Ο «γόρδιος δεσμός» της Αμφίπολης θα λυθεί μέσα από τη μελέτη της ιστορικής διαδρομής του ίδιου του ταφικού συγκροτήματος. Τα κομμάτια π...
Ο «γόρδιος δεσμός» της Αμφίπολης θα λυθεί μέσα από τη μελέτη της ιστορικής διαδρομής του ίδιου του ταφικού συγκροτήματος. Τα κομμάτια που λείπουν από το δυσεπίλυτο αρχαιολογικό παζλ θα συμπληρωθούν μόνο μέσα από την προσεκτική έρευνα των διαφορετικών φάσεων αυτού του οικουμενικού μνημείου και όχι από την απλή ανάλυση του σκελετικού υλικού.
Αυτός τουλάχιστον είναι ο «δρόμος» που επέλεξε η επικεφαλής της ανασκαφής Κατερίνα Περιστέρη για την ερμηνεία του «μεγάλου μυστικού» της Αμφίπολης και την ιστορική τεκμηρίωση των ευρημάτων. Μιλώντας μάλιστα αποκλειστικά στη Realnews, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών δηλώνει ξεκάθαρα: «Σημασία έχει το μνημείο και όχι … οι σκελετοί».
«Το μνημείο αυτό “μιλάει” από μόνο του και πρέπει να μπορούμε να το διαβάσουμε. Όποιος ξέρει, όποιος μπορεί… », σημειώνει με έμφαση η Κ. Περιστέρη. «Πρέπει να εστιάσουμε στο ίδιο το μνημείο και όχι στα κόκκαλα, που για εμένα δεν σημαίνουν πολλά. Δεν μπορείς να χρονολογήσεις από τους νεκρούς. Για εμένα οι σκελετοί δεν έχουν νόημα. Αποπροσανατολίζουν την έρευνα. Στο ίδιο το μνημείο θα βρούμε τις απαντήσεις. Αυτό πρέπει να ψάξουμε».
Ύστερα από μια μακρά περίοδο σιωπής, η Κ. Περιστέρη δέχεται να μιλήσει για όλους και για όλα. Απαντά στους επικριτές της, διατυπώνει τις εκτιμήσεις της, εκφράζει την πικρία της, περιγράφει τα συναισθήματά της για τις βολές που δέχθηκε, με αιχμή την «πολιτική» εμπλοκή στην ανασκαφή, πάνω από όλα όμως μας δίνει το «στίγμα» των ερευνών που έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.
«Πρόκειται για ένα ταφικό συγκρότημα, όπως το χαρακτηρίζω εγώ, με μοναδικό οικουμενικό χαρακτήρα, αφού έχει πολιτισμικά στοιχεία από τη Μακεδονία, την Ασία και την Αίγυπτο», υπογραμμίζει η Κ. Περιστέρη. «Είναι σίγουρο ότι η παραγγελία που δόθηκε ήταν για την ταφή ενός πολύ σημαντικού ατόμου. Όλοι αυτοί οι τόνοι μαρμάρου για να μεταφερθούν από τη Θάσο στην Αμφίπολη κόστισαν τεράστια ποσά. Στο μνημείο εξάλλου είναι βέβαιο ότι γίνονταν τελετές για τον αφηρωισμένο νεκρό. Είναι δυνατόν να ήταν ένας απλός νεκρός;».
Ο «κοντούλης» και οι τυμβωρύχοι
Δύο μήνες τώρα, μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της ανασκαφής, η Κ. Περιστέρη και η ομάδα της έχουν επικεντρωθεί στη προσεκτική μελέτη των διαφορετικών ιστορικών φάσεων του μνημείου. Γιατί θεωρούν ότι μόνο μέσα από αυτή την αναζήτηση υπάρχει πιθανότητα να προκύψει το όνομα του «διάσημου» νεκρού.
«Το μνημείο αυτό έχει ζωή που ξεκινάει από το τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ., δηλαδή μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και φθάνει μέχρι τη ρωμαϊκή εποχή», υπογραμμίζει. «Εμείς μελετάμε σε τι φάσεις έχει δεχθεί επεμβάσεις. Ποιοι και πότε έκλεισαν τους ενδιάμεσους τοίχους. Γιατί πιστεύουμε ότι στην αρχή το μνημείο ήταν ανοικτό. Τότε, θα πρέπει να μπήκαν οι τυμβωρύχοι, δίχως να αποκλείεται κάποιοι να κατάφεραν να διεισδύσουν και αργότερα».
Όταν πάντως τη ρωτάμε αν την αιφνιδίασε το πόρισμα της ανθρωπολογικής μελέτης που κάνει λόγο για σκελετικό υλικό πέντε ατόμων, είναι κατηγορηματική: «Εμένα το θέμα “σκελετοί” δεν μου λέει τίποτε».
«Ήταν τόσο “αναστατωμένος” ο χώρος που δεν μπορείς να βγάλεις πολλά συμπεράσματα», τονίζει. «Οι τυμβωρύχοι είχαν ρημάξει τα πάντα. Γιατί, όπως αντιλαμβάνεστε, στον νεκρικό θάλαμο όπου έψαχναν τους μεγάλους θησαυρούς έγινε η μεγάλη ζημιά, η τεράστια καταστροφή. Για αυτό χρειάζεται μία σωστή και ήρεμη μελέτη. Είναι πολλές οι υποθέσεις εργασίας που μπορούμε να κάνουμε. Μπορεί οι σκελετοί να ήταν κατάλοιπα θυσιών, μπορεί να προέρχονται ακόμη και από αρχαιοκάπηλους. Άλλωστε, το σκελετικό υλικό δεν βρισκόταν σε ένα σημείο. Ποιος είναι ο κύριος νεκρός; Υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι σκελετικού υλικού από τον νεκρό που βρέθηκε πιο χαμηλά από τους υπόλοιπους, δηλαδή κοντά στο δάπεδο, και ανήκει σε έναν κοντούλη 1,60μ. και αυτού, όμως, τον σκελετό τον είχαν ανακατέψει οι τυμβωρύχοι. Και έπειτα, αν πράγματι ήταν πολύτιμος ο νεκρός, μπορεί ακόμη και να τον είχαν πάρει».
Το λιοντάρι και ο Δεινοκράτης
Ο ταφικός περίβολος, όπως και το κυρίως μνημείο, φέρει την υπογραφή του διάσημου αρχιτέκτονα της εποχής και προσωπικού φίλου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Δεινοκράτη. Η Κ. Περιστέρη το είχε τονίσει από την αρχή.
«Έχει χρησιμοποιηθεί το ίδιο υλικό, το μάρμαρο Θάσου, ενώ έχει ακολουθηθεί και η ίδια τεχνοτροπία», σημειώνει. «Ο τάφος είναι αναπόσπαστο κομμάτι του περιβόλου. Στα πλαϊνά τμήματα του εσωτερικού τάφου συναντάμε ακριβώς το ίδιο μάρμαρο, ενώ σκεφτείτε ότι, ακόμη και τα ίδια γείσα που υπάρχουν, στον τριών μέτρων ύψους ταφικό περίβολο, παρατηρούνται σε μικρογραφία στο υπέροχο μαρμάρινο επιστύλιο πάνω από τις Καρυάτιδες».
Απαντώντας μάλιστα σε όλους εκείνους που αμφισβήτησαν την εκτίμηση της ανασκαφικής ομάδας, ότι ο λέων της Αμφίπολης βρισκόταν στην κορυφή του τύμβου, είναι ξεκάθαρη:
«Είμαστε απόλυτα βέβαιοι. Άλλωστε, ανακαλύψαμε το σημείο όπου ήταν στημένο το λιοντάρι στην κορυφή του τύμβου, ενώ, όταν βγάζαμε τα χώματα για να αποκαλύψουμε τον περίβολο, βρήκαμε κάποια κομμάτια του λιονταριού, Γιατί, κατά τις επιδρομές διαφόρων θρακικών φύλων αλλά και των Ρωμαίων, στην προσπάθειά τους να κατεβάσουν το λιοντάρι, το τεμάχισαν. Δεν είναι τυχαίο ότι βρήκαμε τμήματά του ακόμη και στον Στρυμόνα».
Όπως μας αποκαλύπτει, μάλιστα, η Κ. Περιστέρη, μαρμάρινα κομμάτια που αφαιρέθηκαν από το ταφικό συγκρότημα χρησιμοποιήθηκαν στους μετέπειτα ρωμαϊκούς, βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους σε αρκετά αρχαία κτίσματα της Αμφίπολης, αλλά και στα φράγματα του Στρυμόνα.
Η «μοναξιά» του ξεκινήματος
Την περίοδο των Χριστουγέννων, οπότε η Κ. Περιστέρη έλειψε με άδεια στη Γαλλία, της δόθηκε η ευκαιρία να κάνει δύο διαλέξεις στο Παρίσι και εκεί, όπως τονίζει με παράπονο, διέκρινε τον θαυμασμό αλλά και τον σεβασμό των ξένων συναδέλφων της για τη σπουδαία ανακάλυψη. Δυστυχώς, όμως, δεν είχε την ίδια αντιμετώπιση στη χώρα μας. Και αυτό ήταν κάτι που την πλήγωσε.
«Με πίκραναν πολλά», παραδέχεται η ίδια. «Γιατί όταν αγαπάς τη δουλειά σου και έχεις μεράκι, πληγώνεσαι. Το 2012, όταν ξεκίνησα την ανασκαφή, μη φανταστείτε ότι είχαμε πολλούς συμπαραστάτες. Μας έβλεπαν λίγο σαν … Δον Κιχώτες. Μου έλεγαν οι συνάδελφοί μου: Ε, τι ψάχνεις εκεί, δεν έχει τίποτε. Τι κάνεις, ένα νεκρό τοπίο είναι. Εγώ, όμως, είχα επιμονή και … μύτη και δικαιώθηκα». Εκεί πάντως που πραγματικά σοκαρίστηκε ήταν κατά την επίσημη παρουσίαση της ανασκαφής στο υπουργείο Πολιτισμού στην Αθήνα. «Εκείνη την “αποφράδα ημέρα” της 29ης Νοεμβρίου θα τη θυμάμαι πάντα», σημειώνει. «Δεν ήταν για το καλό της ανασκαφής αυτό που συνέβη. Δέχθηκα μία “στημένη” επίθεση που με πίκρανε πολύ».
Η πολιτική «εκμετάλλευση»
Τις μεγαλύτερες ίσως επικρίσεις η Κ. Περιστέρη τις δέχθηκε από εκείνους που θεώρησαν ότι συναινούσε στην πολιτική «εκμετάλλευση» της ανασκαφής για την οποία τους κατηγορούσαν. Γράφτηκαν πολλά. Για την επίσκεψη του πρώην πρωθυπουργού, για τις «πιέσεις» να επισπευσθεί ο χρόνος των ερευνών, για τον τρόπο που έγινε η επικοινωνιακή διαχείριση. Η ίδια ξεκαθαρίζει, για πρώτη φορά, τη δική της θέση:
«Όταν είσαι αρχαιολόγος και δουλεύεις πάνω σε αυτό που αγαπάς, κάνεις υπομονή και ανέχεσαι πολλά πράγματα για να ολοκληρωθεί η ανασκαφή».
Παράλληλα, διατυπώνει την άποψη που, όπως λέει, αποτελεί «στάση ζωής».
«Ο πολιτισμός είναι πάντα ανεξάρτητος και υπεράνω πολιτικής», τονίζει η Κ. Περιστέρη. «Πιστεύω ότι η αρχαιολογία και ο πολιτισμός δεν έχουν καμιά πολιτική ή -πολύ περισσότερο- κομματική σφραγίδα. Η εκάστοτε πολιτική ηγεσία πρέπει να σέβεται το έργο του αρχαιολόγου, να προσπαθεί να τον βοηθήσει και ταυτόχρονα να τον αφήνει ελεύθερο να δημιουργεί. Πιστεύω ότι όλοι οι πολιτικοί θα πρέπει να σκύψουν με αγάπη πάνω από μία τέτοια ανασκαφή. Ένα τέτοιο μνημείο δεν μπορεί κανένας πολιτικός να το καπηλευθεί. Ο πολιτισμός -και μάλιστα ένα τέτοιο εύρημα- νομίζω ότι ενώνει όλους τους Έλληνες και προβάλλει την Ελλάδα σε όλο τον κόσμο».
Όσο για την επικοινωνιακή πολιτική που ακολουθήθηκε, πολλές φορές την έβρισκε αντίθετη.
«Ήταν στιγμές που ήθελα να μοιραστώ αυτά τα υπέροχα ευρήματα που αντίκριζα με τους άλλους ανθρώπους. Σκεφτείτε ότι όταν ανακαλύψαμε τις Καρυάτιδες, είχα ξεσπάσει σε κλάματα. Δεν είχα εγώ όμως την ευθύνη της επικοινωνίας», δηλώνει η Κ. Περιστέρη.
Το «αύριο» της ανασκαφής
Η «επόμενη ημέρα» της ανασκαφής επικεντρώνεται στην έρευνα των σημείων που υπέδειξε η γεωφυσική διασκόπηση.
«Εγώ θα το παλέψω», μας εξηγεί η Κ. Περιστέρη. «Θα ψάξω τριγύρω, στο πλάι. Γιατί μου κάνει εντύπωση που δεν βρήκαμε ούτε ίχνος από κάποια πολύτιμα αντικείμενα. Δεν αποκλείεται να τα είχαν βάλει σε κάποιο άλλο σημείο. Ίσως να υπάρχει και κάποιος άλλος τάφος δίπλα. Σίγουρα όμως δεν περιμένω να βρω κάτι τόσο λαμπερό».
Όταν μάλιστα τη ρωτάμε για όλα όσα ακούγονται σχετικά με άλλες εισόδους, ξεκαθαρίζει:
«Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις. Άλλωστε, η φαντασία οργιάζει».
Αυτό πάντως που την ικανοποιεί είναι ότι διακρίνει μία θετική στάση τόσο από τη νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού, όσο και από την περιφέρεια.
«Το ύφος του νέου υπουργού είναι πολύ καλό. Θέλω να μας αφήσουν ελευθερία σκέψης και πράξης. Να δουλεύουμε με τα δεδομένα και τους ρυθμούς τους δικούς μας».
Γιατί δεν θα πάει στο συνέδριο
Η επιλογή να μη συμμετάσχει στο 28ο Αρχαιολογικό Συνέδριο της Θεσσαλονίκης λήφθηκε συλλογικά από την ανασκαφική ομάδα της Αμφίπολης, καθώς όλοι θεώρησαν ότι, για την ώρα δεν έχουν κάτι καινούριο να παρουσιάσουν. Προτίμησαν να ολοκληρωθεί η γεωφυσική και η γεωλογική έρευνα –που βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη-, να μελετηθεί η αρχιτεκτονική του μνημείου και να γίνει η τελική αποτύπωσή του και φυσικά να εξετάσουν τα κινητά, και μη, ευρήματα της ανασκαφής, όπως τα κεραμικά, τα νομίσματα και κυρίως τα επιστύλια, έτσι ώστε να είναι δυνατή μία συνολική και εμπεριστατωμένη παρουσίαση στο συνέδριο της επόμενης χρονιάς.
«Ειδικά οι παραστάσεις των επιστυλίων “μιλούν” σε έναν χώρο. Γιατί μπορεί να δηλώσουν μία ιστορία. Να πουν αν γινόταν κάποια λατρεία, κάποιες τελετές ή αν αναπαριστούσαν κάποια μυθολογική παράσταση. Τώρα λοιπόν είναι η ώρα της συστηματικής μελέτης και για αυτό επιλέξαμε να ολοκληρώσουμε την έρευνα και να παρουσιάσουμε την ανασκαφή του τύμβου Καστά την επόμενη χρονιά. Δυστυχώς, ένας πρώην συνεργάτης μας επέλεξε να αποκοπεί από την ομάδα και να κάνει φέτος μία δική του παρουσίαση με συμπεράσματα που δεν είναι βάσιμα και δεν εκφράζουν τις θέσεις της επίσημης ανασκαφικής ομάδας», καταλήγει η Κ. Περιστέρη.
Πηγή: Ντ. Σύρπου, RealNews
Δεν υπάρχουν σχόλια