Οι θάλασσες της Σικελίας αποκαλύπτουν σπάνιο ρωμαϊκό κράνος από ναυμαχία του 241 π.Χ.

[Credit: Regione Siciliana] Σε μια αξιοσημείωτη υποβρύχια αρχαιολογική ανακάλυψη που αναδεικνύει την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Σικε...

[Credit: Regione Siciliana]

Σε μια αξιοσημείωτη υποβρύχια αρχαιολογική ανακάλυψη που αναδεικνύει την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Σικελίας, τον περασμένο Αύγουστο ανασύρθηκε από τον βυθό της θάλασσας στα ανοικτά των Αιγάδων νήσων ένα χάλκινο κράνος τύπου Montefortino. Η είδηση, που δημοσιοποιήθηκε μόλις σήμερα, προσφέρει στους ερευνητές και στο κοινό μια σπάνια ευκαιρία να δουν από κοντά τον ρωμαϊκό στρατιωτικό εξοπλισμό της εποχής του Πρώτου Καρχηδονιακού Πολέμου.

Το κράνος, που βρίσκεται σε εξαιρετική κατάσταση διατήρησης και είναι πλήρες με τις παραγναθίδες του, ανασύρθηκε από δύτες της Εταιρείας Τεκμηρίωσης Βυθισμένων Τοποθεσιών (Sdss), με επικεφαλής τον Mario Arena. Οι προσπάθειές τους πραγματοποιήθηκαν υπό τον συντονισμό της αρμόδιας Ενάλιας Εφορείας Αρχαιοτήτων, με την υποστήριξη της Θαλάσσιας Προστατευόμενης Περιοχής, του Δήμου Favignana και του Λιμενικού Γραφείου.

Αυτό το εύρημα προέρχεται από μια τοποθεσία με μεγάλη ιστορική σημασία, όπου το 241 π.Χ. έλαβε χώρα η Ναυμαχία των Αιγάδων, που έληξε τον Α' Καρχηδονιακό Πόλεμο μεταξύ Ρώμης και Καρχηδόνας. Τα κράνη τύπου Montefortino χρησιμοποιήθηκαν από τις ρωμαϊκές δυνάμεις από τον 4ο αιώνα π.Χ. έως τον 1ο αιώνα μ.Χ., γεγονός που καθιστά αυτό το δείγμα όχι μόνο σπάνιο, αλλά και σημαντικό από ιστορικής άποψης.

Τα κράνη τύπου Montefortino χρησιμοποιήθηκαν από τις ρωμαϊκές δυνάμεις από τον 4ο αιώνα π.Χ. έως τον 1ο αιώνα μ.Χ., καθιστώντας αυτό το δείγμα όχι μόνο σπάνιο, αλλά και σημαντικό από ιστορική άποψη. [Credit: Regione Siciliana]

«Το κράνος τύπου Montefortino είναι ένα από τα πιο όμορφα και ολοκληρωμένα που έχουν ανακαλυφθεί ποτέ», δήλωσε ο Francesco Paolo Scarpinato, Σύμβουλος Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Ταυτότητας της Σικελίας. Αυτή η ανακάλυψη όχι μόνο διευρύνει την ιστορική μας κατανόηση της Ναυμαχίας των Αιγάδων, αλλά και αναβαθμίζει τη θέση της Σικελίας ως φύλακα της μοναδικής μεσογειακής κληρονομιάς. Η επιτυχία της επιχείρησης, όπως σημείωσε, κατέστη δυνατή χάρη σε μια πολυθεσμική συνεργασία διεθνών προδιαγραφών.

Η ανάκτηση του κράνους αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου ερευνητικού προγράμματος που έχει αποφέρει πολυάριθμα ευρήματα από διαφορετικές περιόδους. Μεταξύ αυτών ήταν μια μεγάλη χάλκινη λαβή από ένα ναυάγιο της ύστερης αρχαιότητας —γνωστό ως «ναυάγιο του fish-bank», που χρονολογείται στον 5ο αιώνα μ.Χ.— η οποία έθεσε ενδιαφέροντα ερωτήματα σχετικά με το αρχαίο θαλάσσιο εμπόριο και τη ναυτική τέχνη. Όλα τα αντικείμενα έχουν υποβληθεί σε προκαταρκτική συντήρηση από τους συντηρητές του Sdss, η οποία χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από τον Αμερικανό χορηγό Michel Garcia.

Πέρα από την αποκατάσταση και τη συντήρηση, χρησιμοποιήθηκαν προηγμένες διαγνωστικές μέθοδοι. Στο ακτινολογικό εργαστήριο του Δρ Giuseppe Perricone στο Trapani, οι αξονικές τομογραφίες περίπου τριάντα μεταλλικών αντικειμένων με επικαλύψεις αποκάλυψαν κρυμμένα σπαθιά, δόρατα και ακόντια — πιθανώς όπλα από τη ναυμαχία του 241 π.Χ. που παρέμεναν κρυμμένα για πάνω από δύο χιλιετίες.

Η Ναυμαχία των Αιγάδων, που διεξήχθη στις 10 Μαρτίου του 241 π.Χ., σηματοδότησε την αποφασιστική νίκη της Ρώμης επί της Καρχηδόνας και την αρχή της κυριαρχίας της στη δυτική Μεσόγειο. Δεκαετίες υποβρύχιων ανακαλύψεων — κράνη, όπλα, πλώρες πλοίων — έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση της αντίληψής μας για αυτή την κρίσιμη αναμέτρηση.

Το νέο κράνος τύπου Montefortino ξεχωρίζει όχι μόνο για την πληρότητά του, αλλά κυρίως για τις άθικτες παραγναθίδες του, κάτι που είναι σπάνιο. Αυτά τα χαρακτηριστικά παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τις αρχαίες ρωμαϊκές τεχνικές κατασκευής, τα υλικά και τον στρατιωτικό εξοπλισμό. Λόγω της εξαιρετικής κατάστασής του, το αντικείμενο είναι ιδανικό για μελλοντική έκθεση σε μουσείο, προσφέροντας στο κοινό άμεση πρόσβαση σε ένα κειμήλιο που χρονολογείται από πριν από είκοσι τέσσερις αιώνες.

Η ανακάλυψη της χάλκινης λαβής από την ύστερη αρχαιότητα και των όπλων που ταυτοποιήθηκαν με ακτινολογικές μεθόδους αποδεικνύει περαιτέρω ότι ο βυθός της θάλασσας των Αιγάδων αποτελεί ένα πολυεπίπεδο ιστορικό αρχείο, το οποίο καταγράφει ναυτικές συγκρούσεις, εμπορικές συναλλαγές και την καθημερινή χρήση σκαφών στο πέρασμα των αιώνων.

Χάλκινο ναυτικό έμβολο 25 που χρησιμοποιούνταν για να εμβολίζει τα εχθρικά πλοία, ανασυρμένο από τον χώρο της Ναυμαχίας των Αιγάδων.
[Credit: Regione Siciliana]

Τέλος, ένα από τα ναυτικά έμβολα (rostrum) που ανακτήθηκαν προηγουμένως (αριθμός 25), με την επιγραφή «Ser. Solpicius C.F. Quaestor Probavit», έχει καθαριστεί και αναλυθεί. Πιθανότατα αναφέρεται σε έναν ρωμαίο quaestor (οικονομικό αξιωματούχο), υποδηλώνοντας ότι ο πατέρας του ήταν ο Gaius Sulpicius, πιθανώς ο ύπατος του 243 π.Χ., στο αποκορύφωμα του Α' Καρχηδονιακού Πολέμου.

Κράνος τύπου Montefortino: Ιστορικό και αρχαιολογικό πλαίσιο

Προέλευση και χρήση: Το κράνος Montefortino δημιουργήθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ., επηρεασμένο από κελτικά και ετρουσκικά-ιταλικά σχέδια. Έγινε το βασικό κράνος της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και παρέμεινε σε χρήση μέχρι τον 1ο αιώνα μ.Χ., συνεχίζοντας να χρησιμοποιείται από την Πραιτοριανή Φρουρά ακόμα και μετά την αντικατάστασή του σε μεγάλο βαθμό από τον τύπο Coolus.

Χαρακτηριστικά σχεδιασμού: Χαρακτηρίζεται από το στρογγυλεμένο ή κωνικό σχήμα του που καταλήγει σε μικρό εξόγκωμα (που χρησιμοποιείται για την προσάρτηση του λοφίου), το προεξέχον προστατευτικό λαιμού και τις παραγναθίδες, οι οποίες συνήθως συνδέονταν με καρφωμένα D-rings. Διακοσμητικά στοιχεία όπως το περίγραμμα σε στυλ σχοινιού και τα μοτίβα με κουκουνάρι στο εξόγκωμα της κορυφής ήταν συνηθισμένα στα πρώιμα, πιο περίτεχνα παραδείγματα.

Μαζική παραγωγή και χρόνος χρήσης: Το κράνος Montefortino ήταν αναμφισβήτητα το πιο επιτυχημένο σχέδιο κράνους της αρχαιότητας — ευρέως διαδεδομένο, μαζικής παραγωγής και σχεδόν αμετάβλητο για αιώνες. Ορισμένες εκτιμήσεις υποδηλώνουν ότι κατασκευάστηκαν μεταξύ 3 και 4 εκατομμύρια τεμάχια.

Υποκατηγορίες: Οι αρχαιολόγοι ταξινομούν το Montefortino σε διάφορες υποκατηγορίες, όπως Canosa, Rieti, Buggenum και Hagenau, που διαφέρουν ως προς το σχήμα του κελύφους, το μέγεθος του προστατευτικού για τον αυχένα και τα κοίλα ή συμπαγή σχήματα στήριξης του λοφίου.

Πηγή: ArkeoNews