Ο κλεμμένος γρύπας της Ολυμπίας επαναπατρίζεται από την Νέα Υόρκη μετά έναν αιώνα

Χάλκινο κεφάλι γρύπα του 7ου π.Χ. αιώνα από την αρχαία Ολυμπία, που επαναπατρίζεται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης Στην Ελλάδα θα ...

Χάλκινο κεφάλι γρύπα του 7ου π.Χ. αιώνα από την αρχαία Ολυμπία, που επαναπατρίζεται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης

Στην Ελλάδα θα βρίσκεται σε λίγες μέρες ο χάλκινος γρύπας από την Ολυμπία, που είχε καταλήξει στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης μετά από μακρά διαδρομή και αλλαγή κατόχων, που διήρκεσε για περισσότερο από έναν αιώνα.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικό τεχνούργημα του 7ου π.Χ. αιώνα, το οποίο θα παραδοθεί στην υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη την Δευτέρα 24 Φεβρουαρίου σε ειδική τελετή στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης επισφραγίζοντας έτσι, την επιτυχημένη διεκδίκησή του από το υπουργείο Πολιτισμού.

Νωρίτερα, την Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου μία ακόμη ελληνική αρχαιότητα θα παραδοθεί στην υπουργό Πολιτισμού σε τελετή που θα πραγματοποιηθεί στην ελληνική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον ενώ στις 25 του μήνα, έντεκα αρχαία αντικείμενα επαναπατρίζονται στην χώρα μας κατόπιν απόφασης της Εισαγγελίας της Νέας Υόρκης.

Κατά την τελετή παράδοσής τους μάλιστα θα πραγματοποιηθεί και η παρασημοφόρηση του ελληνικής καταγωγής Βοηθού Εισαγγελέα Νέας Υόρκης Μάθιου Μπογκτάνος, ο οποίος έχει επιτελέσει σπουδαίο έργο την πάταξη της αρχαιοκαπηλίας διεθνώς με το παράσημο του «Ταξιάρχη του τάγματος του Φοίνικα».

Με ύψος 25,8 εκατοστά η κεφαλή γρύπα είναι ένα από τα καλύτερα σωζόμενα έργα του είδους της, προερχόμενη από έναν χάλκινο αναθηματικό λέβητα, από αυτούς που ήταν αφιερωμένοι στα αρχαία ιερά. Όπως ανέφερε το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης παραθέτοντας τα στοιχεία του έργου «Οι χάλκινοι λέβητες τοποθετημένοι σε τρίποδες ή σε κωνικές βάσεις ήταν από τα πιο εντυπωσιακά αναθήματα, που αφιερώνονταν στα ελληνικά ιερά από τον 8ο έως τον 6ο π.Χ. αιώνα.

Τα κεφάλια των γρυπών από χυτό μπρούντζο διακοσμούσαν συχνά την στεφάνη του λέβητα και προεξείχαν από τον ώμο του αγγείου πάνω σε μακρύ λαιμό από σφυρήλατο ή χυτό μπρούντζο».

Η ανακάλυψη

«…Κατά τον Δεκέμβριο του 1914 ο επιμελητής του μουσείου Ολυμπίας Θ. Καραχάλιος ανεκάλυψεν εντός της κοίτης του Κλαδέου παρά το Γυμνάσιον, οπόθεν είχε προ μικρού παρασυρθεί σπουδαίος όγκος χώματος την εν τη παρακείμενη εικόνι δημοσιευομένην θαυμασίαν κεφαλή γρυπός (0,25 από του λαιμού μέχρι του άκρου λόφου) μιαν των ωραιοτέρων και κάλλιστα διατηρημένων προτομών γρυπός εξ όσων ευρέθησαν μέχρι τούδε».

Αρχαία Ολυμπία

Αυτά αναφέρει το Αρχαιολογικό Δελτίο του 1915 που κατέγραφε μεταξύ άλλων και την θαυμαστή ανακάλυψη του επόπτη του Μουσείου Ολυμπίας, ο οποίος εντόπισε το τεχνούργημα μέσα στον ποταμό, που κυλώντας ορμητικά, ιδίως το χειμώνα παρέσυρε εδάφη του αρχαιολογικού χώρου με αρχαιότητες.

Την συγκεκριμένη προέλευση δεν έκρυψε πάντως, ούτε το Μητροπολιτικό Μουσείο, καθώς τις συνθήκες ανεύρεσης του αρχαίου παρέθετε και στον ιστότοπό του. Σε κάθε περίπτωση δηλαδή, πρόκειται για ατράνταχτα στοιχεία, τα οποία ήταν και απολύτως παραδεκτά από το αμερικανικό μουσείο.

Η πορεία του έργου

Η διαδρομή που ακολούθησε ο γρύπας έκτοτε, ώστε να οδηγηθεί από την αρχαία Ολυμπία στην Νέα Υόρκη περιγράφεται με αρκετή σαφήνεια. Σύμφωνα με το ιστορικό του έτσι, το αρχαίο, άγνωστο πως, βρέθηκε να πωλείται το 1936 στο παλαιοπωλείο του Θεόδωρου Zουμπουλάκη στην Αθήνα, που ήταν γνωστό στους συλλεκτικούς κύκλους της εποχής για τα σπάνια έργα τέχνης και τις αρχαιότητες.

Χάλκινο κεφάλι γρύπα του 7ου π.Χ. αιώνα από την αρχαία Ολυμπία, που επαναπατρίζεται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης

Πολύ γρήγορα, το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου το αγόρασε ένας Αμερικανός ονόματι Τζόζεφ Μπρούμερ, στα χέρια του οποίου έμεινε ως το 1948. Στην συνέχεια στις 15 Ιανουαρίου του 1948 ο Μπρούμερ πούλησε τον γρύπα στην Νέα Υόρκη, στον συλλέκτη Γουόλτερ Μπέικερ, ο οποίος και το πρόσθεσε στη συλλογή του.

Αυτά ως το 1972, που το αρχαίο περιήλθε στο Μητροπολιτικό Μουσείο ως κληροδότημα του Μπέικερ. Κι όλες αυτές οι αγοραπωλησίες όμως, συνέβαιναν ενώ ήδη από το 1937/38 είχε δημοσιευθεί, ότι το έργο έχει χαθεί από το Μουσείο Ολυμπίας.

Μόνον που την εποχή εκείνη –ακολούθησε άλλωστε και ο πόλεμος – δυνατότητα αναζήτησής του δεν υπήρχε. Εν τέλει όμως, με όλα τα επίσημα αποδεικτικά που κατέθεσε το υπουργείο Πολιτισμού οι συζητήσεις ευοδώθηκαν και ο γρύπας της αρχαίας Ολυμπίας επιστρέφει στην Ελλάδα.

Από την Μεσοποταμία στην Ελλάδα

Σήμερα είναι γνωστές πάνω από εξακόσιες χάλκινες κεφαλές γρυπών από λέβητες με τις περισσότερες να έχουν βρεθεί στο ιερό του Δία στην Ολυμπία αλλά και σε αυτό της Ήρας στη Σάμο. Γενικά οι γρύπες χρησιμοποιήθηκαν ευρέως στους αναθηματικούς λέβητες, μερικοί από τους οποίους ήταν κολοσσιαίοι.

Ο Ηρόδοτος έτσι, λέει ότι ένας λέβης, που είχε κατασκευαστεί για τον βασιλιά Κροίσο της Λυδίας είχε περιεκτικότητα μεγαλύτερη των 10.000 κιλών! Ενώ ένας άλλος αφιερωμένος στο νησί της Σάμου στηριζόταν σε τεράστιες γονατιστές φιγούρες.

Η Αίθουσα του Θρόνου στο ανάκτορο της Κνωσού με πολύχρωμους γρύπες

Μυθολογικό πλάσμα με κεφάλι αετού και σώμα λιονταριού ήταν οι γρύπες συμβολίζοντας την δύναμη και την γενναιότητα. Θεωρούνταν άλλωστε, ευγενή πλάσματα, τα οποία ς «έφθασαν» στην Ελλάδα από την Ανατολή, πιθανότατα από τη Μεσοποταμία ενώ διάφορες παραλλαγές τους εμφανίσθηκαν στην Περσία και την Αίγυπτο πριν από το 3000 π.Χ.

Όντα που μοιάζουν με γρύπες συνδέονται εξάλλου με την Μινωϊκή Κρήτη από το 1500 π.Χ. όπως μαρτυρούν και οι τοιχογραφίες που βρίσκονται στην Αίθουσα του Θρόνου στην Κνωσό αλλά και σε μυκηναϊκά σφραγιστικά δακτυλίδια.

Πηγή: Μ. Θερμού, MonoNews