Τάφηκε σε εμβρυική στάση, με το ένα χέρι στην κοιλιά για να προστατέψει το έμβρυό της.
Τάφηκε σε εμβρυική στάση, με το ένα χέρι στην κοιλιά για να προστατέψει το έμβρυό της.
Η κυρία του Ostuni που ανακαλύφθηκε το 1991 σε μια σπηλιά κοντά στο Μπρίντιζι, είναι σχεδόν 28 χιλιάδων ετών και ανακριβώς ονομάστηκε η παλιότερη μητέρα στον κόσμο, καθώς μια έγκυος από την Αίγυπτο είναι κάποια χρόνια μεγαλύτερη. Αλλά, καθώς ο σκελετός της βρέθηκε σχεδόν σε τέλεια κατάσταση, όπως και του εμβρύου, έγινε το σύμβολο της μητρικής τρυφερότητας που μένει απαράλλακτο στον ρου της ιστορίας.
Ήταν μία νεαρή γυναίκα 20 ετών, ψηλή για την εποχή της, με ύψος 1.70 και μυώδης. Γιατί πέθανε στο τέλος της εγκυμοσύνης της, παρέμενε ένα μυστήριο ως χτες. Σήμερα, οι ερευνητές του La Sapienza και του Μουσείου Πολιτισμού της Ρώμης μαζί με φυσικούς του Elettra και του ICTP της Τεργέστης, έχουν κάνει υποθέσεις εργασίας, δημοσιευμένες στο Scientific Reports. Εξαιρουμένου του θανάτου κατά τη γέννα, όλα δείχνουν ασθένεια: μία σοβαρή μόλυνση, ίσως προεκλαμψία, ενώ λιγότερο πιθανή είναι η ασιτία. Το σίγουρο είναι πως στους δυόμιση τελευταίους μήνες της ζωής τους, η κυρία του Ostuni και το μωρό της, του οποίου δεν γνωρίζουμε το φύλο, υπέφεραν πολύ.
«Είναι το μωρό που μας μιλάει», εξηγεί η Alessia Nava, υποψήφια διδάκτωρ του La Sapienza, που από τότε που έγινε μητέρα η ίδια, σκέφτηκε να μελετήσει το παρελθόν του είδους μας μέσα από ένα πολύ ιδιαίτερο πρίσμα, την ανάπτυξη των νεογιλών δοντιών των μωρών. «Σχηματίζονται από τον 3ο-4ο μήνα της κύησης και εφόσον δεν πέφτουν μέχρι το 6ο-7ο έτος, αποτελούν ένα ημερολόγιο και φορέα πολλών πληροφοριών για την ανάπτυξη».
Κάθε μέρα, ουσιαστικά, το σμάλτο των δοντιών εμπλουτίζεται με ένα νέο στρώμα. «Η ανάπτυξη καταλήγει σαν ένα κρεμμύδι που ακολουθεί τους κιρκαδιανούς ρυθμούς», εξηγεί ο Luca Bandioli, υπεύθυνος της Υπηρεσίας Βιοαρχαιολογίας του Μουσείου των Πολιτισμών. «Γι’ αυτό είμαστε σε θέση να παρακολουθήσουμε τα γεγονότα της ζωής της μητέρας και του παιδιού σε κλίμακα ημέρας, όπως συμβαίνει σε επίπεδο έτους με τους δακτυλίους των κορμών των δέντρων».
Το μωρό του Ostuni έχει 108 στρώματα «κρεμμυδιού». Μέχρι χτες πιστευόταν ότι ήταν 34-36 εβδομάδων, αντίθετα δεν υπερβαίνει τις 33, ανακάλυψαν οι παλαιοντολόγοι. «Ίσως ακόμα λιγότερες», υποστηρίζει ο Nava. Οι παλαιότεροι υπολογισμοί βασίζονταν στις διαστάσεις του σκελετού με αναφορά στις σημερινές τιμές. «Είμαστε όμως σίγουροι ότι τα μωρά του παρελθόντος μεγάλωναν με τον ίδιο ρυθμό με τα σημερινά; Υποψιαζόμαστε ότι όχι», εξηγούν οι ερευνητές. «Σκεφτόμαστε ότι στο παρελθόν μεγάλωναν πολύ γρηγορότερα σε σχέση με σήμερα».
Μπορεί να φαίνεται αντιφατικό, αλλά φτάνοντας στον τοκετό με έναν σκελετό πιο ανεπτυγμένο ήταν ένα πλεονέκτημα επιβίωσης σε χρόνους δύσκολους, όπως τόσες χιλιετίες πριν.
Το να διαβάζεις μια οδοντοστοιχία δυο χιλιοστών, εύθραυστη, όπως το τσόφλι του αυγού και παρατηρώντας τη δύναμη για ζωή της κυρίας του Ostuni ήταν ίσως το πιο συναρπαστικό κομμάτι της δουλειάς για τον παλαιοντολόγο Donato Coppola, που ανακάλυψε το σκελετό. «Κατάφερα να πάρω από τον Coppola τρία δείγματα από τα έξι», λέει ο Bondioli. Το τρένο για το Ostuni; «Το πλήρωσα με δικά μου χρήματα». Τη μεταφορά των «πρωταθλητών»; Οι θέσεις από τα κουτιά για τα σοκολατάκια είναι εξαιρετικά», προσθέτει ο Nava.
Με το σακίδιο στην πλάτη ο Bondioli έφυγε το 2012 για την Τεργέστη αμέσως για το Κέντρο Έρευνας της Elettra. Εκεί ο επιταχυντής μορίων περιφέρειας περίπου 300 μέτρων εκπέμπει ακτίνες Χ ιδιαιτέρως δυνατές και συμπαγείς, στο βαθμό που παρατηρείς το υλικό με ανάλυση τουλάχιστον ενός μικρομέτρου (χιλιοστό του χιλιοστού). «Με τους φυσικούς της Elettra καταφέραμε να διαχωρίσουμε τους δακτυλίους ανάπτυξης του σμάλτου έναν - έναν χωρίς να προκληθεί καμία βλάβη στην οδοντοστοιχία».
Μετά από μια απολύτως κανονική ανάπτυξη, τουλάχιστο τρεις φορές τους τελευταίους δυόμιση μήνες της ενδομήτριας κύησης φάνηκαν οι παύσεις. Το δεδομένο αυτό εντοπίζεται ίδιο στους άνω κοπτήρες και στον κάτω. Το τρίτο δείγμα, καλυμμένο μέσα στη γνάθο, δεν έδωσε χρήσιμες πληροφορίες.
«Δεν ξέρουμε πόσο διήρκεσαν ακριβώς αυτά τα επεισόδια άγχους και δυστυχώς δεν διαθέτουμε τα μέσα να καθορίσουμε την αιτία», εξηγούν οι δυο ερευνητές. Στην υπόθεση της κακής διατροφής δεν πρέπει να επιμείνουμε. Αυτή η κοινότητα τροφοσυλλεκτών και κυνηγών στην Πούλια διήγε καλή ζωή, σε ένα περιβάλλον γεμάτο άλογα και αγρία βοοειδή. Και παρότι δεν υπήρχε εκείνη την εποχή η έννοια της ελίτ, η κοπέλα τάφηκε με περίαπτα πολύ ωραιότερα απ’ αυτά που μπορούσε να παράγει η Παλαιολιθική Περίοδος.
«Αυτό, μαζί με την ταφή στη σπηλιά, δείχνει μεγάλο σεβασμό σε μια γυναίκα που έφερνε μια νέα ζωή», εξηγεί ο Bondioli. «Τα δόντια της μητέρας όμως δεν ήταν στην ανάπτυξη. Γι’ αυτό και δε μας παρέχουν πληροφορίες για την υγεία της. Ούτε τα οστά είναι εργαλεία χρήσιμα για να ανασυνθέσουμε τις αιτίες θανάτου». Σπάζοντας ένα δόντι από τη γυναίκα θα αποκτούσαμε λεπτομέρειες για την διατροφή της και για την ακτίνα εγκατάστασή της. «Αλλά δύσκολα θα καταφέρουμε να συμπληρώσουμε τον πίνακα», συμπληρώνουν απογοητευμένοι οι δυο ανθρωπολόγοι.
Η κυρία του Ostuni θα συνεχίσει να κρύβει πολλά μυστικά στην αγκαλιά της μαζί με το παιδί της που δε γεννήθηκε ποτέ.
Μετάφραση: Λυμπέρης Κορέας
Επιμέλεια: Βάλια Παπαναστασοπούλου, Δρ. ΑΠΘ
Επιμέλεια: Βάλια Παπαναστασοπούλου, Δρ. ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια