Η πιο πρόσφατη προσθήκη στη συλλογή χειρογράφων του Μουσείου Getty είναι ένα εικονογραφημένο αντίγραφο του «Roman d’Alexandre» («Μυθιστορία ...
Η πιο πρόσφατη προσθήκη στη συλλογή χειρογράφων του Μουσείου Getty είναι ένα εικονογραφημένο αντίγραφο του «Roman d’Alexandre» («Μυθιστορία του Αλέξανδρου»), ένας συναρπαστικός συνδυασμός ιστορικού έπους, ταξιδιωτικής αφήγησης και μύθου.
Ο ήρωας του κειμένου είναι ο Μέγας Αλέξανδρος (356-323 π.Χ.), βασιλιάς της αρχαίας Μακεδονίας, ο οποίος δημιούργησε μία από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες που γνώρισε ποτέ ο κόσμος. Το «Roman d’Alexandre», η πιο επιτυχημένη και δημοφιλής μεσαιωνική αφήγηση της ζωής του, συνδυάζει τα πραγματικά του κατορθώματα με μυθικά επεισόδια στα οποία −ιδιαίτερα σε εκείνα που διαδραματίζονται σε μακρινές χώρες− συναντά κάθε λογής παράξενα πλάσματα.
Βασισμένος σε μια βιογραφία που είχε αρχικά γραφτεί στα αρχαία ελληνικά, ο θρύλος εμπλουτίστηκε καθώς μεταφραζόταν πρώτα στα λατινικά κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα και έπειτα στα γαλλικά τον 12ο αιώνα. Το αντίγραφο που θα περιληφθεί στη συλλογή του μουσείου είναι ένα πολυτελές χειρόγραφο υψηλής ποιότητας που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1290 για τη διαπαιδαγώγηση και την ψυχαγωγία μελών της αριστοκρατίας, στο οποίο οι εικόνες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη μετάδοση του δέους και του ενθουσιασμού.
Ο μεγαλύτερος ηγέτης όλων των εποχών
Στο χειρόγραφο, ο Αλέξανδρος αναλαμβάνει τον ρόλο του σπουδαιότερου στρατιωτικού ηγέτη της Ιστορίας. Γεννημένος από την ένωση της βασίλισσας Ολυμπιάδας με έναν δράκο, γίνεται κύριος του δίκερου επιβήτορα Βουκεφάλα και κατακτητής χωρών σε όλη τη Μεσόγειο, την Αίγυπτο, την Περσία και την Ινδία. Το χειρόγραφο ήταν αρχικά εικονογραφημένο με περίπου 100 μικρογραφίες, όμως δυστυχώς κάποια από τα φύλλα του έχουν χαθεί και μόνο 60 εικόνες διασώζονται σήμερα. Καθεμία από αυτές τις πολύχρωμες και γεμάτες δράση εικόνες ζωντανεύει τα κατορθώματα του Αλέξανδρου, ο οποίος παρουσιάζεται όχι ως ήρωας του κλασικού κόσμου, αλλά ως ο ιδανικός μεσαιωνικός ιππότης, πλήρως εξοπλισμένος με πανοπλία του 13ου αιώνα. Αντιπροσωπεύει μια κοσμοθεωρία εμποτισμένη με τις αρχές της ιπποσύνης, και το χειρόγραφο αποτυπώνει την ένταση της μάχης, τους κινδύνους του τολμηρού του εγχειρήματος να κατακτήσει τον γνωστό κόσμο και τον ενθουσιασμό των ανακαλύψεών του σε μακρινές χώρες (είτε ήταν αληθινές είτε όχι).
 |
| Ο Αλέξανδρος και ο στρατός του πολεμούν ανθρώπους με έξι χέρια και γουρούνια∙ ο Αλέξανδρος και ο στρατός του πολεμούν τον Τρικέρατο Οδοντοτύραννο, από το χειρόγραφο «Romance of Alexander», περ. 1290-1300, Γαλλία ή Βέλγιο (Reims, Thérouanne, Hainaut, ή Ypres). |
Ένας δεξιοτέχνης κατακτητής
Μεγάλο μέρος της αφήγησης επικεντρώνεται στον Αλέξανδρο που παλεύει με παράξενα και αλλόκοτα πλάσματα − ζώα και ανθρώπους. Σε ένα συναρπαστικό παράδειγμα, οι μικροσκοπικές φιγούρες του Αλεξάνδρου και των αντρών του ορμούν στη μάχη ενάντια στους γίγαντες της χώρας της Ατρείας, οι οποίοι, σύμφωνα με το κείμενο, ήταν ψηλοί όσο τα δέντρα. Ο καλλιτέχνης έχει εκμεταλλευτεί έξυπνα την τοποθέτηση της μικρογραφίας ώστε να επεκτείνει τους γίγαντες μέχρι το επάνω περιθώριο της σελίδας, τονίζοντας τόσο το τεράστιο μέγεθός τους όσο και τις ικανότητες του Αλέξανδρου, που τους νικά παρά τη φαινομενικά ακατάβλητη φύση τους.
 |
| Ο Αλέξανδρος και ο στρατός του πολεμούν γίγαντες, από το χειρόγραφο «Romance of Alexander» (λεπτομέρεια), περ. 1290-1300, Γαλλία ή Βέλγιο (Reims, Thérouanne, Hainaut, ή Ypres). |
Σε άλλο επεισόδιο, ο Αλέξανδρος και τα στρατεύματά του ορμούν πάνω σε μια ομάδα αιμοδιψών μονόκερων με πριονωτά κέρατα. Σύμφωνα με το κείμενο, αυτά τα άγρια ζώα ζούσαν στις όχθες της Ερυθράς Θάλασσας και επιτίθεντο σε μεγάλες αγέλες. Το κείμενο διηγείται ότι ο Αλέξανδρος και οι άντρες του σκότωσαν 8.450 από αυτά τα θηρία για να κερδίσουν τη μάχη.
Μία από τις πιο συναρπαστικές ιστορίες αφορά τους μηχανικούς πολεμιστές που έριξε στη μάχη ο Αλέξανδρος εναντίον μιας λεγεώνας στην Ινδία που ήταν καβάλα σε ελέφαντες. Αντιμέτωπος για πρώτη φορά με υπέρτερες δυνάμεις, επινόησε ένα έξυπνο τέχνασμα για να γείρει την πλάστιγγα υπέρ του: κατασκεύασε στρατιώτες-ρομπότ από χαλκό που έβγαζαν φωτιά από το στόμα καθώς κινούνταν πάνω σε ρόδες προς τους εχθρούς που ίππευαν τα παχύδερμα. Ο καλλιτέχνης απεικονίζει τις μεταλλικές φιγούρες με κράνη από τα οποία πετάγονται φλόγες, ενώ οι Ινδοί αντίπαλοι στα δεξιά τις κοιτούν με εμφανή τρόμο.
 |
| Ο Αλέξανδρος και ο στρατός του πολεμούν μονόκερους με οδοντωτά κέρατα, από το χειρόγραφο «Romance of Alexander» (λεπτομέρεια), περ. 1290-1300, Γαλλία ή Βέλγιο (Reims, Thérouanne, Hainaut, ή Ypres). |
Τέτοιες εικόνες αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο έβλεπαν οι Ευρωπαίοι τον κόσμο γύρω τους. Η σταθερά επιθετική στάση που υιοθετούν ο Αλέξανδρος και τα στρατεύματά του απέναντι σε κάθε πλάσμα ή κατάσταση που συναντούν σε ξένες χώρες αντανακλά την επίμονη ανάγκη για κατάκτηση, που αποτελεί και τον κύριο άξονα της αφήγησης. Σε όλες τις σκηνές ο Αλέξανδρος και οι ιππείς του ξεπροβάλλουν από τα αριστερά για να αντιμετωπίσουν και να υποτάξουν ό,τι βρουν μπροστά τους: από δράκους έως ανθρώπους με έξι χέρια, τεράστιους κάβουρες και λευκούς λέοντες. Επιπλέον, η απεικόνιση των λαών που ζουν εκτός Ευρώπης με μη κανονικά χαρακτηριστικά συνέβαλε στην απανθρωποποίησή τους για το μεσαιωνικό κοινό. Αυτές οι εικόνες αποκαλύπτουν την τοποθέτηση της ευρωπαϊκής εμπειρίας στο κέντρο έναντι όλων των άλλων – πρόκειται για μια μορφή μεσαιωνικού αποικιοκρατισμού.
 |
| Η μάχη μεταξύ των στρατών του Αλέξανδρου και του βασιλιά Πώρου, με τους ελέφαντες του Πώρου να ηττώνται από τις φλεγόμενες χάλκινες φιγούρες, από το χειρόγραφο «Romance of Alexander» (λεπτομέρεια), περ. 1290-1300, Γαλλία ή Βέλγιο (Reims, Thérouanne, Hainaut, ή Ypres). |
Οπτικά εφέ
Ίσως η πιο εντυπωσιακή εικόνα σε ολόκληρο το χειρόγραφο είναι το υποβρύχιο ταξίδι του Αλέξανδρου. Σύμφωνα με το κείμενο, δεν ήταν μόνο σπουδαίος στρατιωτικός ηγέτης αλλά και ατρόμητος εξερευνητής. Η ακατάπαυστη περιέργειά του τον οδήγησε στα βάθη του ωκεανού, όπου είδε ψάρια κάθε λογής, καθώς και θαλάσσιους ανθρώπους, έναν θαλάσσιο σκύλο και μια τεράστια φάλαινα. Το μεσαιωνικό υποβρύχιό του ήταν ένα διάφανο βαρέλι φωτισμένο με δαυλούς. Και φυσικά δεν θα πήγαινε πουθενά χωρίς το στέμμα του!
 |
| Η υποβρύχια περιπέτεια του Αλέξανδρου, από το χειρόγραφο «Romance of Alexander», περ. 1290-1300, Γαλλία ή Βέλγιο (Reims, Thérouanne, Hainaut, ή Ypres). |
Όπως αυτή η εικόνα της θαλάσσιας περιπέτειας του Αλέξανδρου, έτσι και το ύφος των υπόλοιπων εικονογραφήσεων του χειρογράφου χαρακτηρίζεται από πυκνές συνθέσεις που μεταδίδουν μια αίσθηση ενέργειας και κίνησης. Οι εικόνες έχουν ζωηρά χρώματα και έντονα περιγράμματα με ελάχιστες σκιές. Ανασηκωμένα άλογα, γυμνά σπαθιά και εκφραστικές χειρονομίες ζωντανεύουν σκηνές που τοποθετούνται μπροστά σε απλά αρχιτεκτονικά περιβάλλοντα ή μοτίβα.
 |
| Ο Αλέξανδρος και ο στρατός του πολεμούν γιγάντια καβούρια∙ ο Αλέξανδρος και ο στρατός του πολεμούν λευκά λιοντάρια, από το χειρόγραφο «Romance of Alexander», περ. 1290-1300, Γαλλία ή Βέλγιο (Reims, Thérouanne, Hainaut, ή Ypres). |
Καθώς το χειρόγραφο περιέχει 60 εικονογραφήσεις σε 110 σελίδες, σπάνια υπάρχει δισέλιδο χωρίς έστω μία εικόνα, γεγονός που δημιουργεί έναν οπτικό ρυθμό καθώς ο αναγνώστης προχωρά παρακάτω, περιμένοντας με ανυπομονησία να δει ποια από τις συναρπαστικές περιπέτειες του Αλέξανδρου θα εμφανιστεί στην επόμενη σελίδα.
Πηγή: LiFO
Δεν υπάρχουν σχόλια