Πέραν Αμφίπολης, τι;

«Ενώ αλλού τοπικές κοινωνίες στηρίζουν έμπρακτα το αρχαιολογικό έργο, εδώ νιώθουμε παρείσακτοι», περιγράφουν οι επικεφαλής σημαντικής α...

«Ενώ αλλού τοπικές κοινωνίες στηρίζουν έμπρακτα το αρχαιολογικό έργο, εδώ νιώθουμε παρείσακτοι», περιγράφουν οι επικεφαλής σημαντικής ανασκαφής στη θέση Κεφάλα της Σκιάθου

Χτυπά σε φλέβα... αδιαφορίας για σπουδαία ανασκαφή στη Σκιάθο η επιστολή δύο κορυφαίων καθηγητών της Αρχαιολογίας.

Τα πήλινα θραύσματα και οι αρχιτεκτονικές κατασκευές μιας σπουδαίας ανασκαφής στη θέση Κεφάλα της Σκιάθου δεν έχουν τη σφραγίδα κάποιου επώνυμου βασιλιά. Έτσι, σε αντίθεση με την Αμφίπολη, δεν είναι μόνο ότι δεν τράβηξαν πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας, αλλά δεν συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον του ίδιου του νησιού. Και ας πρόκειται για την πρωιμότερη γνωστή θέση των ιστορικών χρόνων στις Σποράδες, με σημαντικά ήδη ευρήματα. Οι επικεφαλής της ανασκαφής, δύο κορυφαίοι καθηγητές της Αρχαιολογίας, ο Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν* και η Δρ Αλεξάνδρα Αλεξανδρίδου** φέρνουν στο φως... την απογοήτευσή τους, με μια επιστολή που αγγίζει και προβληματίζει έντονα. 

Η επιστολή παρατίθεται αυτούσια:

«Καλοκαίρι 2014. Πάνω από ένα μήνα τώρα, τα φώτα της δημοσιότητας είναι στραμμένα στην Αμφίπολη και την ανασκαφή του μνημειακού τάφου. Ειδήμονες και μη έχουν την ευκαιρία για πρώτη φορά να παρακολουθήσουν την αφαίρεση πέτρα-πέτρα, εν είδει τηλεοπτικού «ριάλιτι». Το διαδίκτυο βρίθει αναρτήσεων για την ταυτότητα του νεκρού, τη χρονολόγηση του μνημείου, κρίσεων θετικών και αρνητικών για την ανασκαφή...

Η ιδιαίτερη προβολή της Αμφίπολης, τα ερωτήματα, ο ενθουσιασμός και η ενασχόληση πολλών με το θέμα, πέραν των κάθε είδους ενστάσεων, γεμίζει εμάς τους «επαγγελματίες» με μια κρυφή χαρά ότι η αρχαιολογία δεν είναι χαμένη υπόθεση, αλλά κομμάτι της ζωής του μέσου Έλληνα που περιμένει απλά μια δυναμική αφορμή για να ενδιαφερθεί για το παρελθόν.

Ωστόσο, χαμηλώνοντας για λίγο τα φώτα της Αμφίπολης, η πραγματικότητα το διαψεύδει οικτρά. Εκατοντάδες είναι οι ανασκαφές που διενεργούνται παράλληλα σε όλη τη χώρα, που αν και δεν τυγχάνουν της ίδιας προβολής, όλες συμβάλλουν με το δικό τους τρόπο στην κατανόηση του παρελθόντος.

Ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν

Μία εξ αυτών είναι και η συστηματική πανεπιστημιακή ανασκαφή στη θέση Κεφάλα στη Σκιάθο. Πρόκειται για την πρωιμότερη γνωστή θέση των ιστορικών χρόνων στις Σποράδες και τα ανασκαφικά ευρήματα είναι ήδη σημαντικά για τη μελέτη των πρώιμων εγκαταστάσεων στο Αιγαίο της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου.

Παρά τη σπουδαιότητα της θέσης και την επιμονή μας να επιστρέφουμε από το 2009 κάθε καλοκαίρι, οι συνθήκες κάθε χρόνο δυσχεραίνουν. Η Σκιάθος είναι ένας από τους πιο περιζήτητους τουριστικούς προορισμούς στην Ελλάδα. Τα πρώτα χρόνια της έρευνας ο δήμος συνέδραμε αποφασιστικά την ερευνητική προσπάθεια. Ωστόσο, η έναρξη της ανασκαφής μάς βρήκε μόνους στην επίλυση βασικών πρακτικών ζητημάτων. Εξαιρώντας κάποιους Σκιαθίτες που μας στηρίζουν, η γενικότερη εικόνα είναι άκρως απογοητευτική. Οι υπεύθυνοι των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων έχουν δείξει το σκληρότερό τους πρόσωπο και τα προβλήματα ειδικά φέτος αποδεικνύουν ότι το κέρδος αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για το νησί. Εξάλλου, καθώς το δημόσιο πανεπιστήμιο με τους ελάχιστους πόρους του είναι εκ προοιμίου εκπρόθεσμος κακοπληρωτής, οι περισσότεροι επιχειρηματίες αρνούνται να μας εξυπηρετήσουν. Ενώ αλλού τοπικές κοινωνίες στηρίζουν έμπρακτα το αρχαιολογικό έργο, εδώ νιώθουμε παρείσακτοι. Κανείς δεν δείχνει να να κατανοεί τη σημασία της ανασκαφής και τις προοπτικές της. Οι ντόπιοι απλά εγκλωβίζονται στο αιώνιο ερώτημα του κρυμμένου θησαυρού που νομίζουν ότι αναζητούμε...

Αναρωτιέται λοιπόν κανείς γιατί να παλεύει με το χώμα όταν όσα έρχονται στο φως δεν ενδιαφέρουν στο ελάχιστο τοπική κοινότητα και ευρύ κοινό, παρά μόνο τον στενό κύκλο των ειδικών; Η ανασκαφή είναι η μια μόνο όψη της αρχαιολογίας. Η άλλη είναι η μελέτη και διάχυση των αποτελεσμάτων στην κοινωνία. Και στην Κεφάλα ο αρχαιολόγος, και δη ο πανεπιστημιακός, δεν εκπαιδεύει μόνο εκκολαπτόμενους αρχαιολόγους, αλλά καλείται να δώσει σάρκα και οστά στην πρωιμότερη ιστορία της Σκιάθου.

Δυστυχώς, η εξάχρονη ήδη έρευνα δε φαίνεται να επιτυγχάνει τους παραπάνω στόχους. Σε αντίθεση με τα όσα συμβαίνουν στην Αμφίπολη, η αρχαιολογία δεν «πουλάει» στη Σκιάθο. Και δεν φαίνεται ότι θα πουλήσει ποτέ, γιατί δεν υπόσχεται πλούσια ευρήματα, επώνυμους νεκρούς και θησαυρούς που θρέφουν το εθνικό φαντασιακό... Πήλινα θραύσματα και αρχιτεκτονικές κατασκευές παραμένουν ανώνυμες, χωρίς τη σφραγίδα κάποιου επώνυμου βασιλιά ή των ομοίων του. Σε πείσμα των καιρών θα έπρεπε να συνεχίσουμε την έρευνά μας στο νησί, αλλά ο προβληματισμός είναι πια μεγάλος...

Αν τελικά η Κεφάλα, και κάθε Κεφάλα, δεν καταφέρει να πείσει για τη σημασία της, ας ελπίσουμε ότι τουλάχιστον το παρελθόν της Αμφίπολης θα κερδίσει τον μέσο Έλληνα, έστω και μόνο μέσω των «χρυσών» του όψεων.»

*Ο Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

**Η Δρ Αλεξάνδρα Αλεξανδρίδου είναι ερευνήτρια αρχαιολόγος στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Βρυξελλών (ULB).

Πηγή: Ταχυδρόμος