Σπάνιο μνημείο στο φως

Στο επίκεντρο του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος βρίσκεται αρχαίο κτίριο που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στην περιοχή του Κόμβου Βελεστίνου και ...

Στο επίκεντρο του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος βρίσκεται αρχαίο κτίριο που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στην περιοχή του Κόμβου Βελεστίνου και χρονολογείται από τον 4ο αι. π.Χ. έως και την Ελληνιστική εποχή.

Σε πρώτη ανάγνωση, η αρχιτεκτονική κάτοψη του κτιρίου, μεταφράζεται ως αγροικία, στην οποία βρέθηκαν πολυάριθμα ευρήματα, κυρίως αγγεία καθημερινής χρήσης, αλλά και πολλά νομίσματα, τα οποία επιτρέπουν την χρονολόγησή του.

Η διάταξη, ωστόσο, των χώρων του συγκεκριμένου κτιρίου, δημιουργεί έντονο προβληματισμό, αλλά και σκέψεις ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να παραπέμπει στο πανδοχείο των Φερών, στο οποίο επικυρώθηκε με όρκους η Φιλοκράτειος Ειρήνη ανάμεσα στους Αθηναίους και τον Φίλιππο Β΄, Βασιλιά της Μακεδονίας, πριν από 2.500 χρόνια περίπου, και συγκεκριμένα το καλοκαίρι του 346 π.Χ.

Στην προκειμένη βέβαια περίπτωση, οι παραπάνω υποθέσεις δεν είναι δυνατό να επιβεβαιωθούν προς το παρόν, αλλά όπως εκτιμάται, η πορεία των αρχαιολογικών ερευνών και η μελέτη του υπάρχοντος υλικού, θα οδηγήσουν τους αρχαιολόγους στην διατύπωση ασφαλών συμπερασμάτων, σχετικά με την χρήση του κτιρίου αυτού. 

Στο μεταξύ, πριν από μια περίπου εβδομάδα ξεκίνησαν οι εργασίες σωστικής ανασκαφής από την ΙΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων σε συγκεκριμένο σημείο που εμπίπτει στο εν εξελίξει έργο βελτίωσης πρόσβασης στον Κόμβο Βελεστίνου, κατά τις εκσκαφές του οποίου εντοπίστηκαν πριν από ένα περίπου χρόνο, τοίχοι αρχαίου κτιρίου, που χρονολογείται, σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις, στην Ελληνιστική εποχή και βρίσκεται στα δεξιά του δρόμου Βόλου-Βελεστίνου.

Το αρχαίο μνημείο βρέθηκε στις παρυφές του έργου του Κόμβου Βελεστίνου και σε καμία περίπτωση δεν παρεμπόδισε την εξέλιξη του έργου. Όταν ολοκληρωθούν μάλιστα οι εργασίες ανασκαφής, που προβλέπεται να διαρκέσουν γύρω στους τέσσερις μήνες, θα ολοκληρωθεί και ο δρόμος στο συγκεκριμένο σημείο.

Η περιοχή αυτή εντάσσεται μέσα στα όρια ενός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου, είναι πάρα πολύ πλούσια σε αρχαιότητες, οι οποίες ήταν ήδη γνωστές από παλαιότερα, ενώ οι περισσότερες βρέθηκαν κατά την διάρκεια της πρώτης φάσης κατασκευής του Κόμβου Βελεστίνου, στα πλαίσια του έργου διαπλάτυνσης της οδού ΠΑΘΕ και ενός ακόμη συνοδού έργου, που είχε πραγματοποιηθεί την ίδια περίοδο του έργου σύνδεσης της Εθνικής Οδού ΠΑΘΕ με το υπόλοιπο οδικό δίκτυο της περιοχής.

Στην διάρκεια εκτέλεσης των εργασιών, που διήρκεσαν από το 1995 έως το 1999, ήρθαν στο φως πολλές αρχαιότητες, οι οποίες και ανασκάφηκαν με χρηματοδότηση που δόθηκε στα πλαίσια του μεγάλου αυτού τεχνικού έργου.

Κατ’ αρχήν ανακαλύφθηκε τμήμα του αρχαίου δρόμου που συνέδεε τις Φερές με τις αρχαίες Παγασές και αργότερα με τη Δημητριάδα. Ο αρχαίος δρόμος χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ. και στους Ελληνιστικούς χρόνους και αποτελεί σπάνιο εύρημα πανελληνίως, διότι διέσωσε τις αρματροχιές, τα ίχνη που άφηναν δηλαδή τα άρματα που διέρχονταν πριν από 2.500 χρόνια. Ο δρόμος σώζεται σε καλή κατάσταση, ενώ ήταν καλυμμένος με πατημένο χώμα, χαλίκι και σπασμένα κεραμίδια, σύμφωνα με τον τρόπο κατασκευής της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. 

Αρχαίες αγροικίες 

Κατά μήκος του αρχαίου δρόμου, εκατέρωθεν των δύο πλευρών, βρέθηκαν, παράλληλα, πολλές αγροικίες, οι οποίες χρονολογούνται από τον 3ο αιώνα π.Χ. έως τον 3ο αιώνα μ.Χ., δηλαδή από την Ελληνιστική, έως την Ρωμαϊκή Εποχή.

Συγκεκριμένα, βρέθηκαν δύο αγροικίες της Ελληνιστικής εποχής, η δεύτερη μεγαλύτερη της πρώτης, με αρκετά χαρακτηριστικό σχέδιο δόμησης, το οποίο θα μπορούσε κατά μια ερμηνεία να θεωρηθεί ίσως, ότι παραπέμπει στο πανδοχείο που βρίσκονταν κοντά στο Διοσκούρειο των Φερών, δηλαδή το ιερό των Διοσκούρων, όπου σύμφωνα με τον Δημοσθένη επικυρώθηκε η Φιλοκράτειος ειρήνη. 

«Πρόκειται βεβαίως για υπόθεση που διατυπώνεται με κάθε επιφύλαξη, διότι δεν είναι δυνατό να επιβεβαιωθεί, τουλάχιστον επί του παρόντος. Η πορεία των ερευνών, πάντως, θα μας βοηθήσει να διασαφηνίσουμε την χρήση του συγκεκριμένου κτιρίου. Ωστόσο, και ο κ. Γ. Πίκουλας, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, τάχθηκε υπέρ αυτής της άποψης στο 5ο Συνέδριο Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, το 2007» αναφέρει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Αργυρούλα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου. Το γεγονός, επίσης, ότι ανακαλύφθηκε μαρμάρινη στήλη με ανάγλυφη παράσταση που επιβεβαιώνει την ύπαρξη του ιερού των Διοσκούρων στις αρχαίες Φερές, ενισχύει αναμφίβολα τις παραπάνω θέσεις.

Παράλληλα, βρέθηκε και τρίτη αγροικία στην περιοχή του κόμβου Βελεστίνου, η οποία ανήκει στην Ρωμαϊκή εποχή και συγκεκριμένα στον 3ο αιώνα μ.Χ. Η Ρωμαϊκή Αγροικία ανασκάφηκε εξ ολοκλήρου και, όπως αναφέρει η κ. Ιντζεσίλογλου, «είχαμε την τύχη να εμπίπτει στον χώρο κατάληψης του έργου, αλλά σε σημείο που δεν παρεμπόδιζε την ολοκλήρωσή του, οπότε καταφέραμε να το διατηρήσουμε ακέραιο και σήμερα έχει αναδειχθεί σε επισκέψιμο μνημείο».

Πρόκειται για πολύ σπάνιο στην περιοχή μας δείγμα αγροικίας της Ρωμαϊκής εποχής, αποτελείται από τέσσερις χώρους και στο εσωτερικό της βρέθηκαν πολλά σπασμένα αγγεία, αλλά και μεγάλος αριθμός νομισμάτων, ένα αργυρό του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Φιλίππου Ι και πολλά χάλκινα, που βοήθησαν στην ασφαλή χρονολόγηση του κτιρίου.

Αρχαίο νεκροταφείο

Εξαιρετικά σημαντικοί, είναι ταυτόχρονα, οι αρχαίοι τάφοι που βρέθηκαν επίσης κοντά στον αρχαίο δρόμο Φερών-Παγασών-Δημητριάδος. Συγκεκριμένα βρέθηκε μια συστάδα 16 τάφων, οι οποίοι ανήκαν στην ύστερη Κλασική, την Ελληνιστική και την Ρωμαϊκή εποχή.

Ορισμένοι ήταν κιβωτιόσχημοι, κατασκευασμένοι από μαρμάρινες πλάκες, ενώ άλλοι ήταν λακκοειδείς, αλλά και κεραμοσκεπείς. Επίσης βρέθηκε λίθινη οστεοθήκη στην οποία είχαν τοποθετηθεί τα καμένα οστά νεκρού, ενώ το πλέον σπάνιο εύρημα είναι δύο λάκκοι αποτέφρωσης νεκρών, της Ελληνιστικής Εποχής.

Πρόκειται δηλαδή, για τετράγωνους λάκκους, μέσα στους οποίους υπήρχαν υπολείμματα από καύση νεκρών και των αντικειμένων που τους συνόδευαν. Τα κτερίσματα των τάφων, περιελάμβαναν κατά βάση αγγεία, αλλά και χάλκινα και σιδερένια αντικείμενα, κοσμήματα και άλλα.

Τα σημαντικά αυτά ευρήματα φυλάσσονται στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου, ενώ στόχος των ιθυνόντων της ΙΓ΄ Εφορείας είναι η μελλοντική παρουσίασή τους στο ευρύ κοινό.

«Ο πλούτος, η σπουδαιότητα και η πυκνότητα των ευρημάτων ήταν για μας πραγματική έκπληξη», αναφέρει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ και προσθέτει, «αυτός είναι ο λόγος που κηρύχθηκε και οριοθετήθηκε αυτός ο αρχαιολογικός χώρος, στον οποίο δίνουμε μεγάλη προσοχή και πάντα παρακολουθούμε συστηματικά τις εκσκαφές που πραγματοποιούνται στα πλαίσια διαφόρων έργων».

Στην παρούσα φάση, το ανασκαφικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο ελληνιστικό κτίριο, πιθανόν αγροικία, προκειμένου να διασαφηνιστεί η μορφή και η χρήση του.

Οι ανασκαφικές έρευνες πραγματοποιούνται με πιστώσεις του έργου υπό την εποπτεία της αρχαιολόγου της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ Πολυξένης Αραχωβίτη, η οποία συμμετείχε και στις ανασκαφές που διεξήχθησαν την δεκαετία του ’90, φέροντας στο φως πληθώρα σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων στην περιοχή του Κόμβου Βελεστίνου.

Πηγή: Γ. Υδραίου, Ταχυδρόμος