Επαναπατρισμοί στον κόσμο που αλλάζει

Κάποιοι αλωνίζουν χειμωνιάτικα τη χώρα βρίσκοντας στόχους για λαθρανασκαφές (79 εντοπίστηκαν φέτος), ενώ οι υπηρεσίες του υπουργείου Παι...

Κάποιοι αλωνίζουν χειμωνιάτικα τη χώρα βρίσκοντας στόχους για λαθρανασκαφές (79 εντοπίστηκαν φέτος), ενώ οι υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού ρίχνουν βάρος στον τομέα των επαναπατρισμών και ειδικά των διαπραγματεύσεων για τις αρχαιότητες που μπορούν να τεκμηριώσουν.



Ευτυχώς για το υπουργείο, άφησε την επικοινωνιακή τακτική προ­ηγούμενων ετών -κυρίως επί υ­πουργίας Γ. Βουλγαράκη- και έπιασε συστηματική δουλειά ερευνώντας παλαιά αρχεία που υπολογίζεται ότι θα φωτίσουν ανεξιχνίαστες υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας. Έτσι και αλλιώς, η προστασία των αρχαιοτήτων ήταν πάντα βασικός σκοπός της ελληνικής πολιτείας. Από τα πρώτα μέτρα που έλαβε ο Καποδίστριας όταν ζήτησε από τους Εκτάκτους Επιτρόπους να επαγρυπνούν: «ώστε οι αρχαιότητες, δηλαδή νομίσματα παλιά, ερμόγλυπτα ή άλλα αρχαία λείψανα, να μην εξάγονται παντελώς από τον τόπον». Αλλά και η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, η οποία από την ίδρυσή της το 1837, έβαλε σκοπό τη σωτηρία των αρχαιοτήτων που ρήμαζαν για αιώνες οι αρχαιοκάπηλοι.

Η Αρχαιολογική Υπηρεσία επίσης ήταν ευαισθητοποιημένη. Κι αν κάποιες εποχές μείναμε πίσω εγ­κλωβισμένοι σε γραφειοκρατικές αγκυλώσεις που δεν επέτρεπαν να κινηθούμε έγκαιρα σε πλειστη­ριασμούς, οι καιροί αλλάζουν.

Η αποκάλυψη του σκανδάλου Γκετί το 2005 άλλαξε το τοπίο διεθνώς. Η Ιταλία κινήθηκε δικαστικά, ανοίγοντας τον δρόμο και σε μας. Έτσι μας ήρθε το 2007 το αρχαϊκό αναθηματικό ανάγλυφο της Θάσου από τις συλλογές του Γκετί, η ενεπίγραφη βοιωτική στήλη κλα­σικών χρόνων, το άγαλμα κόρης και βέβαια το εντυπωσιακό χρυσό μακεδονικό στεφάνι. Έκτοτε κάθε χρόνο έχουμε επιστροφές. Aπό το 1945 ώς το 2008 επαναπατρίσθηκαν περίπου 1.938 αντικείμενα, από τη δεκαετία του ’60 ώς αυτή του ’80 περισσότερα από 60 αντικείμενα, του ’90 ξεπέρασαν τα 600 και από το 2000 και μετά πολύ περισσότερα από 1.000.

Επιστροφές από τη Γερμανία

Η ομόφωνη υιοθέτηση του Σχεδίου Απόφασης (πρωτοβουλία της χώρας μας) για την επιστροφή ή απόδοση πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους από την Ολομέλεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ την περασμένη εβδομάδα, ήταν ένα ακόμη θετικό βήμα.

Η αλήθεια είναι πως τα επικοι­νωνιακά κόλπα των πολιτικών περιορίστηκαν σε δουλειά με ουσία των υπηρεσιακών. Η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών σε τρία χρόνια εξιχνίασε 17 υποθέσεις επανα­πατρισμών, 52 κλοπές και 144 κατασχέσεις.

Ειδικότερα, το 2012 εκτός από τον εντοπισμό των κλεμμένων αρχαίων από το Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας, είχαμε επιτυχίες στον εντοπισμό 12 εικόνων που βρέθηκαν στη Βρετανία, τον επαναπατρισμό βυζαντινού έργου (ψαλτήρι) από την ίδια χώρα, μια οινοχόη που δώρισαν ιδιώτες στο Μουσείο Fitzwilliam του Κέμπριτζ, βυζαντινό ελκυστήρα ο οποίος εντοπίστηκε στον κατάλογο του Christies και από το Γκετί τμήμα επιτύμβιου αναγλύφου και ενε­πίγραφη στήλη του 5ου αι. π.Χ. Κι όλα αυτά με 11 άτομα προσωπικό!

Οι υπηρεσίες του υπουργείου έχουν να παλέψουν με λαθρανασκαφές σε αφύλακτους κυρίως χώρους με «θύματα» -όπως είχε αναφερθεί και στην εξαιρετική διημερίδα του 2008 στο Μουσείο της Ακρόπολης- περιοχές όπως: Ήπειρος, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα. Πρώτες σε ζήτηση οι εικόνες.

Οι υπηρεσίες ετοιμάζονται για νέο επαναπατρισμό εικόνων από τη Γερμανία και την Ολλανδία, ενώ εξετάζουν όλα τα παλαιά αρχεία. Ευκαιρία όμως να δούμε και τι γίνεται με την αρχαιοκαπηλία του βυθού. Εκεί η Διεύθυνση χρειάζεται υπο­στήριξη.



Πηγή: Γιωτας Συκκα, kathimerini.gr