Γεωφυσική έρευνα αποκαλύπτει χαμένη ρωμαϊκή πόλη

Οι ερευνητές χρησιμοποιούν εξοπλισμό μαγνητομετρίας ώστε να δουν τι υπάρχει κάτω από τη γη στη θέση Interamna Lirenas. Μια αρχαία ρωμ...

Οι ερευνητές χρησιμοποιούν
εξοπλισμό μαγνητομετρίας
ώστε να δουν τι υπάρχει κάτω από τη γη
στη θέση Interamna Lirenas.

Μια αρχαία ρωμαϊκή πόλη, η οποία εξαφανίστηκε μετά την εγκατάλειψη της 1.500 χρόνια πριν και σήμερα βρίσκεται θαμμένη, χαρτογραφήθηκε από τους ερευνητές, αποκαλύπτοντας τη θέση του θεάτρου, της αγοράς και άλλων κτιρίων.

Αρχικά ιδρύθηκε ως ρωμαϊκή αποικία τον 4ο αιώνα π.Χ., στη περιοχή του Interamna Lirenas που βρίσκεται στην κοιλάδα Liri στο νότιο Λάτσιο, 50 χλμ. περίπου νότια της Ρώμης. Αφού εγκαταλείφθηκε περίπου το 500 μ.Χ., η πόλη καταστράφηκε σταδιακά καθώς τα κτίρια της αποτέλεσαν την κύρια πηγή δομικών υλικών για τις γύρω περιοχές και με την πάροδο του χρόνου, τα ερείπια της χάθηκαν τελείως. Σήμερα, η περιοχή είναι μια συνεχής έκταση γεωργικής γης, χωρίς αναγνωρίσιμα αρχαιολογικά χαρακτηριστικά.

Τώρα, οι ερευνητές έχουν στα χέρια τους τις πρώτες εικόνες από τον αρχαιολογικό χώρο, με τη χρήση γεωφυσικών μεθόδων που τους επέτρεψε να δουν κάτω από την επιφάνεια της γης και να χαρτογραφήσουν την συνολική διάταξη του οικισμού, η οποία εκτείνεται σε 25 εκτάρια.

Οι εικόνες που προέκυψαν έχουν ήδη παρουσιάσει ορισμένες εκπλήξεις. Οι ερευνητές μέχρι σήμερα είχαν φανταστεί  την ρωμαϊκή πόλη της Interamna Lirenas σαν μια τυπική, σταθερή κοινότητα της εποχής, αλλά η μεγάλη αγορά και το θέατρο δείχνουν ότι, στην πραγματικότητα, ήταν ένα πολυσύχναστο οικονομικό και κοινωνικό κέντρο.

«Έχοντας το πλήρες οικιστικό σχέδιο είμαι σε θέση να ξεχωρίσω επιμέρους λεπτομέρειες, οι οποίες μας επιτρέπουν να ξεκινήσουμε την οριοθέτηση του οικισμού και να εξετάσουμε πώς αυτός λειτούργησε και με ποιο τρόπο άλλαξε μέσα στο χρόνο», δηλώνει ο Martin Millet, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.

«Αυτό δείχνει ότι η πόλη ήταν ένα ζωντανό και πολυσύχναστο μέρος, αν και οι περισσότεροι ερευνητές θεωρούσαν ότι επρόκειτο για μια οριακή και στάσιμη κοινότητα. Έχουμε, επίσης, διεξάγει έρευνα στη γύρω περιοχή, η οποία προσθέτει στην συνολική εικόνα που διαμορφώνεται, γιατί δείχνει ότι τα κοντινά χωράφια ήταν παραγωγικά».

Οι εικόνες είναι το αποτέλεσμα ενός έργου που ξεκίνησε το 2010, που έχει ως στόχο την πληρέστερη κατανόηση του τι συνέβη σε πόλεις που ιδρύθηκαν από τους Ρωμαίους ως αποικίες στην Ιταλία μετά την πλήρη κατάκτηση της. Επικεφαλείς της έρευνας είναι οι Δρ. Millet και Δρ. Alessandro Launaro (British Academy Postoctoral Fellow και Fellow of Darwin College), σε συνεργασία με τον Δρ. Giovanna Rita Bellini (Διευθυντής του Αρχαιολογικού Χώρου της Interamna Lirenas, Ιταλική Αρχαιολογική Υπηρεσία), την Βρετανική Σχολή στη Ρώμη και τις Αρχαιολογικές Υπηρεσίες Επισκόπησης του Πανεπιστημίου του Southampton. Οικονομική υποστήριξη παρέχεται από τη Βρετανική Ακαδημία, την Σχολή Κλασικών Σπουδών του πανεπιστημίου του Cambridge, το Ινστιτούτο McDonald Αρχαιολογικών Ερευνών του πανεπιστημίου του Cambridge και της πόλης Pignataro Interamna.

Η πλήρης διάταξη της θαμμένης πόλης

Η Interamna Lirenas αποτελεί μια δελεαστική περίπτωση μελέτης, διότι, παρά το μέγεθός της, δεν είχε επεκταθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια της ακμής της Αυτοκρατορικής Περιόδου της Ρώμης, πράγμα που σημαίνει ότι διατήρησε την αυθεντική της αποικιακή μορφή και τα χαρακτηριστικά της.

Χάρη στην έρευνα των αρχαιοσυλλεκτών, οι αρχαιολόγοι γνώριζαν από καιρό ότι υπήρχε η πόλη στην περιοχή, αλλά δεν είχε ποτέ ανασκαφεί. Ένας λόγος είναι ότι μέχρι σχετικά πρόσφατα, οι ειδικοί πίστευαν ότι όλοι οι ρωμαϊκοί αποικιακοί οικισμοί ακολουθούσαν το ίδιο πρότυπο - κάτι που οι νέες εικόνες από την Interamna Lirenas ανατρέπουν.

Γνωρίζοντας ότι μια πλήρους κλίμακας ανασκαφή ενός τόσο μεγάλου χώρου θα είναι αδύνατη, η ερευνητική ομάδα αποφάσισε να προβεί σε συστηματική γεωφυσική ανάλυση.

Οι κύριες τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν μαγνητομετρία και γεωραντάρ (GPR). Η μαγνητομετρία μετρά τις αλλαγές στο μαγνητικό πεδίο της γης που προκαλείται από διαφορετικά χαρακτηριστικά που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια, και επέτρεψε στους ερευνητές να προσδιορίσουν τη συνολική διάταξη της πόλης, πολλά μεμονωμένα κτίρια καθώς και μια μεγάλη ανοικτή περιοχή στο κέντρο του οικισμού – το forum ή την αγορά του.

Το GPR στέλνει ηλεκτρομαγνητικά κύματα ραντάρ μέσω του εδάφους με στόχο να ψάξει για αλλαγές στη σύνθεση του αλλά και να ανιχνεύσει την παρουσία δομών. Αυτό επιτυγχάνεται με τη μέτρηση του χρόνου σε νανοδευτερόλεπτα που παρέρχεται μεταξύ ενός κύματος ραντάρ που αποστέλλεται και του ανακλώμενου κύματος που επιστρέφει.

Εικόνα της ρυμοτομίας όπου φαίνεται το περίγραμμα των επιμέρους κτιρίων.

Ίδια εικόνα που δείχνει τη θέση του θεάτρου και τους δρόμους (μωβ χρώμα).

Η τεχνική αυτή εφαρμόστηκε μετά την αρχική έρευνα, που αποκάλυψε την ύπαρξη ενός μεγάλου κτιρίου στη βόρεια γωνία του forum, το οποίο οι ερευνητές δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι ακριβώς τι είναι. Η GPR ανάλυση αποκάλυψε ότι το κτίριο είχε αρκετά τοιχώματα, διατεταγμένα σε ένα ακτινικό σχεδιάγραμμα, δημιουργώντας μια ημικυκλική καθιστική περιοχή. Αυτό απέδειξε οριστικά ότι έψαχναν στα ερείπια ενός ρωμαϊκού θεάτρου. Κρίνοντας από τη δομή του, πιστεύεται ότι χρονολογείται στο χρονικό διάστημα κοντά στην αλλαγή της πρώτης χιλιετίας.

Σημαντικά δημόσια κτίρια αυτού του τύπου υποδεικνύουν ότι, η Interamna Lirenas ήταν στην πραγματικότητα ένα σημαντικό αστικό κέντρο από μόνη της. Επιπλέον, οι εικόνες προσθέτουν όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι υπήρχε μεγαλύτερη ποικιλία ρωμαϊκών αποικιακών οικισμών από ό, τι πίστευαν οι ερευνητές μέχρι σήμερα. Δεδομένου ότι αποκαλύπτονται τέτοιοι αρχαιολογικοί χώροι, γίνεται σαφές ότι ακόμη και δύο αποικιακές πόλεις σε κοντινή απόσταση η μία από την άλλη θα μπορούσε να είναι αρκετά διαφορετικές.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Interamna Lirenas, για παράδειγμα, βρίσκεται κοντά στα ερείπια ενός άλλου οικισμού, του Fregellae. Και οι δύο χτίστηκαν επί της όδου Via Latina, του κύριου δρόμου που συνδέει νοτιοανατολικά τη Ρώμη. Ωστόσο, παρά τις ορισμένες ομοιότητες που υπάρχουν, τα νέα αποτελέσματα από την Interamna Lirenas αποκαλύπτουν σημαντικές διαφορές, όπως τη θέση και το σχέδιο της αγοράς, η οποία περιλαμβάνει έναν μεγάλο ναό και δίπλα του, ένα θέατρο.

Μαγνητομετρική εικόνα του θεάτρου

Μαγνητομετρική εικόνα του θεάτρου με επικάλυψη GPR. Το GPR (λευκό τετράγωνο) δίνε την δυνατότητα στους ερευνητές να ξεχωρίσουν λεπτομερώς το σχήμα του καθίσματος και να χαρακτηρίσουν το κτίσμα ως θέατρο.

Το σχήμα του θεάτρου όπως προκύπτει από την μαγνητομετρική εικόνα και το GPR.

Αυτά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα έχουν σημασία, υποστηρίζει ο Millet, επειδή κυριαρχεί η παραδοσιακή άποψη ότι κάθε ο αποικιακός οικισμός ακολουθούσε ένα συγκεκριμένο πρότυπο, που επέβαλλε η Ρώμη προκειμένου να προβάλλει την εικόνα της για να επηρεάσει τον τοπικό πληθυσμό. Ωστόσο, οι νέες εικόνες από την Interamna Lirenas δείχνουν πόσο διαφορετικές πόλεις είχαν σχεδιαστεί σύμφωνα με τις εξίσου διαφορετικές ιδέες που υπήρχαν για το πώς μια αποικιακή πόλη θα έπρεπε να είναι και να αναδεικνύει τι προτεραιότητες που μια κοινότητα έπρεπε να ορίζει.

Η ομάδα του Cambridge είναι τώρα έτοιμη να ξεκινήσει ένα πενταετές σχέδιο που θα προσπαθήσει να επιβεβαιώσει την υπόθεση αυτή, και να απαντήσει και σε άλλες ερωτήσεις, με τη περαιτέρω χρήση της γεωφυσικής ανάλυσης. Προγραμματίζεται επίσης η πρώτη αρχαιολογική ανασκαφή στο Interamna Lirenas.

Περαιτέρω μελέτες θα βοηθήσουν επίσης στην επιβεβαίωση του αριθμού των ανθρώπων που ζούσαν στον οικισμό σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. «Μέρος της ανάλυσής μας περιλαμβάνει προσπαθεί να προσδιορίσει ποιες περιοχές χρησιμοποιήθηκαν για τη στέγαση των ανθρώπων καθώς και τους τύπους των σπιτιών», είπε ο Millet. «Μέχρι να έχουμε τη δυνατότητα να το κάνουμε αυτό είναι δύσκολο να δοθεί ακριβές και σταθερό αριθμητικό στοιχείο για τον πληθυσμό. Ωστόσο, μιλάμε για μια κοινότητα μερικών χιλιάδων ανθρώπων».

Πηγή: University of Cambridge