Ασημένια κομψοτεχνήματα στις προθήκες του Μουσείου Κεμέρια, σκουλαρίκια, «χαρχάλια» (περιλαίμια), αντρικά ρολόγια τσέπης με αλυσίδα, γ...
 |
| Ασημένια κομψοτεχνήματα στις προθήκες του Μουσείου |
Κεμέρια, σκουλαρίκια, «χαρχάλια» (περιλαίμια), αντρικά ρολόγια τσέπης με αλυσίδα, γιαταγάνια, πιάτα και φοντανιέρες, θήκες για φλιτζάνια του καφέ, ταμπακέρες και σαλιέρες (σκεύος για αλάτι), τάσια, φυλαχτά, όλα ασημένια, αντικείμενα υπέροχα μιας άλλης εποχής, όλα δουλεμένα περίτεχνα στο χέρι, κουβαλούν την ιστορία των τεχνητών τους αλλά κι αυτών που τα χρησιμοποίησαν.
Την πρώτη ύλη τους και τον τρόπο επεξεργασίας τους, την «ιστορία» τους παρουσιάζει ένα μουσείο-κόσμημα, το Μουσείο Αργυροτεχνίας στα Ιωάννινα, το ένατο Μουσείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), το οποίο έχει και την ευθύνη της λειτουργίας του. Στην επιβλητική ατμόσφαιρα του Κάστρου, τα αντικείμενα της μόνιμης έκθεσης, οι πολυμεσικές εφαρμογές, το αρχειακό φωτογραφικό υλικό, οι οπτικοακουστικές παραγωγές συνιστούν τα ποικίλα εκθεσιακά «εργαλεία» μέσω των οποίων ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται τον ρόλο της αργυροτεχνίας στη διαμόρφωση της ταυτότητας της ευρύτερης περιοχής, αλλά και τη σημασία της για την παραγωγική ιστορία της χώρας μας.
Σκοπός του Μουσείου Αργυροτεχνίας είναι η διάσωση της γνώσης για την ηπειρώτικη αργυροτεχνία, η διάχυση πληροφοριών στο ευρύ κοινό σχετικά με την τεχνολογία της, καθώς και η σύνδεση αυτής της τεχνολογίας με τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της εποχής στην οποία αναπτύχθηκε και άκμασε. Δίνοντας έμφαση στην περιοχή των Ιωαννίνων και της Ηπείρου, αναδεικνύονται τα κοινωνικά - οικονομικά συμφραζόμενα στα οποία αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν τα τοπικά εργαστήρια αργυροτεχνίας, που επέδρασαν τόσο στην οικονομία όσο και στην πολιτισμική ταυτότητα της περιοχής. Με αυτό το μουσείο το ΠΙΟΠ ολοκληρώνει το Δίκτυο των θεματικών μουσείων του, ένα σημαντικό έργο για τον πολιτισμό, τον τουρισμό και την περιφέρεια, με διεθνή αναγνώριση.
Μεταβυζαντινή περίοδος
Το Μουσείο Αργυροτεχνίας βρίσκεται στο Κάστρο Ιωαννίνων, και συγκεκριμένα στον δυτικό προμαχώνα της νοτιοανατολικής ακρόπολης (Ιτς Καλέ). Καταλαμβάνει τις δύο στάθμες του προμαχώνα, καθώς και το κτίσμα των παλαιών μαγειρείων που εφάπτεται σε αυτόν. Το αναξιοποίητο μέχρι σήμερα τμήμα του Κάστρου αναμορφώθηκε με υποδειγματικό τρόπο από το ΠΙΟΠ προκειμένου να φιλοξενήσει τη μόνιμη έκθεση του μουσείου. Πρόκειται για τεχνολογικό μουσείο, καθώς πραγματεύεται την τεχνολογία της αργυροχοΐας κατά την προβιομηχανική περίοδο, αλλά ταυτόχρονα και για περιφερειακό μουσείο, με την έννοια ότι εστιάζει στην ιστορία της αργυροχοΐας στην περιοχή της Ηπείρου. Χρονικά, η μόνιμη έκθεση του μουσείου καλύπτει τη μεταβυζαντινή περίοδο από τον 15ο αιώνα και έπειτα, χωρίς να λείπουν και οι αναφορές σε ακόμα παλαιότερες εποχές.
Στην είσοδο του μουσείου ο ήχος του σφυριού, όπως δουλεύει για τη φιλοτέχνηση ενός αργυρού αντικειμένου, μεταφέρει νοερά τον επισκέπτη στο εργαστήρι του αργυροτεχνίτη. Αμέσως μετά η χαρακτηριστική αργυρή κανδήλα «φωτίζει» ερωτήματα που βρίσκουν απάντηση καθώς αναπτύσσονται οι θεματικές ενότητες της έκθεσης. Ξεδιπλώνεται το χρονικό και τοπικό πλαίσιο της ηπειρώτικης αργυροτεχνίας, παρουσιάζεται η πρώτη ύλη, επεξηγούνται οι τρόποι επεξεργασίας και μεταποίησής της. Ο κατεξοχήν τρόπος προμήθειας της πρώτης ύλης, την εποχή της τουρκοκρατίας και μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, γινόταν διά μέσου της ανακύκλωσης, της διαδικασίας του λαγαρίσματος, μέθοδος που σήμερα δεν χρησιμοποιείται, αφού επικράτησε το ασήμι του εμπορίου. Με τη βοήθεια ποικίλων εποπτικών μέσων ο επισκέπτης ανακαλύπτει βασικές παραδοσιακές τεχνικές μορφοποίησης και διακόσμησης αργυρών αντικειμένων (σφυρηλάτηση, χύτευση, σαβάτι, ανάγλυφο), μαθαίνοντας για τα στάδια που περιλαμβάνει κάθε τεχνική μέχρι τη δημιουργία του τελικού προϊόντος.
Γιαννιώτικο εργαστήριο
Επίσης μπαίνει σε ένα αυθεντικό γιαννιώτικο εργαστήριο του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, με τον πάγκο πάνω στον οποίο βρίσκονται αντικείμενα κι από πάνω είναι αναρτημένα τα εργαλεία. Αμόνια σε κούτσουρα, ηλεκτροκίνητη βούρτσα, καμίνι, συρτάρια για τα ρινίσματα, ροδάνι, λαγοπόδαρο για τον καθαρισμό των ρινισμάτων, κασελάκι για τα μικρά εργαλεία δίνουν την εικόνα του τρόπου που δούλευε ο τεχνίτης. Παράλληλα γίνεται ξεχωριστή αναφορά σε Ηπειρώτες τεχνίτες αλλά και σε παραγγελιοδότες, πολεμιστές και οπλαρχηγούς, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν φυλαχτά, πόρπες, τάσια, ενώ διακοσμούσαν και τα όπλα τους.
 |
| Στο Μουσείο Αργυροτεχνίας ξεδιπλώνεται το χρονικό και τοπικό πλαίσιο της ηπειρώτικης αργυροτεχνίας, παρουσιάζεται η πρώτη ύλη και επεξηγούνται οι τρόποι επεξεργασίας και μεταποίησής της |
Για παράδειγμα ο Ι. Καποδίστριας το 1828 παρήγγειλε σε Γιαννιώτες τεχνίτες να κοσμήσουν ασημένια γιαταγάνια που προόριζε για δώρα σε οπλαρχηγούς. Ακόμα πλούσιες οικογένειες παράγγελναν λεγενόμπρικα για το πλύσιμο των χεριών και ασημένια σαμπάνια (κηροπήγια). Και η Εκκλησία υπήρξε βασικός παραγγελιοδότης. Εκτός από τη συλλογή των αργυρών αντικειμένων και το επεξηγηματικό οπτικοακουστικό υλικό που συνοδεύει την έκθεση, υπάρχει αναφορά στη σύγχρονη αργυροτεχνία με δείγματα από τη δουλειά αργυροχόων που δραστηριοποιούνται σήμερα στην ευρύτερη περιοχή, συνεχίζοντας μια παράδοση αιώνων. Οι νέοι σήμερα δεν δείχνουν ζωηρό ενδιαφέρον για τη συνέχιση της τέχνης, ενώ το 1981 έκλεισε και η τελευταία σχολή αργυροτεχνίας.
Γιαταγάνια, κοσμήματα και φυλαχτά
Το μουσείο διαθέτει αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, καθώς και χώρο για την υλοποίηση εκπαιδευτικών παιχνιδιών και προγραμμάτων. Στόχος του είναι να διασυνδεθεί στενά με την τοπική κοινωνία, μεταξύ άλλων και μέσω ποικίλων εκπαιδευτικών και πολιτιστικών δράσεων για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής αλλά και τους επισκέπτες του. Αποτελεί πρότυπο συνεργασίας μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, καθώς στεγάζεται σε χώρους που έχουν παραχωρηθεί από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού με προγραμματική σύμβαση. Επίσης, οι εργασίες αποκατάστασης βασίστηκαν σε εγκεκριμένες μελέτες και υλοποιήθηκαν σε στενή συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων. Το έργο εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» ΕΠΑΝ ΙΙ, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013, και συγχρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (προϋπολογισμός 7.900.000 ευρώ).
Εκθέματα
Στο δεύτερο επίπεδο του προμαχώνα η μόνιμη έκθεση περιλαμβάνει τη συλλογή χαρακτηριστικών έργων ηπειρώτικης αργυροχοΐας, με (περίπου 45) αντικείμενα από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα. Ηπειρώτικα αργυρά κομψοτεχνήματα με περίτεχνες λεπτομέρειες, κοσμήματα, ασημικά του σπιτιού, προσωπικά είδη, όπλα και πολεμική εξάρτυση είναι μερικά από τα αντικείμενα της συλλογής. Το μάτι στέκεται στα σκουλαρίκια από ασήμι με επιχρυσώσεις κοσμημένα με κοράλλια, στο ασημένιο επίχρυσο «χαρχάλι» (περιλαίμιο) με τα χυτά πλακίδια και τις πέτρες από υαλόμαζα, σε ένα σετ καλλωπισμού με ασημένιες βούρτσες και καθρέφτη με σκάλισμα που φαντάζεσαι ότι μάλλον με αυτές χτένιζε η πριγκίπισσα του παραμυθιού τα μαλλιά της, αλλά και σε ένα ρολόι τσέπης σε θήκη με κιουστέκι (αλυσίδα) και διακόσμηση με σαβάτι. Μια σαλιέρα (μικρό σκεύος με πλατύ χείλος για αλάτι), μια ταμπακέρα με ανάγλυφη διακόσμηση, μια κανάτα του καφέ και χυτά ζάρφια (θήκες για φλιτζάνια του καφέ) και ένα «κολιέ» με ασημένια συρματερά κουμπιά κλέβουν τις εντυπώσεις. Περιδέραια, όπλα και γιαταγάνια, φυλαχτά, πιάτα, φοντανιέρες, καλαμάρια και ένα κιουστέκι (διπλό) σταυραετός κοσμημένος με σαβάτι (επιστήθιο κόσμημα της ανδρικής και της γυναικείας φορεσιάς), μικρά έργα τέχνης συνοδεύουν τη βόλτα του επισκέπτη στον όροφο.
Πηγή: Α. Καραλή, Έθνος
Δεν υπάρχουν σχόλια