Ο συμβολισμός του γυμνού στα ρωμαϊκά ψηφιδωτά

Οι γυναικείες γυμνές απεικονίσεις στα ρωμαϊκά ψηφιδωτά εξυψώνουν την ομορφιά, την λαγνεία και τον ερωτισμό, ενώ αντίστοιχα οι ανδρικές...

Οι γυναικείες γυμνές απεικονίσεις στα ρωμαϊκά ψηφιδωτά εξυψώνουν την ομορφιά, την λαγνεία και τον ερωτισμό, ενώ αντίστοιχα οι ανδρικές συμβολίζουν την αποφασιστικότητα, τη δύναμη και την εξουσία.

Αυτό είναι ένα από τα συμπεράσματα της έρευνας που πραγματοποίησε το πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης (UC3M), που ανέλυσε την πολιτισμική κατασκευή και τις ιδεολογικές επιπτώσεις των καλλιτεχνικών παραστάσεων των ρωμαϊκών ψηφιδωτών όπου οι γυναίκες κυριαρχούν σε σύγκριση με τους άνδρες.

Άλλες έρευνες σχετικά με τις απεικονίσεις που εμφανίζονται στα ρωμαϊκά ψηφιδωτά αναλύουν τα είδη ένδυσης ως εικονογραφικά στοιχεία που θεωρούνται θεμελιώδη στον εντοπισμό των χαρακτήρων και τον καθορισμό της κατάστασης τους. Ωστόσο αυτή η νέα έρευνα εστιάζει κυρίως στην απουσία κάθε στοιχείου ένδυσης. «Η κατασκευή των ανθρώπινων σωμάτων δεν είναι ούτε φυσική ούτε τυχαία, όπως μερικές φορές πιστεύουμε, αλλά αυτό είναι μάλλον το αποτέλεσμα των σχέσεων που βασίζονται στην εξουσία: είχαν εδραιωθεί στην κοινωνία και είχαν προωθηθεί από εκείνους που ασκούσαν την εξουσία», εξηγεί η Luz Neira, καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας του UC3M.

Η ανάλυση των αναπαραστάσεων των γυμνών σωμάτων πηγαίνει πέρα από τη μελέτη τους ως έργα τέχνης και ερευνά τις πολύ σημαντικές ιδεολογικές επιπτώσεις για την ανακατασκευή της ιστορίας της κοινωνικής ελίτ κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας καθώς και το επίπεδο της επιρροής της στις επόμενες γενιές.

Αυτό είναι που εξετάζεται στα κείμενα, γραμμένα από δέκα περίπου ειδικούς, που έχουν συγκεντρωθεί στο πρόσφατα δημοσιευμένο βιβλίο «Desnudo y cultura: la construcción del cuerpo en los mosaicos romanos» (Το γυμνό και ο Πολιτισμός: η κατασκευή του σώματος στα Ρωμαϊκά Ψηφιδωτά), τον συντονισμό και την επιμέλεια του οποίου έχει η καθηγήτρια Luz Neira. 

«Κρίνοντας από τις γυμνές φιγούρες στα ψηφιδωτά, από που γενικά εξυψώνεται είναι η ομορφιά, η λαγνεία και ο ερωτισμός της γυναικείας μορφής, μέσα από έναν λεπτό συνδυασμό των διαφορετικών αναπαραστάσεων του στήθους και της κοιλιάς ή της πλάτης και των γλουτών, τα οποία αντανακλούν τη φροντίδα για το σώμα και τη διαθεσιμότητα του. Αντιθέτως, τα γυμνά σώματα που απεικονίζουν άνδρες, εξίσου πλήρη αλλά μυώδη, δείχνουν την αποφασιστικότητα, τη δύναμη και την εξουσία», δηλώνει η ερευνήτρια από το Instituto de Cultura y Tecnología του UC3M.

Περισσότερες γυναίκες από άνδρες

Η διαφορετική μεταχείριση των αρσενικών και θηλυκών σωμάτων είναι εμφανής και, ως εκ τούτου, αντανακλά τις σχέσεις που βασίζονται στη δύναμη, σύμφωνα με τους ερευνητές. «Οι γυναικείες μορφές κυριαρχούν στις σκηνές των ψηφιδωτών, αν και μερικές ανδρικές παραστάσεις έχουν επίσης τεκμηριωθεί», σχολιάζει η καθηγήτρια. Στην περίπτωση αυτή, τα κύρια ανδρικά στοιχεία τείνουν να είναι θεοί, ήρωες και μυθολογικά όντα ή αλλιώς παλαιστές και αθλητές.

Σε αντίθεση με ό,τι θα περίμενε κανείς, αυτές οι εικόνες δεν περιορίζονται μόνο στις ιδιωτικές περιοχές των σπιτιών. Στην πραγματικότητα, έχουν βρεθεί σε διαφορετικές αίθουσες υποδοχής κατοικιών και σε περιοχές κολύμβησης, τόσο των δημόσιων όσο και των ιδιωτικών λουτρών, όπου ο αντίκτυπος αυτών των εικόνων, μερικές φορές καλυπτόμενες από το νερό, πρέπει να ήταν πολύ υποβλητικές, σχολιάζουν οι ερευνητές. Ένα αποκαλυπτικό παράδειγμα είναι μια αναπαράσταση της Αριάδνης ή της Νηρηίδας που δείχνει μια γυμνή γυναικεία φιγούρα ξαπλωμένη σε ένα θαλάσσιο ζώο, με το ένα χέρι πίσω από το κεφάλι της, σε μια θέση και με μια χειρονομία που έχει ερμηνευθεί ως «διαθέσιμη προς τους άλλους».

«Οι γυμνές φιγούρες που έχουν επιλεγεί να διακοσμήσουν το δάπεδο εγχώριων χώρων είναι το αποτέλεσμα των επιλογών που έχουν γίνει από τα πιο προνομιούχα μέλη της ελίτ και αντικατοπτρίζουν τη νοοτροπία τους. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι κοιτάζοντας τες μπορεί να μας ξυπνήσουν μια σειρά από συναισθήματα, αντιδράσεις και συμπεριφορές», σημειώνει η Luz Neira. «Όπως επισημαίνεται στο βιβλίο, η ανακλώμενη εικόνα είναι ένα εργαλείο για επίκληση, ένα σύμβολο όλων αυτών που βλέπουμε χωρίς πραγματικά να τα βλέπουμε, ενώ την ίδια στιγμή, αυτών που θα θέλαμε να δούμε αλλά δεν βλέπουμε. Επειδή η ανακλώμενη εικόνα είναι, συγχωρέστε με για την επανάληψη, μια αντανάκλαση του εγκεφάλου, του υποσυνείδητου και της γλώσσας των συναισθημάτων», καταλήγει.

Πηγή: Heritage Daily