Το μουσείο των μουσείων στη Μαδρίτη

Το «Λευκό άλογο» του Βελάσκεθ, χωρίς κάποιον ιππέα μονάρχη στην πλάτη του. [Credit: A.P./Manu Fernandez] Ο δαίμονας που η φωτιά της κόλασης ...

Το «Λευκό άλογο» του Βελάσκεθ, χωρίς κάποιον ιππέα μονάρχη στην πλάτη του. [Credit: A.P./Manu Fernandez]

Ο δαίμονας που η φωτιά της κόλασης και της αμαρτίας καίει την κοιλιά του και τα ανοιχτά του πόδια είχε, λέει, τη μορφή του άνδρα της. Ενώ για τον εαυτό της κράτησε τη δυναμική και γαλήνια μορφή του Αγίου Μιχαήλ. Το ξύλινο άγαλμα του 1692 της Λουίζας Ρολντάν ή Λα Ρολντάνα, όπως ήταν γνωστή, με επίσημη θέση στη βασιλική αυλή ως γλύπτρια –σπανιότατο γεγονός για την εποχή–, είναι από αυτά που έχουν ήδη μεταφερθεί. Εχει πάρει ήδη τη θέση του σε ένα νέο μουσείο που θα ανοίξει σε λίγο καιρό και θα αποτελέσει σπουδαίο πολιτιστικό γεγονός όχι μόνο για την Ισπανία, αλλά και για όλη την Ευρώπη.

Η δημιουργία της Πινακοθήκης των Βασιλικών Συλλογών αποφασίστηκε αρχικά κατά τη Δεύτερη Ισπανική Δημοκρατία, την περίοδο από το 1931 έως το 1939, και οι βασιλικές συλλογές πέρασαν στο κράτος υπό νέα σκέπη, αυτή της Patrimonio Nacional (Εθνική Κληρονομιά). Την περίοδο του Φράνκο τα σχέδια «πάγωσαν», για να έρθουν ξανά στην επιφάνεια πολύ αργότερα, το 1998, μα και πάλι χρειάστηκαν 25 ολόκληρα χρόνια και 172 εκατ. ευρώ για να ολοκληρωθεί. Φυσικά, χρειάστηκαν και δύο πολυβραβευμένοι αρχιτέκτονες για να σχεδιάσουν το μοντέρνο μουσείο που στέκει δίπλα στο μπαρόκ Βασιλικό Παλάτι της Μαδρίτης, που ανήκει επίσης στην Patrimonio Nacional και έχει την «πλάτη» του στον εντυπωσιακό καθεδρικό της Σάντα Μαρία λα Ρεάλ δε Αλμουδένα, έδρα της ρωμαιοκαθολικής αρχιεπισκοπής της Μαδρίτης. O Λουίς Μ. Μανσίγια (1959-2012) και ο Εμίλιο Τουνιόν Αλβάρεθ (1959-), ιδρυτές του αρχιτεκτονικού γραφείου Mansilla + Tunon Arquitectos (M+T), αποκτώντας φήμη από τη δημιουργία του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Καστίλλης και Λεόν και βραβευμένοι με το «Μιλς βαν ντερ Ρόε» το 2007, κατάφεραν με τις άχρονες λιτές γραμμές του κτιρίου από σκυρόδεμα καλυμμένο με πλάκες γρανίτη να το εντάξουν πλήρως στο απαιτητικό και «δύσκολο» περιβάλλον, αποσπώντας δέκα βραβεία για τον σχεδιασμό του και το αμερικανικό αρχιτεκτονικό βραβείο το 2017.

Σύμφωνα με δηλώσεις της διευθύντριας του μουσείου, Λετίθια Ρουίζ, στο Associated Press θα είναι ένα «μουσείο των μουσείων». Αλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι «οι Ισπανοί μονάρχες ήταν οι καλύτεροι συλλέκτες στην Ιστορία», συμπληρώνει η πρόεδρος της Patrimonio Nacional, Ανα ντε λα Κουέβα, με τη μοναδική τους ικανότητα να αγοράζουν αλλά και να παραγγέλνουν απευθείας από τους καλύτερους καλλιτέχνες του κόσμου, συνιστώντας και «έναν τρόπο να δείξουν τη δύναμή τους».

Τελευταίες πινελιές από τη συντηρήτρια στο ξύλινο άγαλμα της Λουίζας Ρολντάν «Ο Αγιος Μιχαήλ σκοτώνει τον δαίμονα».  [Credit: A.P./Manu Fernandez]

Τα εγκαίνια

Στην έκθεση των εγκαινίων θα εκτεθούν μόλις 600 από τα 160.000 σπάνια έργα της συλλογής που διαχειρίζεται η Patrimonio Nacional και θα περιλαμβάνει έργα των Γκόγια, Βελάσκεθ, Καραβάτζιο, Τιτσιάνο και Τιντορέτο, τα οποία θα πλαισιώνονται από βασιλικά κομμάτια επίπλων, ταπισερί (στη συλλογή υπάρχουν πάνω από 3.000) και άμαξες. Στόχος είναι κάθε χρόνο τα εκθέματα να ανανεώνονται, καθώς υπάρχουν 3.576 πίνακες και 278 τοιχογραφίες από τον 15ο έως τον 20ό αιώνα.

Το ταξίδι του κοινού ξεκινά από το -1 και τον 9ο αιώνα, καθώς εκεί βρίσκονται τα υπολείμματα του μαυριτανικού τείχους της τότε Μαγιρίτ, αλλά και η πύλη εισόδου στην πόλη που ανακαλύφθηκε κατά την κατασκευή του κτιρίου. Ο όροφος είναι αφιερωμένος στους Αψβούργους με έργα των Μπος, Τιτσιάνο, Ελ Γκρέκο, Ριμπέρα, Βελάσκεθ και Καραβάτζο. Ο -2 είναι αφιερωμένος στους Βουρβόνους και εκτός από τα σχέδια του παλατιού που χτίστηκε με εντολή του Φελίπε Ε΄ περιλαμβάνει και ταπισερί, μουσικά όργανα, έπιπλα μαζί με έργα μεγάλων ζωγράφων όπως Γκόγια, Μενγκς, Τιέπολο, ενώ ο τρίτος όροφος πέραν του ότι έχει μια εκπληκτική θέα της Μαδρίτης θα αφιερωθεί σε γενικότερες χρήσεις.

Μία από τις βασιλικές άμαξες που ανήκουν στην Patrimonio Nacional. 
[Credit: A.P./Manu Fernandez]

Ανάμεσα στα έργα που θα εκτεθούν είναι και η Κρήνη του Αετού, σιντριβάνι που συναρμολογήθηκε ολόκληρο μέσα στο μουσείο. Εργο της ιταλικής Αναγέννησης του 16ου αιώνα και του Φλωρεντινού γλύπτη Τζιοβάνι Αντζελο Μοντορσόλι, που μέχρι πρόσφατα ήταν αποθηκευμένο και εκτός δημόσιας προβολής. Λέγεται ότι πήρε το όνομά του από τον δικέφαλο αετό που βρισκόταν στην κορυφή του και εξαφανίστηκε τον 19ο αιώνα.

Η Σαλώμη του Καραβάτζο

Ενα ακόμη έργο προβεβλημένο στην επερχόμενη έκθεση είναι η «Σαλώμη με το κεφάλι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή» του Καραβάτζο. Το έργο του 1607 –αρκετά διαφορετικό από αυτό που βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου– αποκαταστάθηκε από την Εθνική Κληρονομιά το 2015 και αποκαλύφθηκε με σαφήνεια η θέση του σπαθιού του δημίου, ανάμεσα σε εκείνον και στην ηλικιωμένη. Αν και λέγεται ότι το έργο εστάλη ως δώρο στον μάγιστρο του Τάγματος της Μάλτας, είναι πολύ πιθανό να ήταν ιδιοκτησία του κόμη του Καστίγιο και αντιβασιλέα της Νάπολης και μέσω αυτού να βρέθηκε σε βασιλική κατοχή. Ο πίνακας επέζησε και της φωτιάς που κατέστρεψε το βασιλικό παλάτι Αλκάθαρ το 1734. Μαζί και κοντά με τη Σαλώμη του Καραβάτζο εκτίθεται και το «Λευκό άλογο» του Βελάσκεθ, χωρίς κάποιον ιππέα μονάρχη στην πλάτη του, αλλά και η πρώτη έκδοση του «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες.

Ο πλούτος και η μοναδικότητα των εκθεμάτων από σπουδαίους καλλιτέχνες που δημιούργησαν όχι μόνο την πολιτιστική κληρονομιά των Ισπανών αλλά ολόκληρου του κόσμου πραγματικά εντυπωσιάζουν. Και ίσως εδώ, όταν ο πλούτος και το σπάνιο ταλέντο των καλλιτεχνών που θα εκτεθούν είναι φανερά, είναι η ώρα να γυρίσει κανείς στη Λουίζα Ρολντάν. Ηταν κόρη του φημισμένου γλύπτη Πέτρο Ρολντάν και εκπαιδεύτηκε από εκείνον· ήταν η μόνη της εποχής της που διατηρούσε εργαστήριο, μαζί με τον άνδρα της και τον κουνιάδο της (εκείνη όμως ήταν η γλύπτρια, με τον σύζυγό της να ειδικεύεται στη ζωγραφική των αγαλμάτων), φτιάχνοντας ξύλινα θρησκευτικά γλυπτά για εκκλησίες και μικρότερα από τερακότα που αγοράζονταν από πιστούς για λατρεία στο σπίτι και η μοναδική που είχε λάβει τον τίτλο Escultor de Camara και επίσημη γλύπτρια του Καρόλου Β΄ της δυναστείας των Αψβούργων. Η Ρολντάν έκανε επτά παιδιά και είδε μόνο δύο από αυτά να ενηλικιώνονται και παρά τη φήμη και τον τίτλο, η φτώχεια τη συνόδευε σε όλη τη ζωή της, με την επίσημη αιτία θανάτου για τα δυο της παιδιά να είναι η ασιτία.

«Ο κήπος των απολαύσεων», μία από τις χιλιάδες ταπισερί που περιλαμβάνει η συλλογή, και που θα ανανεώνονται κάθε χρόνο. [Credit: A.P./Manu Fernandez]

Τη θέση του βρήκε και το «Πολύπτυχο της Ισαβέλλας της Καθολικής».
[Credit: A.P./Manu Fernandez]

Η Κρήνη του Αετού, σιντριβάνι του 16ου αιώνα και του Φλωρεντινού γλύπτη Τζιοβάνι Αντζελο Μοντορσόλι. [Credit: A.P./Manu Fernandez]

Τα εγκαίνια της Πινακοθήκης θα πραγματοποιηθούν στις 28 Ιουνίου από τον βασιλιά Φίλιππο και τη βασίλισσα Λετίθια της Ισπανίας.

Πηγή: Αιμ. Καλογεράκη, Καθημερινή