Επιβλητικό το θέαμα του πήλινου στρατού, που άνοιξε και το θέμα για τις πιθανές επιρροές της αρχαιοελληνικής τεχνοτροπίας στην κινεζική τ...
 |
| Επιβλητικό το θέαμα του πήλινου στρατού, που άνοιξε και το θέμα για τις πιθανές επιρροές της αρχαιοελληνικής τεχνοτροπίας στην κινεζική τέχνη |
Οι Έλληνες αρχαιολόγοι δεν αποκλείουν η έμπνευση για τον περίφημο πήλινο στρατό της αρχαίας Κίνας να έχει αντληθεί από την αρχαία ελληνική γλυπτική.
Τονίζουν ωστόσο πως είναι πιθανό η έμπνευση να προέρχεται από άλλους πολιτισμούς, εγγύτερους προς την Κίνα, που επίσης παρουσίαζαν την ανθρώπινη μορφή. Ωστόσο θεωρούν την παρουσίαση των επιστημονικών τεκμηρίων επιτακτική και δηλώνουν πως μόνο έτσι θα είναι σε θέση και οι ίδιοι να αποφανθούν με βεβαιότητα.
«Έχουμε ενδείξεις ότι υπήρχε επαφή μεταξύ της Κίνας του πρώτου αυτοκράτορα και της Δύσης πριν από το άνοιγμα του Δρόμου του Μεταξιού. Αυτό έγινε πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν μέχρι σήμερα» είπε χθες στο BBC η αρχαιολόγος Li Xiuzhen, από το Μουσείο του Μαυσωλείου του Αυτοκράτορα Τσιν Σι Χουάνγκ. Μάλιστα, μια ξεχωριστή έρευνα έχει δείξει την ύπαρξη ευρωπαϊκού μιτοχονδριακού DNA σε αρχαιολογικές θέσεις της πιο δυτικής επαρχίας της Κίνας, Xinjiang, που πιθανόν αποδεικνύει ότι Δυτικοί εγκαταστάθηκαν, έζησαν και πέθαναν εκεί πριν και κατά τη διάρκεια της ζωής του πρώτου αυτοκράτορα (τον 3ο αιώνα π.Χ.).
Το 1974, αγρότες ανακάλυψαν 8.000 πήλινους στρατιώτες θαμμένους σε απόσταση λιγότερη από ένα μίλι μακριά από τον τάφο του πρώτου αυτοκράτορα της Κίνας, Τσιν Σι Χουάνγκ. Ωστόσο, όπως αναφέρει το BBC, δεν υπήρχε καμία παράδοση κατασκευής αγαλμάτων ανθρώπινου μεγέθους πριν από την κατασκευή του τάφου, ενώ παλαιότερα γλυπτά ήταν αγαλματίδια ύψους περίπου 20 εκατοστών. Για να εξηγήσει τον λόγο της τεράστιας αυτής αλλαγής στην τέχνη και στο στυλ, η Δρ Xiuzhen θεωρεί ότι πρόκειται για επιρροές που προήλθαν από χώρες εκτός Κίνας. «Πιστεύουμε ότι ο πήλινος στρατός, οι ακροβάτες και τα χάλκινα γλυπτά που βρέθηκαν στη θέση αυτή θα πρέπει να επηρεάστηκαν από τα αρχαιοελληνικά γλυπτά και έργα τέχνης» δηλώνει η ίδια.
Οι ειδικοί
Ο επίτιμος έφορος Αρχαιοτήτων Βασίλειος Αραβαντινός μιλώντας στο «Έθνος» υπενθυμίζει ότι τα εμπορικά καραβάνια και ο Δρόμος του Μεταξιού υπήρχαν κατά την αρχαιότητα και προφανώς προηγήθηκαν του Μάρκο Πόλο. Δεν αποκλείει την περίπτωση οι «φιλοπερίεργοι Έλληνες» να έφτασαν ως την Κίνα, αλλά προτείνει να εντάξουμε στον συλλογισμό και εγγύτερους πολιτισμούς, όπως των Ασσυρίων, των Αιγυπτίων, των Περσών και των Κυπρίων.
Αναμένοντας τα επιστημονικά στοιχεία αυτής της εικασίας, ο καθηγητής Αρχαιολογίας Πάνος Βαλαβάνης υπενθυμίζει πως η μορφή του Βούδα είναι εμπνευσμένη από την αρχαία ελληνική γλυπτική της εποχής, από την ελληνοβουδιστική τέχνη της Γκαντάρα. Τέλος, η διευθύντρια του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης στην Αθήνα Δέσποινα Ζερνιώτη δεν αποκλείει την ελληνική επιρροή για την κατασκευή αυτών των αγαλμάτων. Κι εκείνη σημειώνει ωστόσο πως πρέπει να προηγηθεί συνεργασία και πολύχρονη μελέτη πριν εξαχθούν συμπεράσματα.
Η συνάντηση
Η Ελλάδα και η Ασία «συναντήθηκαν» πριν από 2.300 χρόνια, το 326 π.Χ., όταν ο Μέγας Αλέξανδρος οδήγησε τα στρατεύματά του μέχρι τον Ινδό ποταμό. Από το 280 π.Χ. και μετά, ελληνικά βασίλεια δημιουργήθηκαν στη βόρεια Πενταποταμία από Έλληνες της Βακτριανής, ενώ το 164-150 π.Χ. ο βασιλιάς της, ο Ευκρατίδης, ολοκλήρωσε την κατάληψη της Αραχωσίας, της Γεδρωσίας, της Γκαντάρα, των Ταξίλων και της Πενταποταμίας, και έφθασε μέχρι την κοιλάδα του Γάγγη.
Αργότερα (100-80 π.Χ.) ο Μένανδρος κατέλαβε τη δυτική κοιλάδα του Γάγγη και του Γουτζράτ και διδάχτηκε τον Βουδισμό. Ίδρυσε το ελληνοϊνδικό βασίλειο με πρωτεύουσα τη Σάγαλα και χρησιμοποίησε νομίσματα που έφεραν δίγλωσσες επιγραφές στα ελληνικά και τα ινδικά.
Η αρχαία Γκαντάρα εκτεινόταν σε μια περιοχή που σήμερα περιλαμβάνει το ανατολικό Αφγανιστάν, τμήμα του Πακιστάν, τη δυτική Πενταποταμία και βόρειες περιοχές της, καθώς και όλο το αρχαίο Κασμίρ.
Η Γκαντάρα είναι γνωστή από την επιρροή που άσκησε ο ελληνικός πολιτισμός στην Κεντρική Ασία. Η επίδραση αυτή ήταν αποτέλεσμα της παραμονής του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Σελευκιδών στην περιοχή τον 4ο αιώνα π.Χ., καθώς και της δημιουργίας, τον 3ο και τον 2ο αιώνα π.Χ., του ελληνιστικού βασιλείου της Βακτρίας στο βόρειο, και του ελληνιστικού βασιλείου του Ινδού στο νότιο τμήμα της περιοχής.
Στην περιοχή αυτή από τον 1ο έως τον 6ο αιώνα μ.Χ. αναπτύχθηκε μια ιδιόμορφη τεχνοτροπία που είναι γνωστή ως «ελληνοβουδιστική τέχνη της Γκαντάρα», που διαφοροποιείται από εκείνη των άλλων περιοχών της Κεντρικής Ασίας καθώς είναι επηρεασμένη κατά κύριο λόγο από ελληνιστικά πρότυπα.
Παρεμβάσεις
Είχαν επαφές με πολλούς λαούς
Βασίλειος Αραβαντινός
Επίτιμος έφορος Αρχαιοτήτων
Κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι Έλληνες, φιλοπερίεργοι, έφτασαν μέχρι τη Σαμαρκάνδη, αλλά και τον Ινδικό Ωκεανό, όπου πήγε ο Νέαρχος παραπλέοντας τη Σαουδική Αραβία. Επομένως, δεν είναι εκτός λογικής το ότι κάποιοι από αυτούς επισκέφθηκαν, λίγο αργότερα, την Κίνα. Άλλωστε, με τα καραβάνια της εποχής υπήρχαν σχέσεις όλων των γύρω λαών με τους Κινέζους - άρα και με τους λαούς των ελληνιστικών βασιλείων. Είναι φυσιολογικό να έχουν επηρεαστεί οι μεν από τους δε και το αντίστροφο και να υπήρχε επικοινωνία και των πολιτισμών.
Θα πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη ότι ίδιες επαφές υπήρχαν και με τους Πέρσες, τους Ασσύριους, τους Αιγύπτιους και τους Κύπριους. Ολοι αυτοί είχαν ανθρωπομορφική τέχνη και δεν αποκλείεται να έδωσαν εκείνοι τις ιδέες όπως και τις τεχνικές στους Κινέζους.
Στους «πολεμιστές» δεν έχω δει στοιχεία από τον κλασικό ή τον ελληνιστικό πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας, όμως δεν μπορώ και να αποκλείσω κάποια έμπνευση από αυτόν, ως βάση για τη δημιουργία των συγκεκριμένων αγαλμάτων. Οι πήλινοι στρατιώτες πρέπει να μελετηθούν διεξοδικά, πριν οι αρχαιολόγοι μπορέσουν να εκφέρουν γνώμη με βεβαιότητα.
«Εισαγόμενη» αυτή η τέχνη
Πάνος Βαλαβάνης
Καθηγητής αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Γνωρίζουμε πως η μορφή του Βούδα όπως και όλη η τέχνη Γκαντάρα είναι εμπνευσμένη από την αρχαία ελληνική τέχνη. Επομένως, εκ πρώτης όψεως η άποψη δεν ξενίζει. Πρέπει όμως οπωσδήποτε να δούμε τα επιστημονικά τεκμήρια των συναδέλφων, ώστε να καταλάβουμε τι εννοούν και να εκφέρουμε άποψη εάν και κατά πόσον αυτό είναι πιθανό ή όχι. Γνωρίζουμε, ωστόσο, πως στην Κίνα δεν υπάρχει τέτοια παράδοση αγαλμάτων και μάλιστα σε τέτοια μεγάλα μεγέθη. Η τέχνη αυτή ήταν εισαγόμενη. Από πού θα έβρισκαν τα πρότυπα αν όχι από την αρχαία ελληνική γλυπτική;
Τα ελληνιστικά βασίλεια
Δέσποινα Ζερνιώτη
Διευθύντρια του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης
Η ίδια η ανακάλυψη του Πήλινου Στρατού αντέστρεψε πολλές από τις επικρατούσες αντιλήψεις για την πορεία της αρχαίας κινεζικής πλαστικής. Υπάρχει, επίσης, η ελληνοβουδιστική τέχνη της Γκαντάρα με επιρροές από την αρχαία Ελλάδα. Πρέπει να παρατηρήσουμε το αρχαϊκό χαμόγελο κάποιων βουδιστικών μορφών, ιδιαίτερα σε επαρχίες όπως το βόρειο Γουέι, όπου, σε πρόσφατη επίσκεψη, διαπιστώσαμε ότι οι Bούδες θυμίζουν τη γλυπτική του Αφγανιστάν όπου άνθησαν ελληνιστικά βασίλεια.
Ο ελληνικός πολιτισμός για την Ασία δεν σταματά μόνο στον Μέγα Αλέξανδρο, περνά και μέσα από το Βυζάντιο. Δεν ξέρω αν πήγαν αρχαίοι Ελληνες τεχνίτες εκεί ή αν οι Κινέζοι διδάχτηκαν την τέχνη και την τεχνική από κάποιους άλλους, που είχαν ελληνικές επιδράσεις.
Η σκέψη των Κινέζων επιστημόνων έχει βάση αληθείας, αλλά απαιτείται επιστημονική τεκμηρίωση από ανθρώπους που να γνωρίζουν και τις δύο τεχνικές. Και γι’ αυτό πάντως χρειάζονται χρόνια μελέτης. Μπορεί αυτή η εικασία να είναι υπέρ της Ελλάδας, αλλά εμείς είμαστε επιστήμονες και πρέπει να τεκμηριώνουμε τις απόψεις μας.
Αποκυήματα φαντασίας
Εμμανουήλ Βουτυράς
Καθηγητής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ, με ειδίκευση στη γλυπτική (αρχαία ελληνική πλαστική)
Η εκτίμησή μου είναι ότι πρόκειται για αποκυήματα φαντασίας, αυτά τα πράγματα δεν μπορεί να λέγονται χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση. Θεωρώ αδιανόητο να ταξίδεψαν Έλληνες γλύπτες ως την Κίνα τον 3ο π.Χ. αιώνα. Γνωρίζουμε ότι οι ελληνικές τέχνες και ιδιαίτερα η γλυπτική επέδρασαν στην ανάπτυξη της πρώιμης βουδιστικής τέχνης, τα γνωστά γλυπτά της Γανδάρας, και συνδέονται με την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αυτό συνέβη από τον 2ο π.Χ. αιώνα ως τον 5ο αιώνα μ.Χ., αλλά δεν πιστεύω ότι έφτασαν ως την Κίνα. Έμμεσα ο ελληνικός πολιτισμός ταξίδεψε στην Ανατολή και επηρέασε την τέχνη της, αλλά το να έφτασε ως την Κίνα, θέλει απόδειξη. Εξάλλου ο κινεζικός πολιτισμός έχει τη δική του ιστορία και αυτή δεν πρέπει να αγνοείται. Ας είμαστε επιφυλακτικοί και προσεχτικοί σε όσα λέμε και όσα αναπαράγουμε.
Πηγή: Αγγ. Κώττη, Έθνος
Δεν υπάρχουν σχόλια