε αδιανόητο στοιχείο για εκείνους, η χρήση των νεκροταφείων ως μέρη απόθεσης απορριμμάτων. Ήταν ξένο στο δικό τους σύστημα αξιών, να αποτελούν τα κοιμητήρια, μέρη της καθημερινότητας των κατοίκων μιας πόλης. Φαίνεται», επισημαίνει, «τόσο ασεβές για τα σημερινά δεδομένα. Ωστόσο, αποδείξεις από το εσωτερικό των τειχών της Πομπηίας έδειξαν ότι οι άνθρωποι ζούσαν πολύ κοντά με τα απορρίμματα τους και δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η απόθεση απορριμμάτων σε τύμβους θα ήταν πρόβλημα για αυτούς».

«Και ειλικρινά» προσθέτει «οι πρώτοι ανασκαφείς της Πομπηίας δεν ενδιαφέρονταν και τόσο πολύ για τα απορρίμματα και τι μας φανερώνουν αυτά για την καθημερινή ζωή και την πολιτιστική ταυτότητα των κατοίκων της πόλης». 

Η έρευνα της Emmerson για την χρήση των απορριμμάτων στους τύμβους αποτελεί ένα κομμάτι της διδακτορικής της διατριβής, που εξετάζει πώς οι τύμβοι της Πομπηίας δίνουν πληροφορίες για το πολιτιστικό επίπεδο της αρχαίας πόλης.

Πηγή: Past Horizons