Primvs circvmdedisti me: Ο πρώτος που με περιέπλευσες

Το πλοίο «Βικτώρια» του Μαγγελάνου, λεπτομέρεια από χάρτη του Ειρηνικού Ωκεανού που σχεδίασε ο Αβραάμ Ορτέλιους το 1612. «Στις 10 Αυγούστου ...

Το πλοίο «Βικτώρια» του Μαγγελάνου, λεπτομέρεια από χάρτη του Ειρηνικού Ωκεανού που σχεδίασε ο Αβραάμ Ορτέλιους το 1612.

«Στις 10 Αυγούστου του 1519 πέντε πλοία ξεκίνησαν από τη Σεβίλλη με 251 άνδρες στις διαταγές του Μαγγελάνου· τρία χρόνια αργότερα –στις 8 Σεπτεμβρίου του 1522–, ένα μόνο πλοίο, σαραβαλιασμένο και με δεκαοκτώ καχεκτικούς επιζήσαντες, έφτασε ξανά στη Σεβίλλη, με καπετάνιο τον Χουάν Σεμπαστιάν Ελκάνο. Τέσσερις Ελληνες ναυτικοί επέστρεφαν με εκείνο· ένας πέμπτος, τον οποίο οι Πορτογάλοι είχαν πιάσει αιχμάλωτο στο Πράσινο Ακρωτήριο, έφτασε λίγο αργότερα. Αφηναν πίσω τους τον γύρο του κόσμου: 32.000 μίλια στους τρεις μεγάλους ωκεανούς, εκατό μερόνυχτα χωρίς να πιάσουν στεριά μέσα στην απεραντοσύνη του Ειρηνικού».

Ο κύριος Γκρι διαβάζει ένα εξαιρετικό βιβλιαράκι: τους «Ελληνες ναυτικούς στον πρώτο περίπλου της γης» του Ισπανού ελληνιστή Πέδρο Ολάγια, δίγλωσση έκδοση που στα ελληνικά κυκλοφορεί από την Εστία. Πρόκειται για τη διάλεξη που ο Ολάγια εκφώνησε στα ελληνικά στη Ρόδο, προς τιμήν των  Ελλήνων ναυτικών που έλαβαν μέρος στον πρώτο περίπλου της Γης, υπό τις διαταγές του Μαγγελάνου (ο οποίος χάθηκε σε εκείνο το ταξίδι, στα χέρια μιας φυλής των Φιλιππίνων).

Στο τελείωμα αυτού του αδιανόητου ταξιδιού, οι επιζήσαντες έφαγαν όλους τους αρουραίους, καθώς και το δέρμα και το ξύλο του πλοίου. Εφτασαν όμως στην Ισπανία, έχοντας ανακαλύψει το πέρασμα μεταξύ των δύο ωκεανών, τη διαδρομή προς δυσμάς προς τα Νησιά των Μπαχαρικών, ενώ πιστοποίησαν ότι η Γη ήταν στρογγυλή και πολύ πιο μεγάλη από ό,τι πιστευόταν μέχρι τότε.

«Τι ξέρουμε για τους πέντε Ελληνες ναυτικούς που έζησαν αυτή την εμπειρία, πεντακόσια χρόνια πριν;» αναρωτιέται ο Ολάγια. Ελάχιστα. Ο κύριος Γκρι στέκεται περισσότερο στον Χιώτη που βρισκόταν πάνω στο μοναδικό πλοίο που επέστρεψε, το «Βικτώρια», ο οποίος μάλιστα ήταν ο πιλότος που το έφερε στο λιμάνι. Το όνομα αυτού, Φρανθίσκο Αλμπο, δημιουργός της «πιο σημαντικής ναυτικής μαρτυρίας της αποστολής: του περίφημου “Ντεροτέρο” του, για το οποίο ο Αλμπο θα μείνει στην Ιστορία».

Το «Ντεροτέρο» είναι ένα «μικρό τετράδιο μόλις μια σπιθαμή» που ο Ελληνας θαλασσοπόρος παρέδωσε στον Οίκο των  Συμβολαίων με την άφιξή του στη Σεβίλλη, προσφέροντας «με απίστευτη ακρίβεια για την εποχή» πληθώρα στοιχείων για το ταξίδι.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο καπετάνιος πήρε μαζί του τον Αλμπο για να τον παρουσιάσει στην Αυλή όταν του παραδόθηκε από τον αυτοκράτορα Κάρολο Ε΄ το οικόσημο «Primvs circvmdedisti me: Ο πρώτος που με περιέπλευσες».

«Το συγκινητικό», λέει ο κύριος Γκρι, «δεν είναι μόνον ότι επέζησε και μανουβράρισε το πλοίο στο λιμάνι, αλλά ότι έγραψε γι’ αυτό. Για το ότι “έμεινε στην Ιστορία” για την αφήγηση του ταξιδιού. Για τις λέξεις του».

Πηγή: Η. Μαγκλίνης, Καθημερινή