Η Κυρά της Καραμουρλάρ: Ειδώλιο από τη Μαγούλα Καραμουρλάρ Στεφανοβικείου

Εγχάρακτη παράσταση καθισμένης μορφής σε πλακαρό βότσαλο (διαστάσεις 0,04μ. Χ 0,033μ.). Μαγούλα Καραμουρλάρ. Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Μ132...

Εγχάρακτη παράσταση καθισμένης μορφής σε πλακαρό βότσαλο (διαστάσεις 0,04μ. Χ 0,033μ.). Μαγούλα Καραμουρλάρ. Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Μ132

Από το καλοκαίρι του 2020, το λογότυπο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, το γραφιστικό σχέδιο – σύμβολο δηλαδή που επιλέχθηκε από την Υπηρεσία μας για να την εκπροσωπεί σε κάθε έντυπη και ηλεκτρονική χρήση, είναι ένα ευρέως γνωστό νεολιθικό ειδώλιο από τη θέση Μαγούλα Καραμουρλάρ, που βρίσκεται ανατολικά του Στεφανοβικείου.

Βρέθηκε το 1972, σε επιφανειακή έρευνα κοντά στην Καραμουρλάρ από τους αρχαιολόγους Γεωργία Παπαδάκη και Μάκη Μίχο κάτω από τη γενική εποπτεία του τότε Εφόρου Δημητρίου Θεοχάρη.

Το ειδώλιο αυτό,  η «Κυρά της Καραμουρλάρ», όπως το ονόμασε ο Μάκης Μίχος παρότι στο ειδώλιο δεν δηλώνονται χαρακτηριστικά φύλου, εκτίθεται πλέον μόνιμα στην αίθουσα με τις προϊστορικές αρχαιότητες του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Συγκρινόμενο με τα άλλα θεσσαλικά νεολιθικά ειδώλια, είναι ένα εύρημα ιδιαίτερο και σχετικά σπάνιο τόσο ως προς το υλικό κατασκευής του όσο και ως προς την τεχνοτροπία του, που οδήγησε κάποιους αρχαιολόγους να αμφισβητήσουν την γνησιότητα του.

Έξι λεπτές εγχαράξεις πάνω σε ένα πλακαρό βότσαλο, αρκούν για να  σχηματίσουν μια ανθρώπινη μορφή, σε συνεσταλμένη (εμβρυϊκή) στάση. Το απλό αυτό έγγλυφο  των δύο διαστάσεων μεταμορφώνεται σε περίοπτο γλυπτό τριών διαστάσεων, με την επανάληψη των ίδιων εγχαράξεων και στην άλλη όψη του βότσαλου, και με την προσθήκη μιας ακόμη εγχάραξης στη στενή πλευρά του, που διαχωρίζει τις κνήμες των ποδιών της καθιστής μορφής.

Ο τρόπος της μετατροπής του σχήματος ενός απλού βότσαλου, με λίγες εγχαράξεις, σε ειδώλιο, είναι ιδιοφυής, και ακριβώς,  αυτή η απλότητα και η «αφαιρετικότητα» που το διακρίνουν, το καθιστούν  διαχρονικό.

Ο Δ. Ρ. Θεοχάρης, έζησε σε μια εποχή που μαστιζόταν από την κατασκευή πλαστών ή κίβδηλων αρχαιοτήτων. Με ενεργό ένα τέτοιο παράνομο εργαστήριο στη Θεσσαλία ήδη από τη δεκαετία του ’50, και παρότι το εύρημα αυτό βρέθηκε σε επιφανειακά στρώματα και όχι αμιγώς ανασκαφικά, δεν αμφέβαλε για τη γνησιότητα του, δεν δίστασε να το «αγκαλιάσει» και να το επιλέξει μάλιστα για να κοσμήσει το εξώφυλλο του βιβλίου του «Νεολιθικός Πολιτισμός» που αποτέλεσε σταθμό στην βιβλιογραφία για την νεολιθική εποχή στην Ελλάδα.

Εγχάρακτη παράσταση καθισμένης μορφής σε σκούρο πράσινο στεατίτη (διαστάσεις 0,039μ. Χ 0,023μ.). Διμήνι (4.800 – 3.200 π.Χ). Αθήνα-Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 6004.33

Η γνησιότητα του επιβεβαιώθηκε έμμεσα από την ύπαρξη ενός  άλλου παρόμοιου ευρήματος από το Διμήνι, που είχε βρεθεί από τον Τσούντα στις αρχές του 20ου αιώνα και φυλασσόταν για σχεδόν έναν αιώνα στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα. Με την ίδια τεχνική, πάνω σε μία οβάλ επίπεδη στιλπνή πέτρα σκουροπράσινου χρώματος (στεατίτης), χαράχθηκε και στις δυο της πλευρές η ίδια καθιστή ανθρώπινη μορφή σε συνεσταλμένη στάση. Σε δεύτερη χρήση ένα ζεύγος οπών τη διαμόρφωσε σε περίαπτο για να κρεμαστεί από το λαιμό ως κόσμημα ή φυλαχτό.   

Βιβλιογραφία:

• Manteli Κ. (2014) Λήμμα 4. Amulet στο The Greeks – Agamemnon to Alexander the Great, σελ. 33.
• Θεοχάρης, Δ.P. (1973), Νεολιθική Ελλάς, εικ. 14.
• Μίχος Μ. (2011) Η κυρά της Καραμουρλάρ στο Ανάσκαμμα 5, σελ. 147-154.
• Τσούντας Χρ. (1908) Αι Προϊστορικαί Ακροπόλεις Διμηνίου και Σέσκλου, 337, πιν. 43: 22.

Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας