Είναι το παλαιότερο γνωστό στέμμα που έχει βρεθεί στην Ευρώπη και είναι χωρίς αμφιβολία ο «παππούς» εκείνου που φορά ακόμη και σήμερ...
Είναι το παλαιότερο γνωστό στέμμα που έχει βρεθεί στην Ευρώπη και είναι χωρίς αμφιβολία ο «παππούς» εκείνου που φορά ακόμη και σήμερα η βασίλισσα Ελισάβετ.
Τριάντα επτά αιώνες μετά τη γέννησή του και 29 χρόνια μετά την περιπετειώδη ανάδυσή του από τα έγκατα της μεσσηνιακής γης, το χάλκινο αυτό στέμμα με το χρυσό αστέρι στην κορυφή και την ασημένια διακόσμηση παρουσιάζεται για πρώτη φορά ενώπιον κοινού και μάλιστα κάνει διεθνές ντεμπούτο, καθώς αποτελεί ένα από τα πιο πολυσυζητημένα εκθέματα της μεγαλύτερης και πλέον φιλόδοξης έκθεσης που έχει οργανωθεί εκτός Ελλάδος για τον μυκηναϊκό πολιτισμό και φιλοξενείται στο Κρατικό Μουσείο της Βάδης στην Καρλσρούη της Γερμανίας υπό τον τίτλο «Μυκήνες: ο μυθικός κόσμος του Αγαμέμνονα».
 |
| Πλήθος κόσμου έσπευσε στα εγκαίνια της έκθεσης |
Η αντίστροφη μέτρηση για την αποκάλυψη του εκ των κορυφαίων εκθεμάτων – του στέμματος – ξεκίνησε ένα Σάββατο του Ιουλίου του 1989. Ήταν η ώρα που οι εργάτες της ανασκαφής στον Ρούτση Μυρσινοχωρίου, στη Μεσσηνία, ετοιμάζονταν να αφήσουν κάτω τα εργαλεία τους για τη συγκεκριμένη μέρα. Είχαν επιστρέψει ύστερα από 33 χρόνια στον συλημένο θολωτό μυκηναϊκό τάφο του 16ου αιώνα π.Χ. καθώς ο ομότιμος καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Γεώργιος Κορρές είχε αντιληφθεί ότι δεν είχε φανεί το δάπεδο του τάφου, τον οποίο είχε ανασκάψει ο θρύλος της αρχαιολογίας – γνωστός μεταξύ άλλων από την ανασκαφή και τον τραγικό του θάνατο στο Ακρωτήρι της Θήρας – Σπυρίδων Μαρινάτος. Ένας λάκκος που εμφανίστηκε κάτω από τα θεμέλια του θόλου κράτησε τους πάντες στη θέση τους. Μια λάμπα λουξ, ο ανασκαφέας, ο αρχιεργάτης κι αστυνομικοί για λόγους ασφαλείας πέρασαν το βράδυ προσπαθώντας να απομακρύνουν ένα ακέραιο παραλληλεπίπεδο χώματος (50×20 εκ.), μέσα στο οποίο υπήρχαν συμπιεσμένα διάφορα αντικείμενα. «Δεν γνωρίζαμε τι ακριβώς περιείχε όλη αυτή η μάζα χώματος. Βλέπαμε χάλκινες ταινίες, κομμάτια από χρυσό και ασήμι και μια οργανική ύλη, πιθανόν ύφασμα, που έλαμπε διασκορπισμένη σε όλη τη μάζα» λέει στα «ΝΕΑ» ο Γεώργιος Κορρές.
Η χωμάτινη αυτή μάζα αποκάλυψε το περιεχόμενό της όταν έφτασε στα εργαστήρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και στα χέρια του συντηρητή Τάσου Μαγνήσαλη, ο οποίος κατάφερε να ξεχωρίσει ένα εντελώς λυγισμένο – για να μην επαναχρησιμοποιηθεί – μινωικό χάλκινο ξίφος (16ος αιώνας π.Χ.) μήκους 80 εκ., μια οστέινη περόνη, μικρογραφία σκήπτρου από δόντι ιπποπόταμου, ένα αμφίστομο χάλκινο μαχαίρι, μια χάλκινη φιάλη με περίτεχνη λαβή και το χάλκινο στέμμα μαζί με τις χάλκινες περόνες που υποθέτουν οι αρχαιολόγοι ότι το συγκρατούσαν πάνω σε ένα μάλλινο ή δερμάτινο πίλημα, δηλαδή σκούφο, που υπήρχε προφανώς στο εσωτερικό του.
Το είχαν κρύψει
Τι γύρευε ο θησαυρός αυτός θαμμένος μέσα σε έναν απλό λάκκο στα θεμέλια του θολωτού τάφου; Εκτιμάται ότι ανήκε στους πρώτους ενοίκους του κι όταν χρειάστηκε να ξαναχρησιμοποιηθεί, οι απόγονοί τους τύλιξαν τα πολύτιμα αυτά αντικείμενα πιθανόν μέσα σε κάποιο ύφασμα και τα έκρυψαν ώστε να τα σώσουν από τη σύληση, κάτι που συνέβαινε από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια. Και φαίνεται πως είχαν δίκιο αν αναλογιστεί κάποιος πως ο συγκεκριμένος τάφος όντως είχε πέσει θύμα αρχαιοκαπήλων, σε αντίθεση με τον διπλανό, στον οποίο ο Σπυρίδων Μαρινάτος είχε εντοπίσει μεταξύ άλλων πολύτιμα σκεύη, όπλα, χάλκινα εγχειρίδια με εμπίεστη διακόσμηση και σφραγιδόλιθους, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι ανήκε σε ηγεμόνα μεγαλοκτηματία της περιοχής, η οποία στα μυκηναϊκά χρόνια εντασσόταν στην επικράτεια του σοφού βασιλιά Νέστορα.
 |
| Από τα αριστουργήματα της έκθεσης ξεχωρίζει η χρυσή νεκρική προσωπίδα |
Γιατί όμως από τον θησαυρό αυτό ξεχωρίζει το στέμμα; «Διότι πλέον καταλαβαίνουμε τον ρόλο των ατρακτοειδών χρυσών και χάλκινων ταινιών και όλων των αποσπασματικώς σωζόμενων τμημάτων τους που υπάρχουν στις αποθήκες των μουσείων μας ως άγνωστης χρήσης αντικείμενα. Προέρχονται από στέμματα και κατά συνέπεια υπολογίζουμε ότι υπήρχαν τέσσερα ή πέντε στον διπλανό τάφο στον Ρούτση, στους τάφους της Περιστεριάς στην Κυπαρισσία και της Κουκουνάρας, αλλά και στους ταφικούς κύκλους Α και Β των Μυκηνών» υποστηρίζει ο Γεώργιος Κορρές.
Η σημασία του ωστόσο είναι μεγάλη και για έναν ακόμη λόγο: διότι η μορφή του επιβιώνει μέχρι σήμερα στους βασιλικούς οίκους της Ευρώπης, με αποκορύφωμα στις περιόδους της Αναγέννησης και του Μεσαίωνα, αλλά και ανά ζεύγη και στην ελληνική παράδοση μέχρι τον 20ό αιώνα στα στέφανα γάμου της ορθόδοξης εκκλησίας.
Τα αντικείμενα
Το χάλκινο στέμμα του 16ου αιώνα π.Χ. μπορεί να παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ευρύ, αλλά και επιστημονικό κοινό (μετά την αποκατάσταση που δέχθηκε από τη συντηρήτρια του ΕΑΜ Γεωργία Καραμαργιού), όμως δεν είναι το μοναδικό σπουδαίο από τα 412 μοναδικά αντικείμενα, τα οποία ταξίδεψαν στο γερμανικό μουσείο από 12 περιφέρειες της Ελλάδας και δύο μουσεία – το Εθνικό Αρχαιολογικό και το Αρχαιολογικό Ηρακλείου -, γεγονός που αναδεικνύει τη διασπορά του μυκηναϊκού πολιτισμού. Ενός πολιτισμού στο πλαίσιο του οποίου, σύμφωνα με τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο, ρίχτηκε ο σπόρος για τη δημιουργία των πόλεων – κρατών, γεννήθηκαν οι πρώτες μεγάλες βιοτεχνίες και οργανώθηκε η στρατιωτική και διοικητική δύναμη σε τόσο μεγάλο βάθος χρόνου ώστε να αποτελέσει τροφή για τη γέννηση των ηρώων της μυθολογίας.
Ανάμεσα στα αντικείμενα που αναδεικνύουν τη σημασία του μυκηναϊκού πολιτισμού στην έκθεση που συνδιοργανώνεται από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού και το Κρατικό Μουσείο της Βάδης ξεχωρίζει η χρυσή νεκρική προσωπίδα που βρήκε ο Ερρίκος Σλήμαν στον τάφο V του ταφικού κύκλου Α των Μυκηνών – η ασφαλιστική αξία της οποίας ξεπερνά το ένα εκατ. ευρώ, καθιστώντας τη ως το πολυτιμότερο από οικονομικής πλευράς έκθεμα -, η οποία στην Καρλσρούη παρουσιάζεται ότι ανήκει σε γυναίκα και όχι σε άνδρα, όπως θεωρούνταν ώς τώρα. Επίσης ο σφραγιδόλιθος από αχάτη με παράσταση μονομαχίας και τέσσερα χρυσά δακτυλίδια από τον «τάφο του πολεμιστή» στον Εγκλιανό, ταφές πολεμιστών από τα Χανιά, την Αχαΐα, την Αιτωλοακαρνανία και την Ηλεία και η μικρογραφική τοιχογραφία πομπής γυναικών από τοιχογραφία της Θήβας.
 |
| Σαν να βρίσκεσαι στις Μυκήνες |
Η έκθεση, η οποία απλώνεται σε περίπου 1000τμ, περιλαμβάνει πάνω από 400 απαράμιλλης ομορφιάς και επιστημονικής σημασίας αρχαιότητες, προερχόμενες από δώδεκα Εφορείες Αρχαιοτήτων (Χανίων, Μεσσηνίας, Ηλείας, Αχαΐας, Κεφαλονιάς – Ιθάκης, Αιτωλοακαρνανίας-Λευκάδος, Αργολίδας, Αθηνών, Βοιωτίας, Καρδίτσας, Μαγνησίας και Πιερίας) και δύο Δημόσια Μουσεία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).
Τα εκθέματα είναι αποτέλεσμα συστηματικών ανασκαφών ανά την Ελληνική επικράτεια οι οποίες διενεργήθηκαν από τον 19ου αιώνα (Ταφικός Κύκλος Α Μυκηνών) έως και τις μέρες μας (η έρευνα του αποκαλούμενου λακκοειδή τάφου του «Γρύπα – Πολεμιστή», μόλις το 2015), ενώ επιδιώχθηκε η παρουσία συνόλων και όχι μεμονωμένων αντικειμένων.
Οι αρχαιότητες επιχειρούν να φωτίσουν την καθημερινή ζωή των Μυκηναίων, τη διοικητική οργάνωση των μυκηναϊκών βασιλείων, την ταφική αρχιτεκτονική και τα έθιμα ταφής και τελικά την κατάρρευση του ανακτορικού συστήματος και τη διάσπαση της οικονομικής και πολιτικής «ενότητας» του μυκηναϊκού κόσμου.
Ταυτόχρονα, δόθηκε έμφαση και στην αφήγηση της ιστορίας των ανασκαφικών ερευνών.
 |
| Εξειδικευμένο προσωπικό βοήθησε αποτελεσματικά στην τεκμηρίωση και συντήρηση των ευρημάτων |
Για την καλύτερη κατανόηση της έκθεσης έχει «επιστρατευθεί» άφθονο εποπτικό υλικό, βιντεοπροβολές και πολυμέσα, έχει πραγματοποιηθεί αναπαράσταση με τη χρήση παλαιού γύψινου αντιγράφου της Πύλης των Λεόντων στις Μυκήνες από το Μουσείο του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ, καθώς και αναπαράσταση σε φυσικό μέγεθος, της Αίθουσας του Θρόνου του μυκηναϊκού ανακτόρου, ενώ έχουν δημιουργηθεί εξειδικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα και εφαρμογές στο διαδίκτυο.
 |
| Αρχαία ευρήματα σε συνδυασμό με πολυμέσα |
Για τη διαμόρφωση του μουσειολογικού σκεπτικού, τον έλεγχο επιτοίχιων κειμένων και υποτίτλων, καθώς και για την ασφαλή μεταφορά αρχαιοτήτων στη Γερμανία συγκροτήθηκαν ήδη από το 2016 επιστημονική επιτροπή και ομάδα εργασίας από στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Εξειδικευμένο προσωπικό βοήθησε αποτελεσματικά στην τεκμηρίωση και συντήρηση των ευρημάτων, συνόδευσε και εγκατέστησε τις αρχαιότητες στη Γερμανία, συνεργαζόμενο αρμονικά με τους γερμανούς συναδέλφους.
Ο κατάλογος της έκθεσης με κείμενα έγκριτων αρχαιολόγων, λήμματα γραμμένα από τα στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και πλούσια εικονογράφηση θα αποτελέσει βασικό εγχειρίδιο αναφοράς για τη μυκηναϊκή αρχαιολογία στον γερμανόφωνο κόσμο.
Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή του το ΥΠΠΟ η έκθεση πραγματοποιείται υλοποιώντας τα υπογραφέντα το 2014 και 2016 κείμενα συνεργασίας του Κρατικού Μουσείου της Βάδης και του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, αφού το Μουσείο επέστρεψε στην Ελλάδα δύο πολύ σημαντικές κυκλαδικές αρχαιότητες, διαφοροποίησε την πολιτική του, υιοθέτησε τις βασικές αρχές δεοντολογίας του ICOM (2014) και παρουσίασε το 2017, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, έκθεση με θέμα την Arte Nouvaeu στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα.
Στο πλαίσιο της έκθεσης πραγματοποιείται Διεθνές Συμπόσιο με θέμα τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης με τη συμμετοχή ελλήνων και ξένων επιστημόνων εγνωσμένου κύρους και διεθνούς εμβέλειας (από 1 έως 3 Δεκεμβρίου). Επίσης, το Σάββατο (1 Δεκεμβρίου) οργανώθηκε στη Χαϊδελβέργη και στρογγυλή τράπεζα για το θέμα της αντιμετώπισης της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών με τη συμμετοχή ελλήνων και Γερμανών εμπειρογνωμόνων στο πλαίσιο της φωτογραφικής έκθεσης «Stolen Past – Lost Future», με τη συνεργασία του Μουσείου της Βάδης και του ΥΠ.ΠΟ.Α, η οποία φιλοξενείται ήδη από τις 12 Νοεμβρίου στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης.
Μέχρι το καλοκαίρι
Η έκθεση «Μυκήνες: ο μυθικός κόσμος του Αγαμέμνονα» θα φιλοξενείται στο Μουσείο της Βάδης στην Καρλσρούη έως τις 2 Ιουνίου 2019.
Πηγή: Μ. Αδαμοπούλου, Το Βήμα, iefimerida
Δεν υπάρχουν σχόλια