Η παλαιότερη σπηλαιογραφία του κόσμου ανακαλύφθηκε στην Ινδονησία

Ενας παχύς, κόκκινος χοίρος, περιστοιχισμένος από τρεις ανθρώπινες φιγούρες: η εικόνα ζωγραφίστηκε πριν από περισσότερα από 51.000 χρόνια στ...

Ενας παχύς, κόκκινος χοίρος, περιστοιχισμένος από τρεις ανθρώπινες φιγούρες: η εικόνα ζωγραφίστηκε πριν από περισσότερα από 51.000 χρόνια στο τοίχωμα ενός σπηλαίου στην Ινδονησία και πιστεύεται ότι είναι το παλαιότερο έργο παραστατικής τέχνης στον κόσμο.

Το σχέδιο αυτό, αν και απλό, «αφηγείται με σαφήνεια μια ιστορία, κάτι που συνιστά την παλαιότερη απόδειξη μιας αφήγησης», καθώς είναι πολύ παλαιότερο από τις σπηλαιογραφίες του Λασκό και του Σοβέ στη Γαλλία, εξήγησε σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε ο αρχαιολόγος Ανταμ Μπρουμ, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης που δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση Nature.

Το προηγούμενο «ρεκόρ» το κατείχε μια σκηνή κυνηγιού που είχε εντοπιστεί από την ίδια ομάδα ερευνητών το 2019, επίσης σε ένα σπήλαιο της Ινδονησίας. Τότε, υπολόγιζαν (λανθασμένα) ότι ήταν περίπου 44.000 ετών.

Ένα πανόραμα της σκηνής πλάτους σχεδόν 4,5 μέτρων σε μία από τις σπηλιές. [Credit: Adhi Agus Oktaviana et al.; (CC-BY 4.0 Deed)]

Το εσωτερικό του τοιχώματος του σπηλαίου Leang Karampuang στο Sulawesi είναι γεμάτο με συσσωματώματα ασβεστίτη.
[Credit: BRIN Google Arts and Culture; (CC-BY 4.0 Deed)]

Με την πρόσφατη ανακάλυψη, στο γειτονικό σπήλαιο Μάρος-Πάνγκεπ, στην Κελέβη, «ξεπερνάμε για πρώτη φορά το όριο των 50.000 ετών», είπε ο αρχαιολόγος Μαξίμ Ομπερτ, του Πανεπιστημίου Γκρίφιθ της Αυστραλίας. Το γεγονός ότι οι πρώτοι εκπρόσωποι του ανθρώπινου είδους κατάφεραν να αφηγηθούν μια τόσο «περίπλοκη» ιστορία μέσω της τέχνης ίσως σημαίνει ότι θα πρέπει να επανεξετάσουμε το πώς αντιλαμβανόμαστε τη διανοητική εξέλιξη του Homo sapiens, πρόσθεσε.

Για να χρονολογήσουν το έργο οι ερευνητές κατέφυγαν σε μια νέα μέθοδο που χρησιμοποιεί λέιζερ και λογισμικό το οποίο αναδημιουργεί τον «χάρτη» του βράχου. Η τεχνική αυτή είναι πιο ακριβής, ευκολότερη, γρηγορότερη και φτηνότερη και απαιτεί δείγματα βράχου πολύ μικρότερα από την προηγούμενη μέθοδο, εξήγησε ο Ομπερτ. Δεν χρονολογεί απευθείας τη ζωγραφιά αλλά τις διάφορες στρώσεις μεταλλικών στοιχείων που συσσωρεύτηκαν με το πέρασμα του χρόνου. Για να δοκιμάσουν τη νέα τεχνική, οι ερευνητές την εφάρμοσαν στη βραχογραφία που είχε μέχρι πρότινος το ρεκόρ: διαπίστωσαν έτσι ότι είναι τουλάχιστον 48.000 ετών, ήταν δηλαδή 4.000 χρόνια γηραιότερη απ’ όσο πίστευαν το 2019.

Στη συνέχεια δοκίμασαν τη μέθοδο λέιζερ σε μια βραχογραφία που δεν είχε χρονολογηθεί και εντοπίστηκε το 2017 στην Κελέβη. Συμπέρασμα: ήταν ηλικίας τουλάχιστον 51.200 ετών.

«Αλλάζει πραγματικά τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε τη χρονολόγηση στα αρχεία, και μπορεί να εφαρμοστεί και αλλού», δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου ο συν-συγγραφέας της μελέτης Renaud Joannes-Boyau, γεωχρονολόγος στο Πανεπιστήμιο Southern Cross της Αυστραλίας.  

Χάρτης του ινδονησιακού νησιού Sulawesi όπου οι αρχαιολόγοι διεξήγαγαν τη μελέτη. Η περιοχή μέσα στο ορθογώνιο είναι η νοτιοδυτική χερσόνησος του Mares-Pangkep. Τα κόκκινα σημεία δεξιά δείχνουν τη θέση των σπηλαίων.
[Credit: Adhi Agus Oktaviana et al.; (CC-BY 4.0 Deed)]

Μια ομάδα Αυστραλών και Ινδονήσιων αρχαιολόγων ανασκάπτει τα σπήλαια στο Maros-Pangkep στο νησί Sulawesi.  [Credit: Ratno Sardi; (CC-BY 4.0 Deed)]

Η ζωγραφιά, που είναι σε κακή κατάσταση, εικονίζει τρία πρόσωπα γύρω από έναν αγριόχοιρο. Είναι δύσκολο να κατανοήσουν οι επιστήμονες το νόημα αυτών των εικόνων, που ωστόσο φαίνεται ότι περιγράφουν μια πράξη, σε αντίθεση με την αινιγματική «σκηνή του φρέατος» του Λασκό (21.000 ετών), όπου ένας άνδρας με κεφάλι πουλιού ανατρέπεται από έναν βίσoνα.

Ο Μαξίμ Ομπερτ υποθέτει ότι η ζωγραφιά είναι πιθανότατα έργο των πρώτων ανθρώπων που διέσχισαν τη Νοτιοανατολική Ασία και στη συνέχεια έφτασαν στην Αυστραλία, πριν από περίπου 65.000 χρόνια. «Είναι ίσως θέμα χρόνου να βρούμε παλαιότερα δείγματα», σχολίασε.

Τα παλαιότερα σχέδια που ζωγραφίστηκαν από ανθρώπινο χέρι και είναι γνωστά σήμερα είναι απλές γραμμές και μοτίβα που εντοπίστηκαν στη Νότια Αφρική και υπολογίζεται ότι είναι 100.000 ετών. Υπάρχει «ένα τεράστιο κενό» ανάμεσα σε αυτό το πρώτο «έργο τέχνης» και τις σπηλαιογραφίες της Ινδονησίας, παρατήρησε ο Μαξίμ Oμπερτ.

Αλλά δεν συμφωνούν όλοι. Ο Paul Pettitt, παλαιολιθικός αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο Durham του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε ότι για να υποθέσουν ότι η τέχνη είναι μια αφήγηση, οι ερευνητές έπρεπε «να κάνουν πραγματικά ένα τεράστιο άλμα». 

«Η μέθοδος χρονολόγησης είναι στιβαρή, αλλά οι ερμηνείες της ομάδας σίγουρα δεν είναι», δήλωσε σχετικά στο Live Science. Κοιτάζοντας τις εικόνες, δεν του ήταν ξεκάθαρο αν οι πίνακες αυτοί ήταν μεμονωμένες απεικονίσεις που απλώς έτυχε να βρίσκονται η μία δίπλα στην άλλη. 

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, ενώ η ταυτότητα των ζωγράφων, πιθανότατα Homo sapiens, αποτελεί μυστήριο, η έλλειψη στοιχείων για ανθρώπινες ασχολίες υποδηλώνει ότι το σπήλαιο μπορεί να χρησιμοποιούταν αποκλειστικά για την καλλιτεχνική δημιουργία. Το σπήλαιο είναι κρυμμένο από την υπόλοιπη περιοχή σε μεγαλύτερο υψόμετρο.

«Είναι πιθανό ότι οι άνθρωποι, αυτοί οι πρώτοι άνθρωποι, ανέβαιναν σε αυτές τις σπηλιές υ μόνο για να κάνουν αυτή την τέχνη», δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου ο Maxime Aubert, αρχαιολόγος και γεωχημικός στο Πανεπιστήμιο Griffith, συν-συγγραφέας της μελέτης. «Ίσως υπήρχαν ιστορίες και τελετουργίες που σχετίζονταν με την προβολή της τέχνης, δεν ξέρουμε. Φαίνεται όμως ότι πρόκειται για ξεχωριστά μέρη στο τοπίο».

Η ομάδα σχεδιάζει να ερευνήσει και να χρονολογήσει περισσότερες βραχογραφίες στην περιοχή. 

Πριν από τις ανακαλύψεις στην Ινδονησία οι αρχαιολόγοι θεωρούσαν ότι οι πρώτες «αφηγηματικές» εικόνες εμφανίστηκαν στη Δυτική Ευρώπη, όπως το αγαλματίδιο ενός άνδρα με κεφάλι λιονταριού που είχε ανακαλυφθεί στη Γερμανία και είναι 40.000 ετών.

Πρόσφατα, ο Adhi Agus Oktaviana, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και αρχαιολόγος στο Κέντρο Προϊστορικών και Αυστραλονησιακών Σπουδών (CPAS) στην Ινδονησία, βρήκε σε ένα άλλο σπήλαιο μια ζωγραφιά με τρεις μορφές που απεικονίζουν έναν άνθρωπο, μια μισή-ανθρώπινη-μισή-πτηνό και μια φιγούρα πτηνού. Όμως η ομάδα δεν έχει αναλύσει ακόμη την ζωγραφιά.

«Είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν κάπου κρυμμένες πιο όμορφες που δεν γνωρίζουμε», δήλωσε ο Aubert.  

Πηγή: Καθημερινή, Live Science