Ποιος ήταν και πότε έζησε ο Άνθρωπος των Πετραλώνων; Νέα εκτίμηση για το αινιγματικό είδος

Ένα μυστήριο της ανθρώπινης εξέλιξης φαίνεται πλησιάζει πιο κοντά στη λύση του: ο περίφημος «Άνθρωπος των Πετραλώνων», γνωστός από ένα απολι...

Ένα μυστήριο της ανθρώπινης εξέλιξης φαίνεται πλησιάζει πιο κοντά στη λύση του: ο περίφημος «Άνθρωπος των Πετραλώνων», γνωστός από ένα απολιθωμένο κρανίο που βρέθηκε στη Χαλκιδική τον περασμένοι αιώνα, έζησε πριν από τουλάχιστον 280.000 χρόνια, δείχνει μια νέα μέθοδος χρονολόγησης.

Τα ευρήματα που παρουσιάζονται στο Journal of Human Evolution ενισχύουν τις υποψίες ότι πρόκειται για κρανίο του Homo heidelbergenis, ή «ανθρώπου της Χαϊδελβέργης», ενός αρχαϊκού είδους από το οποίο πιστεύεται ότι κατάγονται τόσο οι σύγχρονοι άνθρωποι όσο και οι Νεάντερταλ.

Η πραγματική ηλικία του ευρήματος θα μπορούσε πάντως να είναι σημαντικά μεγαλύτερη, δεδομένου ότι η μελέτη χρονολόγησε όχι το ίδιο το κρανίο αλλά το στρώμα σταλαγμίτη που το κάλυπτε.

Οι ερευνητές του γαλλικού Ινστιτούτου Ανθρώπινης Παλαιοντολογίας αναγνωρίζουν εξάλλου ότι η θέση του απολιθώματος στο εξελικτικό μας δέντρο μπορεί να μην γίνει ποτέ γνωστή.

Αντίγραφο του κρανίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσαλονίκης.
[Credit: Wikimedia Commons]

Το κρανίο βρέθηκε το 1960 από έναν χωρικό που εξερευνούσε το ασβεστολιθικό σπήλαιο των Πετραλώνων στη Χαλκιδική, περίπου 35 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Θεσσαλονίκης. Βρέθηκε κολλημένο στα τοιχώματα του σπηλαίου και καλυμμένο από ένα παχύ στρώμα ασβεστίτη, ένα ανθρακικό ορυκτό που σχηματίζει σταλαγμίτες.

Το καθαρισμένο κρανίο, γνωστό ως «Πετράλωνα 1», εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο Γεωλογίας, Παλαιοντολογίας και Παλαιοανθρωπολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη.

Η μορφολογία του μαρτυρά ότι ανήκε πιθανότατα σε άνδρα, ενώ οι σχετικά περιορισμένε φθορές των δοντιών υποδεικνύουν ότι επρόκειτο για σχετικά νεαρό άτομο.

Προηγούμενες προσπάθειες χρονολόγησης έδιναν αντιφατικά αποτελέσματα, με τις εκτιμήσεις να ποικίλουν από τα 150 έως τα 700 χιλιάδες χρόνια πριν. Ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι πρόκειται για κρανίο του Homo erectus, o οποίος εμφανίστηκε πριν από περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια και ήταν το πρώτο ανθρώπινο είδος που εξαπλώθηκε στην Ευρασία.

Σήμερα όμως τείνει να επικρατήσει η θεωρία ότι το Πετράλωνα 1 ανήκει σε Homo heidelbergensis, απόγονο του Η.erectus που έζησε στην Ευρώπη, και πιθανώς και την Αφρική και την Ασία, από τα 700 μέχρι τα 200 χιλιάδες χρόνια πριν.

Ο Άνθρωπος των Πετραλώνων σε ψηφιακή ανασύνθεση προηγούμενης μελέτης [Credit: Aidonis et al., Jasrep, 2023]

H χρονολόγηση του ευρήματος «έχει ιδιαίτερη σημασία δεδομένου ότι το απολίθωμα αυτό έχει σημαντική θέση στην ευρωπαϊκή ανθρώπινη εξέλιξη» γράφουν οι συντάκτες της νέας μελέτης.

Η ομάδα χρονολόγησε το στρώμα ασβεστίτη του κρανίου με τη μέθοδο της σειράς ουρανίου. Ο ασβεστίτης περιέχει συχνά μικρές ποσότητες ουρανίου, το οποίο αργά αλλά σταθερά διασπάται και μετατρέπεται σε φθόριο. Η αναλογία ουρανίου-φθορίου δίνει μια εκτίμηση του πότε άρχισε να σχηματίζεται ο σταλαγμίτης πάνω στο κρανίο. Σύμφωνα με τη μελέτη, αυτό συνέβη πριν από 286.000 χρόνια με περιθώριο σφάλματος περίπου 9.000 έτη.

Οι ερευνητές αναγνωρίζουν πάντως ότι το μυστηριώδες κρανίο μπορεί να έμεινε για πολύ καιρό στη σπηλιά μέχρι να αρχίσει να σχηματίζεται πάνω του το στρώμα καλσίτη, κάτι που σημαίνει ότι η πραγματική ηλικία του μπορεί να είναι μεγαλύτερη κατά δεκάδες χιλιάδες χρόνια.

Σε κάθε περίπτωση, η ερευνητική ομάδα συμφωνεί με την προηγούμενη εκτίμηση ότι ο Άνθρωπος των Πετραλώνων παρουσίαζε πιο «πρωτόγονα» χαρακτηριστικά από τους Homo sapiens και τους Νεάντερταλ.

Συμφωνεί επίσης με την εκτίμηση ότι πρόκειται για Homo heidelbergensis, κάτι που θα σήμαινε ότι το αρχαϊκό αυτό είδος συνυπήρξε για δεκάδες χιλιάδες χρόνια με τους Νεάντερταλ της Ευρώπης, οι οποίοι εξαφανίστηκαν πριν από μόλις 40.000 χρόνια.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Christophe Falguères, Qingfeng Shao, Christian Perrenoud, Chris Stringer, Olivier Tombret, Lisa Garbé, Andreas Darlas, New U-series dates on the Petralona cranium, a key fossil in European human evolution, Journal of Human Evolution, Volume 206, September 2025, 103732, 

https://doi.org/10.1016/j.jhevol.2025.103732

Πηγή: B. Πρατικάκης, in.gr