Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης

Άποψη από αέρος του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης  Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο τοπόσημο της Ηπείρου. Αν και, ως ...

Άποψη από αέρος του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης 

Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο τοπόσημο της Ηπείρου. Αν και, ως μνημείο, δεν συνιστά το θεμελιακό κέντρο του αρχέγονου Ιερού και μαντείου, έχει αναδειχθεί ως το κύριο σύμβολο της ιστορίας και αίγλης της ηπειρωτικής γης. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, συμπορεύτηκε με την ηπειρωτική ιστορία είτε ως χώρος άσκησης της θεατρικής πράξης και συνάθροισης γηγενών και απόδημων ηπειρωτών και επισκεπτών, είτε ως εργαλείο επίδειξης ακτινοβολίας και μεγαλείου αλλά και διαύλου σύνδεσης με το παρελθόν. 

Κατά την αρχαιότητα, η ανίδρυσή του από τον βασιλέα Πύρρο συνδέθηκε με την υλοποίηση ενός μεγαλεπήβολου οικοδομικού προγράμματος, που αποσκοπούσε στην προβολή του Ιερού, αλλά και του ίδιου του μονάρχη, σε πανελλήνια κλίμακα. Κατά τις αρχές του 3ου αιώνα, ο ηπειρώτης ηγεμόνας ανακαίνισε τους αγώνες των Ναΐων και προχώρησε στην κατασκευή του θεάτρου, ενός εντυπωσιακού οικοδομήματος, με τρεις ζώνες, ευρείες καμπύλες και μνημειώδη πυργοειδή αναλήμματα. Η δυνατότητα φιλοξενίας μεγάλου αριθμού ανθρώπων, έχει ανοίξει και μια ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με τη χρήση του και ως επιπλέον τόπος συνάθροισης των πολιτών, πέραν της καθαρά θεατρικής, ενώ η πολυδάπανη κατασκευή του σαφώς και συνδέεται με την επιδίωξη της προβολής της Ηπείρου, εκτός των ορίων της.

Καρτ ποστάλ με άποψη του θεάτρου της Δωδώνης μετά την αποκάλυψή του 

Στη συνέχεια οι φιλόδοξοι και επίμονοι ηπειρώτες, μετά την καταστροφή του Ιερού από τους Αιτωλούς το 219 π.Χ., όχι μόνο επισκεύασαν το μνημείο, αλλά εμπλούτισαν τη μορφή του με μνημειακές προσθήκες, όπως η μνημειώδης επαναδιαμόρφωση του σκηνικού οικοδομήματος και τα εντυπωσιακά πρόπυλα των παρόδων. Με την ανακαίνιση του θεάτρου και την ανίδρυση του γειτονικού σταδίου, τα Νάια, στις αρχές του 2ου (πιθανώς το 192 π.Χ.), προήχθησαν σε ισότιμους με τους άλλους πανελλήνιους αγώνες. 

Τέλος, οι  κατακτητές Ρωμαίοι, πιθανότατα κατά την εποχή του Αυγούστου, προσάρμοσαν την μορφή του στις δικές τους πρακτικές και συμβολισμούς και μετέτρεψαν τον χώρο διδασκαλίας του θεατρικού λόγου και λειτουργίας της δημοκρατίας σε τόπο διεξαγωγής θηριομαχιών.

Με την παρακμή του αρχαίου κόσμου, το μνημειώδες οικοδόμημα περιήλθε σε αχρηστία και σκεπάστηκε με τόνους χώματος και μπόλικα στρώματα λήθης. Η επίπονη αναζήτηση των μελετητών του 19ου αιώνα, οδήγησε στον εντοπισμό του στις πλαγιές των ομαλών λοφοσειρών της κοιλάδας στις πρόποδες του Τόμαρου. Η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φώς ένα συνονθύλευμα από κατακρημνισμένους λίθους, στη θέση του κοίλου.  Το πρώτο εγχείρημα αποκατάστασής του μνημείου, τη δεκαετία του '60 συνεισέφερε στην πολιτιστική αναγέννηση μιας περιοχής τραυματισμένης από τα γεγονότα των μέσων του 20ου αιώνα και τη μετανάστευση και επανέφερε, πανηγυρικά την παραδοσιακή χρήση του μνημείου ως χώρου άσκησης της θεατρικής πράξης αλλά και τόνωσης του αισθήματος σύνδεσης με το αρχαίο παρελθόν. 

Θεατρική παράσταση από την δεκαετία του '60. 

“A DAY TO REMEMBER…”

27th of March 2023 – World theatre Day

The ancient theatre of Dodona

The theater of Dodona is the most recognized landmark of Epirus. Although it isn't the major center of the ancient Sanctuary and oracle, it has emerged as the main symbol of the history and glory of the region. From the antiquity to the present day, it has been identified with the history of Epirus, either as the place where theatrical performances took place and where native and expatriate Epirotes gathered, either as a tool for demonstrating radiance and greatness, as well as a means (vehicle) of connection with the past.  

In antiquity, its erection by King Pyrrhus (297-272 BC) was connected with an ambitious building program, conceived for the promotion of the Sanctuary, but also of the monarch himself. At the beginning of the 3rd century King Pyrrhus established the Naia festival (involving theatrical performances and athletic contest) and constructed the theater, an impressive structure with tree zones of seats, wide curves and monumental analemmata (tower like retaining walls). Its large spectator capacity has also opened up an interesting debate about its probable additional use as gathering place for citizens, beyond the purely theatrical one, while the large investments for its construction is clearly connected to the pursuit of the promotion of Epirus outside the borders. 

Subsequently, the ambitious and persistent Epirotes, after the attack on the sanctuary by the Aitolians in 219/18 BC, repaired the building but also they enriched its appearance with monumental additions, such us the enlargement of the stage building and the erection of elaborate propyla in parodoi. With these upgraded infrastructures (renovated theater and new stadium) the Naia became equivalent to the other Panhellenic games. 

Finally, the Romans probably during the Augustan times, adapted the form of the monument to their own practices and transformed it into an arena.  

With the decline of the ancient world and the Sanctuary, the theater fell into disuse and was covered with soil and oblivion. The scholars of the 19th century traced the lost location of the sanctuary on the slopes of the smooth hills of the valley at the foot on mount Tomaros. The excavation brought to light a jumble of precipitated stones in the area of koilon. The first attempt to restore the monument in the 1960s, contributed to the cultural awakening of a region traumatized by the events of the mid-20th century and the immigration. The ancient theater became again a place to practice the theatrical act but also to connect people with the past.  

Καππά Χαρά 

Αρχαιολόγος ΕΦΑ Ιωαννίνων 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία 

Σ. Δάκαρης, Το θέατρο της Δωδώνης, ΑΔ 16 (1960)  

Σ. Δάκαρης, Δωδώνη, ΥΠΠΟ – ΤΑΠΑ, Αθήνα 1998

Γ. Σμύρης, Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης, στο Αρχαία θέατρα της Ηπείρου (επιμ. Κ. Ι. Σουέρεφ), Αθήνα 2012, 62-87

Πηγή: Χ. Καππά, Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων