Ρίξε μια ζαριά καλή...

Υλικό : Πηλός (ΒΣ 95), Χαλκός (Χ 7515) Προέλευση : Σούνιο (ΒΣ 95), Άγνωστη (Χ 7515). Χρονολόγηση : 580-570 π.Χ. Διαστάσεις : Mήκ. ακμής...

Υλικό: Πηλός (ΒΣ 95), Χαλκός (Χ 7515)
Προέλευση: Σούνιο (ΒΣ 95), Άγνωστη (Χ 7515).
Χρονολόγηση: 580-570 π.Χ.
Διαστάσεις: Mήκ. ακμής: 4εκ. (ΒΣ 95), μήκ. ακμής: 1,2εκ. (Χ 7515)
Χώρος έκθεσης:
Αίθουσα 60, Προθήκη 7, αρ. ευρ. ΒΣ 95 , (πήλινο), 
Αίθουσα 37A, Προθήκη 55, αρ. ευρ. Χ 7515, (χάλκινο).

 Τα ζάρια (κύβοι) ήταν εξάπλευροι βόλοι με σημειωμένους σε κάθε έδρα αριθμούς από το ένα έως το έξι. Ο κάθε παίκτης τοποθετούσε τα ζάρια σε ένα σκεύος που ονομαζόταν φιμός και, αφού το έσειε, τα έριχνε σε έναν άβακα. Από τον συνδυασμό του αποτελέσματος προέκυπτε η νίκη ή η ήττα στο παιχνίδι. Όπως και σήμερα η καλύτερη ρίψη ήταν οι εξάρες.



Οι κύβοι ήταν αγαπημένο παιχνίδι μικρών και μεγάλων όχι μόνο στην αρχαία Ελλάδα αλλά σε όλους τους πολιτισμούς της Μεσογείου. Κατασκευασμένοι από διάφορα υλικά, όπως πηλό, ελεφαντοστό, οστό και μέταλλο, τους βρίσκουμε συχνά σε τάφους ως κτέρισμα, μαζί με αστραγάλους και πεσσούς, να συντροφεύουν τους νεκρούς στον μεταθανάτιο βίο τους.



Ο Όμηρος αναφέρει ότι ο Αχαιός ήρωας Παλαμήδης επινόησε τα ζάρια, ώστε οι πολιορκητές της Τροίας να απασχολούνται στον ελεύθερο χρόνο τους. Ο περιηγητής του 2ου αι. μ.Χ. Παυσανίας, μάλιστα, αναφέρει ότι ο μεγάλος ζωγράφος του 5ου αι. π.Χ. Πολύγνωτος είχε απεικονίσει στην Νέκυια, την περίφημη τοιχογραφία του στην Λέσχη των Κνιδίων στους Δελφούς, τον Παλαμήδη με τον συμμαχητή του Θερσίτη και τους δύο Αίαντες (τον Τελαμώνιο και τον Λοκρό) να συνεχίζουν και στον Κάτω Κόσμο το ατέρμονο παιχνίδι τους. Στον Παλαμήδη αποδίδεται, επίσης, και η επινόηση των πεσσών, δηλ. της σημερινής ντάμας.


Όπως συμβαίνει και σήμερα, η επιτυχία στα τυχερά παιχνίδια είναι άρρηκτα δεμένη με την έκφραση της ενδόμυχης ανάγκης του ανθρώπου για καλή τύχη, πρόγνωση του μέλλοντος και ευόδωση των επιθυμιών του.



Ως προστάτες των κυβευτών, δηλ. των παικτών ζαριών, εθεωρούντο οι θεοί Ερμής και Πάν. Οι Σικελοί και αρχαίοι Έλληνες, ιδίως οι Αθηναίοι, επιδίδονταν με ιδιαίτερη ζέση στην κυβεία, δηλ. στο παίξιμο των ζαριών. Ο Αριστοφάνης, μάλιστα, διακωμώδησε το πάθος των Αθηναίων συμπολιτών του, οι οποίοι ασκούνταν στην κυβεία σε ειδικούς, συνήθως κακόφημους, χώρους, ακόμη και στο ιερό της Αθηνάς Σκιράδος, δίπλα στην Ιερά Οδό, όπου φαίνεται πως χάθηκαν πολλές περιουσίες.


Εξαιρετικά διαδεδομένο ήταν το παιχνίδι αυτό και στην αρχαία Ρώμη και το Βυζάντιο, όπου είχε εξελιχθεί σε κοινωνική μάστιγα και είχε γίνει απόπειρα να καταργηθεί διά νόμου.


Η συνήθεια της πρόγνωσης του μέλλοντος και της αποφασιστικής κρίσης μέσω κύβων, αποτυπώνεται ανάγλυφα σε μία παροιμιώδη ρήση του Ιούλιου Καίσαρα. Ο Ρωμαίος συγγραφέας Σουητώνιος αναφέρει ότι ο στρατηλάτης κατά την κρίσιμη στιγμή της διάβασης του ποταμού Ρουβίκωνα (10 Ιανουαρίου 49 π.Χ.) και της έναρξης της νικηφόρου πορείας και τελικής επίθεσης κατά της δημοκρατικής Ρώμης, αναφώνησε: «alea jacta est» ή «jacta alea est», δηλαδή, «ο κύβος ερρίφθη» (λατ. Alea=κύβος). Συνέπεια της ενέργειας αυτής υπήρξε η ουσιαστική κατάλυση της ρωμαϊκής δημοκρατίας, με τελική κατάληξη την ίδρυση λίγο αργότερα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.




Πηγή: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο