Πριγκίπισσες στην αυγή της Ιστορίας

Χρυσό έλασμα μηνοειδούς σχήματος (950 π. Χ. περίπου) από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ερέτριας. Γυναίκες από την Ελλάδα, την Κύπρο, την ...

Χρυσό έλασμα μηνοειδούς σχήματος (950 π. Χ. περίπου)
από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ερέτριας.

Γυναίκες από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Νότια Ιταλία και την Ετρουρία. Γυναίκες που δεν γνώριζαν η μία την ύπαρξη της άλλης, ήξεραν όμως καλά, πώς να διακριθούν σε ένα ανδροκρατούμενο κόσμο, όπως ήταν αυτός της εποχής τους: Ο κόσμος της Μεσογείου στην αυγή της Ιστορίας. Αυτές τις αρχόντισσες ή πριγκίπισσες, ιέρειες, θεραπεύτριες ή μάγισσες, γυναίκες με κύρος γένους ή γνώσης, ντόπιες που ξεχώρισαν ή άλλες που παρέλαβαν και υιοθέτησαν πολιτισμικά στοιχεία άλλων κοινωνιών ακόμα και από άνδρες που οι ίδιες παντρεύτηκαν ή αυτές που για λόγους επιγαμίας ή άλλους ταξίδεψαν από τη μια περιοχή σε μια άλλη εξετάζει η έκθεση «Πριγκίπισσες της Μεσογείου στην αυγή της Ιστορίας» του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, που θα εγκαινιασθεί το Δεκέμβριο. 

Κεφαλή και κορμός ταφικού αγάλματος
από ασβεστόλιο (625 π. Χ.) από την Βετουλωνία.
Φλωρεντία, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Μέσα από τις δικές τους ιστορίες καταδεικνύεται η συμμετοχή των γυναικών στη δημιουργία ανοιχτών, πολιτισμικών οριζόντων και οι έως τώρα αντιλήψεις μας για την πλήρη αποχή των γυναικών από δημόσιες και κοινωνικές δράσεις ανατρέπονται. Αντίθετα η συμμετοχή της γυναίκας στην ανάπτυξη του αρχαίου μεσογειακού πολιτισμού φαίνεται ότι αποκτά άλλη βαρύτητα.

Εικοσιτέσσερα ταφικά σύνολα γυναικών από την Ελλάδα (Αττική, Εύβοια, Μακεδονία, Κρήτη), την Κύπρο, τη Νότια Ιταλία και την Ετρουρία παρουσιάζονται σ΄ αυτή την έκθεση και το γεγονός, ότι πρόκειται για αντικείμενα υπαρκτών ατόμων (δεν έχει να κάνει δηλαδή, με μυθικές ή άλλες μορφές) είναι το μεγάλο πλεονέκτημά της. Κι αυτό, γιατί δίνεται μία πραγματική, χειροπιαστή διάσταση αυτών των γυναικών με το ανθρώπινο στοιχείο να πρωταγωνιστεί. Παράλληλα όμως, παρέχεται και η ευκαιρία να συζητηθούν ερμηνευτικά ζητήματα και προσεγγίσεις του γυναικείου ρόλου στις κοινωνίες της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου μέσα από απτά στοιχεία.

Διάδημα από χαλκό, υαλόμαζα, ήλεκτρο και όστρεο
 (α΄μισό του 7ου αι. π. Χ.).
Από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Σιρίτιδας της Ιταλίας

Η συγκέντρωση πλούτου και κτερισμάτων από τη μια μεριά αλλά και η συγγένεια των ταφικών εθίμων από την άλλη δημιουργούν εξάλλου, όπως λέει ο διευθυντής Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης κ. Νίκος Σταμπολίδης «ένα ιδεολογικό ρεύμα και μια κοινωνική διάσταση, καθώς φαίνεται ότι αυτές οι υψηλού κύρους στις κοινωνίες τους γυναίκες υπήρξαν φορείς μετάδοσης πολιτισμικών και ιδεολογικών στοιχείων».

Περί τα 500 αντικείμενα θα εκτεθούν στο μουσείο, ιδιαίτερα πολυτελή (αφού ανήκαν σε γυναίκες) ή δυσεύρετα στην εποχή τους. Πρόκειται για χάλκινα αγγεία και σκεύη, φαγεντιανά και γυάλινα αγγεία, πήλινα, χάλκινα και ελεφαντοστέινα ειδώλια, σκεύη χάλκινα ή σιδερένια όπως οι αρύταινες (βαθιές κουτάλες για την άντληση νερού), κοχλιάρια για την επάλειψη καλλυντικών, ομοιώματα αμαξιδίων κ.λ.π.

Τα κοσμήματα εξάλλου είναι μοναδικά: Πόρπες από χαλκό, σίδηρο ή άργυρο και πολύτιμους λίθους, μερικές μάλιστα σε μεγέθη απίστευτα αφού έχουν ύψος 20 εκατοστά με ρόδια χρυσά ή πλάκες από χρυσά πτηνά. Επίσης χάλκινοι καρδιοφύλακες (κυκλικοί δίσκοι για την προστασία του στήθους), χρυσές ζώνες, χάλκινες κ. ά. σκαραβαίοι από διάφορα υλικά, περικάρπια και περιβραχιόνια από χρυσό, χαλκό και άργυρο, σκουλαρίκια ομοίως, σε διάφορα σχήματα και μεγέθη αλλά και δακτυλίδια, σφηκωτήρες για τα μαλλιά και περιδέραια από χρυσό, άργυρο, ήλεκτρο, χαλκό, φαγεντιανές ψήφους, χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους, αμέθυστο, κορνεόλη, ορεία κρύσταλλο, κεχριμπάρι, αιγυπτιακό μπλε, φαγεντιανή.

Χρυσό ψέλιo σε μορφή ελάσματος, διακοσμημένο
 με την έκτυπη τεχνική και με κοκκίδωση (675-650 π. Χ.)
 από νεκροταφείο της αρχαίας, ετρουσκικής πόλης Καίρε.
Μουσεία του Βατικανού, Μουσείο Γκρεγκοριάνο Ετρούσκο.

Εντυπωσιακές είναι οι χρυσές μάσκες που κάλυπταν το πρόσωπο αλλά και τα επιστήθια κοσμήματα, όλα φιλοτεχνημένα με εξαιρετικές τεχνικές της χρυσοχοΐας και της αργυροχοΐας (με περίτμηση, με κοκκίδωση, σκυφωτά, πλακέ, συρμάτινα). Ενας ολόκληρος κόσμος τέχνης και πλούτου, δόξας, ιδεών και πίστεων από έναν γυναικείο κόσμο στην αυγή της ιστορίας. Για πρώτη φορά εξάλλου εκτός Ιταλίας θα παρουσιασθεί ο περίφημος, ξύλινος θρόνος της νεκρής πριγκίπισσας από ταφή στο Βερούκιο της Ιταλίας.

Την επιμέλεια έκθεσης, η οποία τελεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Προεδρίας της Ιταλικής Δημοκρατίας έχει ο καθηγητής κ. Νίκος Σταμπολίδης και η αρχαιολόγος δρ. Μιμίκα Γιαννοπούλου. Η διοργάνωσή της γίνεται σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Κρήτης και το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού ενώ πραγματοποιείται με την αρωγή της Ιταλικής Πρεσβείας στην Αθήνα και της Ελληνικής Πρεσβείας στη Ρώμη. Θα διαρκέσει ως τον Απρίλιο του 2013.

Πηγή: Μαρία Θερμού, Εφημερίδα "Το Βήμα"