Θεσσαλονίκη: Ενα μνημείο του 12ου αιώνα επιστρέφει στη ζωή

Η αποκατάσταση του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ήταν ένα έργο μεγάλης σημασίας. [Credit: ΔΗΜΟΣ ΠΥΛΑΙΑΣ-ΧΟΡΤΙΑΤΗ] Ο βυζαντινός ναός τ...

Η αποκατάσταση του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ήταν ένα έργο μεγάλης σημασίας. [Credit: ΔΗΜΟΣ ΠΥΛΑΙΑΣ-ΧΟΡΤΙΑΤΗ]

Ο βυζαντινός ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στον Χορτιάτη έχει πλέον αποδοθεί τόσο ως επισκέψιμο μνημείο όσο και ως χώρος λατρείας.

Σημαντικό μνημείο της περιφερειακής ενότητας Θεσσαλονίκης και ευρύτερα της Κεντρικής Μακεδονίας αποτελεί ο αποκατεστημένος Ιερός Ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στον Χορτιάτη. Αρχιτεκτόνημα του 12ου αιώνα (ο παλαιότερος στην περιοχή), εκκλησιαστικό κτίσμα ειδικού κάλλους και αρμονίας, ο ναός αποκαταστάθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης με μια ευτυχή συνέργεια Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, ΥΠΠΟΑ και Δήμου Πυλαίας-Χορτιάτη. Τα πρόσφατα εγκαίνια από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τον περιφερειάρχη Απόστολο Τζιτζικώστα είχαν ως οικοδεσπότες στην περιοχή τον μητροπολίτη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Βαρνάβα και τον δήμαρχο Πυλαίας-Χορτιάτη Ιγνάτιο Καϊτεζίδη. Υπήρξε μια πανηγυρική υποδοχή του επί σειράν ετών ερειπωμένου ναού σε νέο κύκλο ζωής.

Ο βυζαντινός ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος έχει σχεδιασμό απλού οκταγωνικού τρουλαίου ναού. Ο τρούλος είχε καταρρεύσει, όπως και ο νάρθηκας, ενώ στο εσωτερικό υπήρχαν σπαράγματα του αρχικού τοιχογραφικού διακόσμου. Οπως αναφέρεται, διακρίνονται ολόσωμες ή στηθαίες μορφές ιεραρχών και αγίων, ενώ σώζονται δύο σκηνές, το Γενέσιο και τα Εισόδια της Θεοτόκου, από το δεύτερο ήμισυ του 12ου αιώνα. Η κόγχη της Πρόθεσης είναι διακοσμημένη με τη σκηνή της Ακρας Ταπείνωσης, η οποία χρονολογείται τον 18ο αιώνα.

Η νέα όψη του ναού αποκαλύπτει ένα μνημείο σε όλη του τη λαμπρότητα. Η χάρη και η απλότητα της αρχιτεκτονικής γραμμής προκαλούν ευχαρίστηση στον θεατή, ενώ το σύνολο αποπνέει πνευματικότητα.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό που η Κεντρική Μακεδονία απέκτησε άλλο ένα αξιοθέατο το οποίο ενισχύει ακόμη περισσότερο την περιοχή του Χορτιάτη. Δίπλα στον ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος υπάρχει ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου, κτίσμα των αρχών του 19ου αιώνα. Ο μεταξύ τους διάλογος ενισχύει την αίσθηση του πολιτισμικού αποτυπώματος στον Χορτιάτη, σε συνδυασμό με παρακείμενα κτίσματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

Ο ναός έχει πλέον αποδοθεί τόσο ως επισκέψιμο μνημείο όσο και ως χώρος λατρείας. Το έργο της αποκατάστασης (και του περιβάλλοντος χώρου) εντάχθηκε στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Κεντρική Μακεδονία 2014-2020» με επιπλέον ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ύψους 500.000 ευρώ. Ο ναός αναδεικνύει παράλληλα την ιστορία της περιοχής του Χορτιάτη, που γνώριζε ακμή τον 12ο αιώνα. Χτίστηκε σε περιοχή όπου υπήρχαν παλαιοχριστιανικός ναός, βυζαντινό υδραγωγείο και η μονή του Χορταΐτου, της οποίας ήταν κοιμητηριακός ναός. Η αρχιτεκτονική του ιερού ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος έχει μοναδικότητα για την Κεντρική Μακεδονία, γι’ αυτό και το έργο της λεπτομερούς αποκατάστασης θεωρείται πολυσήμαντο.

Ζητούμενο αποτελεί η σταδιακή διασύνδεση όλων των μνημείων και των αξιόλογων κτιρίων λαϊκής και αστικής αρχιτεκτονικής της Κεντρικής Μακεδονίας σε ένα δίκτυο που να γεννάει υπεραξία για όλη την περιφερειακή ενότητα. Η απόδοση μνημείων αυτής της ιστορικής, θρησκευτικής και αρχιτεκτονικής αξίας στην κοινωνία ενισχύει αισθήματα τοπικής περηφάνιας και δημιουργεί αξιοθέατα σε τουριστικές διαδρομές. Πρωτίστως είναι ένδειξη σεβασμού στην Ιστορία της περιοχής.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή