Ένας μιναρές είναι ό,τι απόμεινε από τον οθωμανικό πύργο που από τον 16ο αιώνα δέσποζε στα όρια του Σέδες, κοντά στη σημερινή κεντρική πλατε...
Ένας μιναρές είναι ό,τι απόμεινε από τον οθωμανικό πύργο που από τον 16ο αιώνα δέσποζε στα όρια του Σέδες, κοντά στη σημερινή κεντρική πλατεία της Θέρμης.
Σε έναν χαμηλό λόφο με απεριόριστη θέα στον κάμπο της Θεσσαλονίκης και στον Θερμαϊκό κόλπο. Στο χωριό Σέδες (σημερινή Θέρμη), μια ακμαία κοινότητα την περίοδο της Τουρκοκρατίας, επέλεξε να στήσει το τσιφλίκι του ένας Οθωμανός γαιοκτήμονας, πιθανόν ο Χουσεΐν Ασκέρ(ή).
Τον 16ο αιώνα ανέγειρε τον πύργο στο προνομιούχο από άποψη θέσης οικόπεδο και η οικογένειά του απολάμβανε μια πλουσιοπάροχη -για τα δεδομένα της εποχής- ζωή. Νεαρές υπηρέτριες έτρεχαν πάνω κάτω για να φροντίσουν μικρούς και μεγάλους συγγενείς του τσιφλικά, ενώ έξω από το κτήμα οι αγρότες δούλευαν νυχθημερόν στα χωράφια.
Την ίδια εποχή ανεγέρθηκε και ένα τζαμί για τα λατρευτικά καθήκοντα του τσιφλικά και ίσως άλλων πιστών Οθωμανών της περιοχής του Σέδες.
Το οίκημα ήταν τετραώροφο κι είχε εξώστη με ανεμπόδιστη θέα στον ορίζοντα. Είχε μεγάλα δωμάτια, με όλες τις ανέσεις της εποχής και η οικογένεια απολάμβανε τον σεβασμό όλων.
Ο οθωμανικός πύργος του Σέδες δεν υπάρχει πια. Ο αναπληρωτής καθηγητής Βυζαντινής και Ισλαμικής Αρχαιολογίας και Τέχνης στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, Πασχάλης Ανδρούδης, που τον μελέτησε και τον παρουσίασε στο πρόσφατο ΜΒ΄ Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο, το οποίο έγινε στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, ανέφερε ότι κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1950 κι όταν ρωτήθηκε από τη Voria.gr πώς και γιατί συνέβη αυτό, ποια δηλαδή ήταν η αφορμή, περιορίστηκε να απαντήσει «αναίτια».
Η Γαλλική Στρατιά της Ανατολής που κατάλυσε στη Θεσσαλονίκη το 1915 και μεταξύ άλλων είχε στις τάξεις της φωτογράφους και κινηματογραφιστές, διέσωσε φωτογραφίες-ντοκουμέντα από τον πύργο του Σέδες, χάρη στα οποία οι ερευνητές ανασυνθέτουν την ιστορία του.
Σύμφωνα με τη μελέτη του κ. Ανδρούδη, στον κάτω όροφο υπήρχε ένας μεγάλος ορθογώνιος, και όχι τετράγωνος, αποθηκευτικός χώρος και πιο πάνω ήταν τα δωμάτια που εξυπηρετούσαν τις καθημερινές ανάγκες της οικογένειας, ενώ διέθετε και κρήνη. Για λόγους ασφάλειας, όπως άλλωστε συνηθιζόταν, ο πύργος είχε και μικρά ανοίγματα στους χοντρούς πέτρινους τοίχους, τις γνωστές τυφεκιοθυρίδες.
Χτισμένο σε υψόμετρο 65 μέτρων και σε απόσταση μόλις 15 χιλιομέτρων από τη Θεσσαλονίκη, το Σέδες μαρτυρείται ήδη από το 1047 ως τμήμα της περιοχής των Κερμών. Το βυζαντινό χωριό διέθετε μεγάλες εκτάσεις με αμπελώνες, κηπευτικά και περιβόλια, ενώ γνωστά ήταν από τότε και τα ιαματικά λουτρά, τα κτίσματα των οποίων χρονολογούνται στον 17ο-18ο αιώνα.
Η εύφορη γη γύρω από τον οθωμανικό πύργο υδροδοτείτο από τις πηγές του Χορτιάτη, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τμήμα κτιστού αγωγού ύδρευσης που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, ενώ κοντά στο Σέδες υπήρχαν μεγάλες εκτάσεις που ανήκαν σε μοναστήρια, γι΄ αυτό και εντός τους είχαν ναούς, κελλιά και αποθήκες.
Η ανέγερση του τζαμιού κατά τον 16ο αιώνα στον πύργο έφερε στην περιοχή αρκετούς μουσουλμάνους και ο τσιφλικάς φαίνεται πως κατέσχεσε και αξιοποίησε για τις δικές του ανάγκες μέρος των μοναστηριακών εκτάσεων, ενώ πολύ αργότερα, κατά τον 19ο αιώνα, ανεγέρθηκε ο ναός του Αγίου Νικολάου. Είναι η εποχή που στο Σέδες έρχονται πολυμελείς οικογένειες αλατάδων από την Καλαμαριά.
Το τζαμί ήταν ένα απλό, ορθογωνικό στην κάτοψη, κτίσμα που καλύπτονταν με δίρριχτη στέγη, κατασκευασμένο από ακατέργαστους λίθους, συνδεδεμένους με κονίαμα και η είσοδός του βρισκόταν στη βορειοδυτική πλευρά.
Ελάχιστα είναι τα στοιχεία που έχουν διασωθεί γι΄ αυτόν τον μεγάλο σε έκταση οθωμανικό πύργο. Ο Γάλλος αρχαιολόγος Charles Avezou, που στις αρχές του 1900 ανέσκαπτε τη Θάσο, ως μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής -και σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου-, περιγράφει το τέμενος ως ερειπωμένο ήδη από το 1914, ενώ μαρτυρίες αναφέρουν ότι υπέστη σοβαρές και ανεπανόρθωτες ζημιές από τον σεισμό του 1902.
Ήταν 11 Αυγούστου του 1902 όταν 7,9 Ρίχτερ με επίκεντρο την Άσσηρο έπληξαν την πόλη, καταστρέφοντας πολλά κτήρια και υποδομές στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Το τέμενος λαβώθηκε σοβαρά και οι ζημιές δεν αποκαταστάθηκαν.
Ο βαρύς, επιμελημένος μιναρές του τζαμιού, ύψους 18,54 μέτρων, σώθηκε, μαζί με τη βάση της εξέδρας τού μουεζίνη. Λαξευμένοι λίθοι και κονίαμα αποτελούσαν τα υλικά κατασκευής του, ενώ η απλοϊκή διάρθρωση του ανοίγματος της εισόδου, που επιστέφεται μόνο από ένα οξυκόρυφο πολλαπλής καμπυλότητας τόξο, συνιστούν ενδεικτικά στοιχεία για τη χρονολόγησή του στα μέσα του 16ου αιώνα, στα τέλη του οποίου εξαντλούνται οι παραδοσιακές φόρμες του αρχιτεκτονικού γλυπτού και ο μετέπειτα ακαδημαϊσμός θα οδηγήσει στο λεγόμενο οθωμανικό μπαρόκ.
Για τους επιστήμονες υπάρχουν ομοιότητες του μιναρέ αυτού με εκείνον της Ροτόντας, πιο σημαντική από τις οποίες είναι το πολυγωνικό σχήμα και τα κεραμπλαστικά κοσμήματα στη βάση της εξέδρας τού μουεζίνη.
Ο οθωμανικός πύργος του Σέδες κρατά καλά κρυμμένα τα μυστικά του και η έρευνα συνεχίζεται τόσο για την αρχιτεκτονική του όσο και για την ιστορία του. Δυστυχώς δεν σώζεται και η μελέτη του γίνεται μόνο μέσα από το φωτογραφικό υλικό, παλαιότερο και σύγχρονο.
Δεν αποκλείεται πέρα από την οικιστική να είχε και αμυντική χρήση, καθώς βρισκόταν στα όρια του παλαιού οικισμού Σέδες, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η κεντρική πλατεία της Θέρμης, ενώ διέθετε και περίβολο.
Η οικογένεια του Οθωμανού μεγαλοτσιφλικά ήθελε με τον τρόπο αυτό να δείξει την ισχύ και το κύρος της ή καλύτερα να ενισχύσει την επιβολή της στον χριστιανικό πληθυσμό της περιοχής.
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια