Όσοι απολαμβάνουν αυτές τις ημέρες μια ήσυχη βόλτα στην Πλάκα μπορούν να εξερευνήσουν το κομμάτι της Ρωμαϊκής Αγοράς. Ήδη ο οκταγωνικό...
Όσοι απολαμβάνουν αυτές τις ημέρες μια ήσυχη βόλτα στην Πλάκα μπορούν να εξερευνήσουν το κομμάτι της Ρωμαϊκής Αγοράς. Ήδη ο οκταγωνικός πύργος, το Ωρολόγιο του Κυρρήστου, Πύργος των Ανέμων ή Αέρηδες, όπως μας αρέσει να ονομάζουμε το μνημείο που δεσπόζει στον αρχαιολογικό χώρο κάτω από την Ακρόπολη, αποσπά τον θαυμασμό τουριστών και περιοίκων.
Το μνημείο που θεωρείται ο αρχαιότερος μετεωρολογικός-ωρομετρικός σταθμός του κόσμου, το περίφημο Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου (Αέρηδες), είναι επισκέψιμο, πλέον, για το κοινό, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του έργου του ΕΣΠΑ «Συντήρηση και Ανάδειξη του Ωρολογίου του Ανδρονίκου Κυρρήστου, στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς Αθηνών».
Μήνες πριν οι συντηρητές σκαρφαλωμένοι στις σκαλωσιές που έφταναν μέχρι την οροφή «θεράπευαν» κάτω από δύσκολες συνθήκες τις ρωγμές και τα σημάδια του χρόνου, τα ανοίγματα στους αρμούς, απομακρύνοντας την απωθητική μαύρη κρούστα που είχε απλωθεί στα μαρμάρινα μέλη.
«Τώρα το μνημείο έχει καθαριστεί, είναι έτοιμο και για πρώτη φορά επισκέψιμο εσωτερικά», λέει η δρ Ελένη Μπάνου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών. Οι επισκέπτες που φτάνουν μέχρι τη Ρωμαϊκή Αγορά (από τις 8 το πρωί έως τις 3 το μεσημέρι), με εισιτήριο 6 ευρώ και 3 το μειωμένο, θαυμάζουν την ομορφιά του. Το Ωρολόγιο του Ανδρονίκου, κτίριο του τέλους του 1ου αιώνα π.Χ., που διέθετε εννέα ηλιακά ωρολόγια αλλά και μηχανισμό «πλανηταρίου», αποδίδεται στο σύνολό του «για πρώτη φορά στη νεότερη ιστορία, στους επισκέπτες του χώρου και στην επιστημονική κοινότητα», τονίζει η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ και όσοι εργάστηκαν για την αποκατάστασή του είναι πραγματικά υπερήφανοι.
Ο οκταγωνικός πύργος ύψους σχεδόν 14 μ. (με τη βάση) και με πλευρές μήκους 3,25 μ. είναι κατασκευασμένος από πεντελικό μάρμαρο. Στην απόληξη της μαρμάρινης στέγης σώζεται τμήμα του κορινθιακού κιονοκράνου στο οποίο στηριζόταν, σύμφωνα με τον Βιτρούβιο, ανεμοδείκτης με μορφή Τρίτωνα. Εσωτερικά του πύργου υπήρχε υδραυλικός μηχανισμός και η επικρατέστερη επιστημονική ερμηνεία είναι αυτή της χρήσης του υδραυλικού ρολογιού. Στο πάνω μέρος κάθε πλευράς του μνημείου εικονίζονται οι άνεμοι με τα σύμβολά τους, ενώ αναγράφονται και τα ονόματά τους.
Ο Πύργος των Ανέμων μετατράπηκε την παλαιοχριστιανική εποχή σε εκκλησία ή σε βαπτιστήριο γειτονικής εκκλησίας, ενώ τον 18ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως τόπος προσευχής των Δερβίσηδων. Οι επισκέπτες που εισέρχονται στο μνημείο και ακολουθούν τη διαδρομή (ένα ημικύκλιο) μαθαίνουν κάθε λεπτομέρεια της ιστορίας του. Ακόμη και για τα τελευταία ευρήματα. Θυμίζουμε ότι κατά τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του έργου του ΕΣΠΑ 2007 – 2013 «Συντήρηση και ανάδειξη του Ωρολογίου του Ανδρονίκου Κυρρήστου στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς Αθηνών» (αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών), αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά σπαράγματα τοιχογραφίας με χριστιανικό περιεχόμενο, που επιβεβαιώνουν την επαναλαμβανόμενη χρήση του μνημείου.
Στον χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς οι περαστικοί βλέπουν έτοιμο (αν και δεν έχει παραδοθεί επίσημα) και το Φετιχιέ τζαμί, από τα σημαντικότερα μνημεία της οθωμανικής περιόδου, που οικοδομήθηκε μεταξύ 1668 και 1670 στη θέση τρίκλιτης βασιλικής, η οποία εντοπίσθηκε το 1964. Οταν αποδοθεί στο κοινό, στους χώρους του θα δούμε (σύμφωνα με τους αρχικούς σχεδιασμούς) περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα.
Και... τεκές
Μετά την εκκένωση της Αθήνας από τα στρατεύματα του Φραντσέσκο Μοροζίνι και την ανακατάληψή της από τους Τούρκους στα τέλη του 17ου αιώνα, το κτίριο αυτό μετατράπηκε σε τεκέ (τουρκικά: μουσουλμανικό μοναστήρι) από δερβίσηδες που είχαν έλθει από διάφορα μέρη της οθωμανικής αυτοκρατορίας και εγκαταστάθηκαν σε αυτό. Οι δερβίσηδες παρέμειναν περιορισμένοι εντός του κτιρίου, συντηρούμενοι με κοινή δαπάνη από εισφορές μουσουλμάνων κατοίκων που έτρεφαν γι' αυτούς μεγάλο σεβασμό. Στον τεκέ φιλοξενούνταν επίσης και ανώτατοι ιερουργοί του μουσουλμανικού δόγματος που έφθαναν στην Αθήνα. Κατά την περίοδο αυτήν ο πύργος θάφτηκε κατά το μισό του ύψος, και ίχνη αυτού φαίνονται ακόμη στο εσωτερικό του, ενώ ακόμη υπάρχουν τουρκικές επιγραφές στα τοιχώματα. Ανασκάφηκε πλήρως κατά τον 19ο αιώνα από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία.
Ο Γάλλος περιηγητής κόμης Ντε Φορμπέν, που επισκέφθηκε την πόλη το 1817, βρήκε το ωρολόγιο του Κυρρήστου να κατέχεται από τους δερβίσηδες, που διακρίνονταν για την ομορφιά τους και τη σεμνότητα του ήθους τους αλλά ήταν ιδιαίτερα αυθάδεις σε κάθε είδους δεσποτική διοικητική Αρχή. Οι δερβίσηδες παρέμειναν εδώ μέχρι το 1821, οπότε και η Αθήνα καταλήφθηκε από τους Ελληνες. Αφότου περιήλθε στα χέρια των Ελλήνων, συμπεριελήφθη στις αρχαιότητες και στους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας.
Πρόκειται για ένα πυργωτό οικοδόμημα από πεντελικό μάρμαρο, μήκους πλευράς 3,20 μέτρων και συνολικού ύψους 12 μέτρων, του οποίου η βάση αποτελείται από τρεις βαθμίδες. Η στέγη του είναι κωνική κεραμοσκεπής. Στη νότια πλευρά φέρει ένα ημικυλινδρικό πρόσκτισμα μικρότερου ύψους, ενώ στη ΒΑ και ΒΔ πλευρά φέρει από ένα πρόπυλο με δύο αντιτακτούς κίονες έκαστο. Στην κορυφή της στέγης υπήρχε ορειχάλκινος ανεμοδείκτης υπό μορφή Τρίτωνα, ο οποίος περιστρεφόμενος έδειχνε, κρατώντας δείκτη, την κατεύθυνση ενός από τους οκτώ κύριους ανέμους.
Χαραγμένα ονόματα
Οι άνεμοι, προσωποποιημένοι, φέρονται ανάγλυφοι να ίπτανται (φτερωτοί) στο άνω μέρος της κάθε πλευράς του πύργου, φέροντας ο καθένας και ιδιαίτερο σύμβολο. Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου, και είναι: ο Βορρέας (βόρειος), ο Καικίας (βορειοανατολικός), ο Απηλιώτης (ανατολικός), ο Εύρος (νοτιοανατολικός), ο Νότος (νότιος), ο Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), ο Ζέφυρος (δυτικός) και ο Σκίρων (βορειοδυτικός). Κάτω δε από κάθε προσωποποίηση, εγχάρακτες ακτίνες κατά διάφορους σχηματισμούς αποτελούσαν αυτούσια ηλιακό ρολόι.
Ειδικότερα για τον υπολογισμό της ώρας σε ανήλιες ημέρες υπήρχε μέσα στο κτίσμα ιδιαίτερη εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγούμενων κατασκευαστών ρολογιού, όπως του Αρχιμήδη, του Κτησίβιου και του Φίλωνα. Το σχέδιο αρκετών κτιρίων του 15ου έως και του 20ού αιώνα, στην Αγγλία κυρίως και την Ιρλανδία, επηρεάστηκε από αυτό του Πύργου των Ανέμων.
Το μνημείο που θεωρείται ο αρχαιότερος μετεωρολογικός-ωρομετρικός σταθμός του κόσμου, το περίφημο Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου (Αέρηδες), είναι επισκέψιμο, πλέον, για το κοινό, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του έργου του ΕΣΠΑ «Συντήρηση και Ανάδειξη του Ωρολογίου του Ανδρονίκου Κυρρήστου, στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς Αθηνών».
Μήνες πριν οι συντηρητές σκαρφαλωμένοι στις σκαλωσιές που έφταναν μέχρι την οροφή «θεράπευαν» κάτω από δύσκολες συνθήκες τις ρωγμές και τα σημάδια του χρόνου, τα ανοίγματα στους αρμούς, απομακρύνοντας την απωθητική μαύρη κρούστα που είχε απλωθεί στα μαρμάρινα μέλη.
«Τώρα το μνημείο έχει καθαριστεί, είναι έτοιμο και για πρώτη φορά επισκέψιμο εσωτερικά», λέει η δρ Ελένη Μπάνου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών. Οι επισκέπτες που φτάνουν μέχρι τη Ρωμαϊκή Αγορά (από τις 8 το πρωί έως τις 3 το μεσημέρι), με εισιτήριο 6 ευρώ και 3 το μειωμένο, θαυμάζουν την ομορφιά του. Το Ωρολόγιο του Ανδρονίκου, κτίριο του τέλους του 1ου αιώνα π.Χ., που διέθετε εννέα ηλιακά ωρολόγια αλλά και μηχανισμό «πλανηταρίου», αποδίδεται στο σύνολό του «για πρώτη φορά στη νεότερη ιστορία, στους επισκέπτες του χώρου και στην επιστημονική κοινότητα», τονίζει η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ και όσοι εργάστηκαν για την αποκατάστασή του είναι πραγματικά υπερήφανοι.
 |
| Το Ωρολόγιο του Κυρρήστου, κτίριο του τέλους του 1ου αιώνα π.Χ., διέθετε εννέα ηλιακά ωρολόγια αλλά και μηχανισμό «πλανηταρίου». |
Ο Πύργος των Ανέμων μετατράπηκε την παλαιοχριστιανική εποχή σε εκκλησία ή σε βαπτιστήριο γειτονικής εκκλησίας, ενώ τον 18ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως τόπος προσευχής των Δερβίσηδων. Οι επισκέπτες που εισέρχονται στο μνημείο και ακολουθούν τη διαδρομή (ένα ημικύκλιο) μαθαίνουν κάθε λεπτομέρεια της ιστορίας του. Ακόμη και για τα τελευταία ευρήματα. Θυμίζουμε ότι κατά τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του έργου του ΕΣΠΑ 2007 – 2013 «Συντήρηση και ανάδειξη του Ωρολογίου του Ανδρονίκου Κυρρήστου στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς Αθηνών» (αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών), αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά σπαράγματα τοιχογραφίας με χριστιανικό περιεχόμενο, που επιβεβαιώνουν την επαναλαμβανόμενη χρήση του μνημείου.
Στον χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς οι περαστικοί βλέπουν έτοιμο (αν και δεν έχει παραδοθεί επίσημα) και το Φετιχιέ τζαμί, από τα σημαντικότερα μνημεία της οθωμανικής περιόδου, που οικοδομήθηκε μεταξύ 1668 και 1670 στη θέση τρίκλιτης βασιλικής, η οποία εντοπίσθηκε το 1964. Οταν αποδοθεί στο κοινό, στους χώρους του θα δούμε (σύμφωνα με τους αρχικούς σχεδιασμούς) περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα.
Και... τεκές
Μετά την εκκένωση της Αθήνας από τα στρατεύματα του Φραντσέσκο Μοροζίνι και την ανακατάληψή της από τους Τούρκους στα τέλη του 17ου αιώνα, το κτίριο αυτό μετατράπηκε σε τεκέ (τουρκικά: μουσουλμανικό μοναστήρι) από δερβίσηδες που είχαν έλθει από διάφορα μέρη της οθωμανικής αυτοκρατορίας και εγκαταστάθηκαν σε αυτό. Οι δερβίσηδες παρέμειναν περιορισμένοι εντός του κτιρίου, συντηρούμενοι με κοινή δαπάνη από εισφορές μουσουλμάνων κατοίκων που έτρεφαν γι' αυτούς μεγάλο σεβασμό. Στον τεκέ φιλοξενούνταν επίσης και ανώτατοι ιερουργοί του μουσουλμανικού δόγματος που έφθαναν στην Αθήνα. Κατά την περίοδο αυτήν ο πύργος θάφτηκε κατά το μισό του ύψος, και ίχνη αυτού φαίνονται ακόμη στο εσωτερικό του, ενώ ακόμη υπάρχουν τουρκικές επιγραφές στα τοιχώματα. Ανασκάφηκε πλήρως κατά τον 19ο αιώνα από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία.
 |
| Η βόρεια πλευρά του κτιρίου των Αέρηδων, όπου διακρίνεται και μία από τις δύο πόρτες του. |
Πρόκειται για ένα πυργωτό οικοδόμημα από πεντελικό μάρμαρο, μήκους πλευράς 3,20 μέτρων και συνολικού ύψους 12 μέτρων, του οποίου η βάση αποτελείται από τρεις βαθμίδες. Η στέγη του είναι κωνική κεραμοσκεπής. Στη νότια πλευρά φέρει ένα ημικυλινδρικό πρόσκτισμα μικρότερου ύψους, ενώ στη ΒΑ και ΒΔ πλευρά φέρει από ένα πρόπυλο με δύο αντιτακτούς κίονες έκαστο. Στην κορυφή της στέγης υπήρχε ορειχάλκινος ανεμοδείκτης υπό μορφή Τρίτωνα, ο οποίος περιστρεφόμενος έδειχνε, κρατώντας δείκτη, την κατεύθυνση ενός από τους οκτώ κύριους ανέμους.
Χαραγμένα ονόματα
Οι άνεμοι, προσωποποιημένοι, φέρονται ανάγλυφοι να ίπτανται (φτερωτοί) στο άνω μέρος της κάθε πλευράς του πύργου, φέροντας ο καθένας και ιδιαίτερο σύμβολο. Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου, και είναι: ο Βορρέας (βόρειος), ο Καικίας (βορειοανατολικός), ο Απηλιώτης (ανατολικός), ο Εύρος (νοτιοανατολικός), ο Νότος (νότιος), ο Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), ο Ζέφυρος (δυτικός) και ο Σκίρων (βορειοδυτικός). Κάτω δε από κάθε προσωποποίηση, εγχάρακτες ακτίνες κατά διάφορους σχηματισμούς αποτελούσαν αυτούσια ηλιακό ρολόι.
Ειδικότερα για τον υπολογισμό της ώρας σε ανήλιες ημέρες υπήρχε μέσα στο κτίσμα ιδιαίτερη εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγούμενων κατασκευαστών ρολογιού, όπως του Αρχιμήδη, του Κτησίβιου και του Φίλωνα. Το σχέδιο αρκετών κτιρίων του 15ου έως και του 20ού αιώνα, στην Αγγλία κυρίως και την Ιρλανδία, επηρεάστηκε από αυτό του Πύργου των Ανέμων.
Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή, Α. Καράλη, Έθνος, Ναυτεμπορική
Δεν υπάρχουν σχόλια