Η θεραπεία του Παρθενώνα

Kάθε κατέβασμα αετώματος ή μετόπης είναι μοναδική εμπειρία. Ένταση, αδρεναλίνη στα ύψη,  συνεργασία, συγχρονισμός. Η Υπηρεσία Συντήρησ...

Kάθε κατέβασμα αετώματος ή μετόπης είναι μοναδική εμπειρία. Ένταση, αδρεναλίνη στα ύψη,
 συνεργασία, συγχρονισμός.

Η Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης, η ΥΣΜΑ, δημιουργήθηκε πριν από 18 χρόνια με σκοπό την οργάνωση και υλοποίηση των έργων συντήρησης και αναστήλωσης στα μνημεία του Ιερού Βράχου. Οι άνθρωποί της, μηχανικοί, αρχαιολόγοι, συντηρητές, σχεδιαστές, μαρμαροτεχνίτες, είναι αυτοί που βλέπουμε γύρω μας σε κάθε επίσκεψη στην Ακρόπολη, πάνω σε σκαλωσιές, σε γερανούς, να τρέχουν στα οργανωμένα εργοτάξια. 

Αυτοί που αντιμετωπίζουν τα δομικά προβλήματα των μνημείων, αποσυναρμολογούν τα φθαρμένα μέρη που χρειάζονται «θεραπεία», τα συντηρούν, τα συμπληρώνουν –όπου χρειάζεται, με νέο πεντελικό μάρμαρο– και τα ανατοποθετούν. Όμως, κάθε κατέβασμα αετώματος ή μετόπης είναι μια μοναδική εμπειρία. Ακόμη μεγαλύτερη για τον επισκέπτη που βρίσκεται εκείνη την ώρα στον Βράχο.

Ένταση, αδρεναλίνη στα ύψη, συνεργασία, συγχρονισμός. Η προετοιμασία του συνεργείου για την καταβίβαση του κεντρικού ορθοστάτη του τυμπάνου του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα άρχισε στις 7 το πρωί. Πρώτα κόπηκαν τα σίδερα που υπήρχαν ακόμη στο μάρμαρο, έπειτα αφαιρέθηκε το τσιμέντο, μπήκαν σφήνες και τσαμπάνια και, στη μία πια το μεσημέρι, ο ορθοστάτης του δυτικού αετώματος, βάρους 7,5 τόνων, «πάτησε» σε ασφαλή θέση. Η κίνηση για να κατέβει το ύψος των 10 μ. χρονομετρήθηκε στα 10 λεπτά, όμως αυτό σήμαινε καλό συντονισμό στην επιχείρηση και κυρίως προετοιμασία μηνών.

Το νέο έργο που ξεκίνησε στην Ακρόπολη και εντάσσεται στο ΕΣΠΑ 2014-2020, εκτός από τον ορθοστάτη περιλαμβάνει κι άλλους λίθους του δυτικού αετώματος, με φθορές εξαιτίας της διάβρωσης των σιδηρών συνδέσμων που τοποθετήθηκαν στον μεσοπόλεμο, και πέντε ακόμη λίθους του τοίχου που βρίσκεται όπισθεν του τυμπάνου. Οι εργασίες εξυγίανσης θα γίνουν επιτόπου και θα διαρκέσουν δύο χρόνια.

Προγραμματίζονται επίσης έργα και στον βόρειο τοίχο του σηκού του Παρθενώνα, ενώ θα συνεχιστεί η διαμόρφωση των ραβδώσεων στα συμπληρώματα των κιόνων του προνάου και η αποκατάσταση και ανατοποθέτηση των δοκών της οροφής του δυτικού πτερού του μνημείου. Το έργο εντάσσεται στη νέα φάση εργασιών που ξεκίνησαν στα μνημεία, με προϋπολογισμό 5.000.000 ευρώ. Εκτός από την αναστήλωση και συντήρηση, περιλαμβάνονται και δράσεις για τη διάσωση και ανάδειξη αρχιτεκτονικών μελών, τη γεωμετρική τεκμηρίωση  των μνημείων, προβολή του έργου μέσα από ψηφιακές εφαρμογές, αλλά κυρίως μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Οι μελέτες του νέου έργου εγκρίθηκαν πέρυσι από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, μετά τον χαμό του προέδρου της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΕΣΜΑ), Χαράλαμπου Μπούρα. Έχει σημασία, όμως, ότι ο ίδιος είχε γράψει το σχετικό έγγραφο με τις επεμβάσεις που απαιτούνταν στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα.

Τι βλέπουμε σήμερα;

Τι βλέπει σήμερα ο επισκέπτης στην Ακρόπολη; «Αυτή τη στιγμή λειτουργούν δύο εργοτάξια, ένα για τον Παρθενώνα και ένα για τα τείχη. Στον Παρθενώνα, ειδικότερα, έχουμε τρία έργα που τρέχουν. Ενα είναι το δυτικό αέτωμα, το άλλο είναι ο βόρειος τοίχος του σηκού του Παρθενώνα και το τρίτο η κατάξεση των ραβδώσεων σε κίονα του προνάου. Το πρόγραμμα των τειχών ξεκινάει από την περιοχή βορείως των Προπυλαίων (κάτι που διακρίνει κανείς όταν βρίσκεται στην Πλάκα) και θα συνεχιστεί στην περιοχή βορείως του Ερεχθείου. Εχει εγκριθεί η μελέτη και είναι μέσα στις εργασίες που προγραμματίζονται», λέει στην «Κ» η προϊσταμένη της ΥΣΜΑ Βασιλική Ελευθερίου.

Στα μνημεία τα έργα έχουν τους δικούς τους χρόνους που βεβαίως δεν είναι οι δημοσιογραφικοί. «Η εγκατάσταση του εργοταξίου μπορεί να πάρει δυο-τρεις μήνες, να ακολουθήσουν διαδικασίες όπως διαγωνισμοί για την προμήθεια των υλικών κ.ά.». Διαγωνισμός απαιτείται και για την απομάκρυνση του παλιού γερανού. «Πάλιωσε πια και πρέπει να απομακρυνθεί και στο εσωτερικό του Παρθενώνα να μεταφερθεί αυτός που βλέπουμε απέξω, στη δυτική πλευρά. Αυτό μπορεί να πάρει 3-4 μήνες για μας, παρότι για την ίδια τη διαδικασία απαιτούνται δύο μήνες».

«Πότε θα δούμε το μνημείο χωρίς σκαλωσιές;» ήταν η ερώτηση που άκουγε συχνά ο αείμνηστος Χαράλαμπος Μπούρας, αλλά και ο νυν πρόεδρος της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΕΣΜΑ), ο ακαδημαϊκός Μανόλης Κορρές, όπως άλλωστε και η προϊσταμένη της ΥΣΜΑ. «Βλέπουμε πια τα Προπύλαια χωρίς σκαλωσιές», λέει η Βασιλική Ελευθερίου και είναι μια ευκαιρία να δώσουμε μεγαλύτερη σημασία στα έργα που ολοκληρώθηκαν και τις αλλαγές που έγιναν. «Αποδώσαμε το μνημείο και όλη η είσοδος είναι χωρίς σκαλωσιές. Ο Παρθενώνας έχει περισσότερη δουλειά και αναγκαστικά πηγαίνουμε από μέτωπο σε μέτωπο. Θέλω να ελπίζω ότι θα τα καταφέρουμε να τον δούμε χωρίς σκαλωσιές. Αυτό είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων, προσωπικού, χρόνου, διαδικασιών».

Πάντως, στον Παρθενώνα μέχρι το 2020 θα έχουν μείνει λίγα σημεία που κινδυνεύουν. «Εκκρεμότητες και δουλειά θα έχουμε. Οι τοίχοι του σηκού του Παρθενώνα θα μας πάρουν κάποια χρόνια, αλλά έχουν αφαιρεθεί τα επικίνδυνα μέρη. Η επανατοποθέτηση επίσης απαιτεί χρόνο». Ακόμη μια εκκρεμότητα είναι και το υπέρθυρο στον δυτικό τοίχο του σηκού του Παρθενώνα για την αποκατάστασή του οποίου ο Ν. Μπαλάνος είχε χρησιμοποιήσει μπετόν αρμέ. Πρέπει να αποκατασταθούν οι δύο εσωτερικές δοκοί των οποίων σώζονται τμήματα και να συμπληρωθούν από νέο μάρμαρο. «Θα είναι το επόμενο σωστικό έργο. Όλα γίνονται με προτεραιότητα». Πράγματι μέτωπα κλείνουν και καινούργια ανοίγουν, τα εργοτάξια μετακινούνται, όμως οι επιστήμονες, εκτός από την αποκατάσταση, προβληματίζονται και για όσα προκαλούν τις φθορές. Οι μεγαλύτερες καταστροφές, άλλωστε, οφείλονται στις ανθρώπινες ενέργειες.

Αν τη δεκαετία του ’70 η επιστημονική κοινότητα προβληματιζόταν με την ατμοσφαιρική ρύπανση, εδώ και χρόνια εξετάζει τους σεισμούς και τις κλιματικές αλλαγές. Η ενόργανη παρακολούθηση συνεχίζεται με επιταχυνσιογράφους, οπτικές ίνες, κ.ά., λέει η προϊσταμένη της ΥΣΜΑ. Η μόλυνση του περιβάλλοντος διερευνάται· όσο για τις υψηλές θερμοκρασίες, «μας απασχολούν, αλλά δεν έχουμε καταλήξει στις μεθόδους παρακολούθησης, διότι είναι ακόμη στο στάδιο της έρευνας. Συμμετέχουμε σε διάφορα προγράμματα με πολυτεχνικές σχολές, ώστε να είμαστε μέσα στα πράγματα».

Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή