Όποιος έχει βρεθεί στην Αγία Αικατερίνη του Σινά, ένα από τα παλαιότερα χριστιανικά μοναστήρια του πλανήτη –κατά πολλούς το παλαιότε...
Όποιος έχει βρεθεί στην Αγία Αικατερίνη του Σινά, ένα από τα παλαιότερα χριστιανικά μοναστήρια του πλανήτη –κατά πολλούς το παλαιότερο–, δύσκολα θα ξεχάσει το μυσταγωγικό πέπλο που τυλίγει τον επισκέπτη σε κάθε βηματισμό του.
Ακόμη πιο δύσκολα θα ξεχάσει όμως το μοναδικό μωσαϊκό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος που αντικρίζει στην αψίδα του ναού, ένα εκπληκτικό έργο που εδώ και δεκαπέντε αιώνες «ίπταται» πάνω από τα έκθαμβα μάτια των πιστών.
Ένα έργο που σώθηκε από το αμείλικτο πέρασμα του χρόνου και γλίτωσε από την κατάρρευση χάρη στις πολύχρονες και ιδιαίτερα σύνθετες εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης, που άρχισαν το 2005 και ολοκληρώθηκαν το 2016.
Με αφορμή τα επίσημα «αποκαλυπτήρια» του μωσαϊκού τον περασμένο Δεκέμβριο, ο επικεφαλής των εργασιών συντήρησης, ο Ιταλός επιστήμονας Ρομπέρτο Νάρντι, μιλάει αποκλειστικά στο «enjoy» [το πολιτιστικό ένθετο της εφ. Κυριακάτικη δημοκρατία] για το πώς το εντυπωσιακό έργο σώθηκε τελευταία στιγμή από την κατάρρευση, για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν τα μέλη της αποστολής στην χερσόνησο του Σινά την περίοδο της Αραβικής Άνοιξης, αλλά και εξηγεί πώς είναι να ζεις με τους μοναχούς για δώδεκα ολόκληρα χρόνια.
«Το μωσαϊκό αντιμετώπιζε μεγάλο κίνδυνο κατάρρευσης. Μετά από δεκαπέντε αιώνες το ψηφιδωτό σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% είχε αποκολληθεί από τον τοίχο, και ειδικά στο κοίλωμα ήταν έτοιμο να πέσει. Πιο συγκεκριμένα, το ενδιάμεσο στρώμα του έργου, που χωρίζει το έργο από την γρανιτένια βάση του, είχε ξεκολλήσει. Όταν το 2000 μαζί με το CCA (Κέντρο Αρχαιολογικής Συντήρησης της Ρώμης) βρέθηκα στο μοναστήρι για να κάνω μια εκτίμηση της δουλειάς που θα χρειαζόταν, διαπίστωσα μετά λύπης ότι υπήρχε κίνδυνος ένα μεγάλο κομμάτι του μωσαϊκού να αποκολληθεί. Πράγματι ολόκληρη η κορυφή του έργου, ιδίως στο σημείο του Ιησού, είχε πάρει μια κυρτή μορφή, γι’ αυτό και αποφασίσαμε να την στηρίξουμε με μια ειδική κατασκευή, και για να αποφύγουμε τους κραδασμούς δεν την συνδέσαμε με τη σκαλωσιά.
»Τα πιο απομονωμένα και δυσπρόσιτα σημεία τα θωρακίσαμε με γάζες και βαμβάκια. Η ιδιαιτερότητα του εγχειρήματος είναι ότι το εν λόγω μωσαϊκό βρίσκεται σε μια εκκλησία η οποία συνεχίζει κανονικά τη λειτουργία της. Μάλιστα, όλο αυτό το διάστημα που κράτησαν οι εργασίες, η μονή δεχόταν καθημερινά 3.000 προσκυνητές την ημέρα, Ευρωπαίους κατά κύριο λόγο. Γι’ αυτό αποφασίσαμε να μην διαταράξουμε την καθημερινή λειτουργία της μονής, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις παρεμβάσεις μας, ενημερώνοντας το κοινό παράλληλα για αυτά που κάνουμε με φυλλάδια αλλά και σχετικά βίντεο».
Σε επίπεδο σχεδιασμού, το μεγαλεπήβολο έργο της αποκατάστασης ξεκίνησε το 2000 με τη συμβολή του Getty Conservation Institute στο Λος Άντζελες, ενώ την υλοποίησή του ανέλαβε το CCA, και με την σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου του Σινά αλλά και του Ανώτατου Συμβουλίου των Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, το 2001. Ωστόσο χρειάστηκε να περάσουν τέσσερα ολόκληρα χρόνια προκειμένου να ξεκινήσουν οι εργασίες, έχοντας εξασφαλίσει τη βοήθεια αλλά και την αμέριστη συμπαράσταση του Αρχιεπισκόπου Σινά, Φαράν και Ραϊθώ Δαμιανού, αλλά και του τότε εμίρη του Κατάρ Χαμάντ μπιν Χαλίφα αλ Θανί.
Όπως αποκαλύπτει ο έμπειρος συντηρητής και αρχαιολόγος, για να σωθεί το έργο τέχνης οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τεχνικές αλλά και υλικά όσο το δυνατόν πλησιέστερα στα πρωτότυπα.
Χάρη στις υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες που τραβήχτηκαν αλλά και στα λεπτομερή σχέδια, οι επαΐοντες κατάφεραν να καταγράψουν καρέ-καρέ τη ζημιά, και να επέμβουν σε αυτήν χωρίς να αλλοιώσουν το αισθητικό αποτέλεσμα. «Ο πιο σοβαρός παράγοντας που έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια του μωσαϊκού ήταν το γεγονός ότι είχαν αποκολληθεί τα κομμάτια γύψου που συγκρατούσαν τις ψηφίδες», τονίζει ο συντηρητής. «Ο κορμός του αναστηλωτικού προγράμματος για εμάς ήταν να καταλάβουμε τους λόγους για τους οποίους έγινε αυτό. Μετά τη στερέωση του ψηφιδωτού διερευνήσαμε, κάνοντας ενδοσκόπηση κάτω από το ψηφιδωτό, τι ζημιά είχε γίνει στον γρανιτένιο τοίχο, ενώ ακολούθησε ο καθαρισμός και η αντικατάσταση περίπου 20.000 ψηφίδων που έλειπαν από το έργο. Όλες αυτές τις μικρές εγκοπές γέμισαν με γυάλινες ψηφίδες, οι οποίες κατασκευάζονται ειδικά στη Βενετία».
Βέβαια, το εγχείρημα παρουσίαζε και άλλου είδους ιδιαιτερότητες. «Όταν τελείωσε το κομμάτι της χρηματοδότησης, ξεκίνησε η Αραβική Άνοιξη», συνεχίζει ο Ρ. Νάρντι. «Εξαιτίας αυτού η χερσόνησος του Σινά ήταν ιδιαιτέρως ασταθής ως περιοχή, και λόγω του ότι είχαν μπει σε εφαρμογή μέτρα ασφαλείας, το να ταξιδέψει κανείς ήταν ιδιαίτερα δύσκολο. Ο αριθμός των ελέγχων για να φτάσει κανείς πολλαπλασιάστηκε, όπως επίσης και ο αριθμός των αδειών που απαιτούνταν. Τουλάχιστον έξι φορές ξεκινήσαμε από το Κάιρο για το Σινά, χωρίς ποτέ να καταφέρουμε να φτάσουμε. Όλα αυτά φυσικά παρέτειναν το χρόνο των εργασιών και εκτόξευσαν το κόστος του εγχειρήματος».
Πώς είναι όμως να εργάζεται κανείς τόσο πολλά χρόνια στο πλευρό των μοναχών; Ο Ρ. Νάρντι κάνει λόγο για μια ζωντανή και πολυμαθή μοναστική κοινότητα. Μάλιστα, επειδή το μωσαϊκό αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς τους, έχουν πολύ έντονες απόψεις γι’ αυτό και για τη σπουδαιότητα του. «Όλη η διαδικασία της συντήρησης προέκυψε μετά από έναν εποικοδομητικό διάλογο με τους μοναχούς, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι αποδεκτό από όλους» σημειώνει, και συνεχίζει: «όλες οι στιγμές που περάσαμε μαζί τους, θα μείνουν για πάντα χαραγμένες στην μνήμη μας. Ευρισκόμενοι στο Σινά μπορέσαμε να νιώσουμε την ιστορία του μέρους και όλων αυτών των ανθρώπων που αφιέρωσαν τη ζωή τους εκεί. Κάθε μέρα που περάσαμε στο Μοναστήρι, ήταν για εμάς ένα προνόμιο που έμεινε ανεξίτηλα χαραγμένο στην ψυχή μας».
Πηγή: Pontos News
Είθε το μοναστήρι να γλιτωσει από τις επιθέσεις των τζιχαντιστών, που έχουν πληθύνει στο Σινά.
ΑπάντησηΔιαγραφή