Jakob Omphalius και η Elisabeth Bellinghausen (1538-9) / Courtesy of Mauritshuis Museum Η ιστορία ενός δίπτυχου που χωρίστηκε, μέσω δη...
 |
| Jakob Omphalius και η Elisabeth Bellinghausen (1538-9) / Courtesy of Mauritshuis Museum |
Η ιστορία ενός δίπτυχου που χωρίστηκε, μέσω δημοπρασιών και άλλων ατυχών γεγονότων, αποκαλύπτεται με ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες.
Ο αριστοκράτης Jakob Omphalius και η μνηστή του, Elisabeth Bellinghausen, κοπέλα από καλή γενιά γύρω στα 1538 πόζαραν με σοβαρότητα και μια κάποια θλίψη, όχι όμως, χωρίς συναισθήματα, για τον κορυφαίο, εκ Κολωνίας, ζωγράφο, Bartholomäus Bruyn, τον πρεσβύτερο. Το δίπτυχο που μαρτυρούσε την ένωσή τους, σε αντίθεση με τον αρμονικό τους γάμο, είχε τύχη κακή. Το ζευγάρι χωρίστηκε, το κάθε φύλλο του δίπτυχου βρέθηκε μακριά από το άλλο για σχεδόν 150 χρόνια και τώρα «συναντιούνται» ξανά στο μουσείο Mauritshuis στη Χάγη.
Το διπλό πορτρέτο τους, το είχε φιλοτεχνήσει ο προαναφερθείς Bruyn, πρώτος διδάξας στις λεπτομερείς προσωπογραφίες στην Κολωνία. Το ρεαλιστικό του στιλ, εμπνευσμένο από καλλιτέχνες Hans Holbein ο Νεότερος, εμπλουτιζόταν με την προσήλωση του στις λεπτομέρειες των πολυτελών ρούχων και των κοσμημάτων των διάσημων και πλουσίων της εποχής. Όσο για τα δίπτυχα αρραβώνων και ήδη παντρεμένων ζευγαριών, αυτή ήταν η ειδικότητά του.
Το παράδοξο είναι ότι ο Bruyn δεν υπέγραφε το μεγαλύτερο μέρος αυτών των έργων του, ακόμη κι αν επρόκειτο για αληθινά αριστουργήματα. Οι ιστορικοί Τέχνης εικάζουν πια ότι ήταν ένας εργατικός καλλιτέχνης με πολλές δυνατότητες, που, όμως, αρνείτο να υπογράψει τη μαζική παραγωγή, αποτέλεσμα τόσο της ζήτησής του και της ανάγκης του για τα προς το ζην, αλλά και της φιλοσοφίας του ότι μόνο τα προϊόντα αληθινής καλλιτεχνικής έμπνευσης άξιζαν υπογραφής.
Εικάζεται επίσης ότι είναι ο «πατέρας» πολλών τέτοιων ανυπόγραφων προσωπογραφιών, συμπέρασμα που προκύπτει από τη σύγκριση με υπογεγραμμένα έργα του... Και γενικώς, εκείνη την εποχή, όπως και τώρα, άλλωστε, καλλιτέχνες που παρήγαν επιτυχίες - φασόν, μπορεί να έβγαζαν αρκετά χρήματα, να συνεργάζονταν με την αριστοκρατία, αλλά τον σεβασμό των ομότεχνών τους τον κέρδιζαν δύσκολα.
Σχεδόν έναν αιώνα μετά, ο μέγας Βιβάλντι έπρεπε να υφίσταται το gossip και τις κακίες της εποχής του, που έλεγαν ότι ξεφουρνίζει τη μία επιτυχία μετά την άλλη, ακριβώς όπως τα ψωμιά από τον φούρνο του πατέρα του, κάτι, βέβαια που ιστορικά δεν επιβεβαιώνεται (σ.σ.: ο πατέρας του συνθέτη των "4 εποχών" ήταν κουρέας), αλλά, ο κακός λόγος για τη μαζική παραγωγή έργων έμεινε...
Στην περίπτωση του Jakob και της Elizabeth, o Bruyn ακολούθησε το τυπικό των ζωγράφων της εποχής του για τέτοιου είδους παραγγελίες: μπλε φόντο, ο γαμπρός να κοιτάζει δεξιά, η νύφη προς τα αριστερά και κάτω και απ' ό,τι οι ειδικοί συμπεραίνουν το ζευγάρι δεν είχε παντρευτεί ακόμη, αφού η γυναίκα κρατά στο χέρι ένα ανθάκι, σύμβολο της αγνότητας της.
Και μετά τα γεγονότα κύλησαν εναντίον του δίπτυχου. Το πορτρέτο της Elisabeth Bellinghausen δωρίστηκε στο Μουσείο Rijks το 1912.
Το 1951, το πορτρέτο της εμφανίστηκε στο Mauritshuis, ως δάνειο από το Rijksmuseum. Εκεί, οι παρατηρητικοί επιμελητές την αναγνώρισαν ως μία από τις κόρες του Peter Bellinghausen, καθηγητή νομικών του Πανεπιστημίου της Κολωνίας. Βοήθησε σ' αυτό και το οικόσημο στο πίσω μέρος του πάνελ, όμως ο σεβαστός καθηγητής είχε τέσσερις κόρες.
Ποια απ' όλες ήταν αυτή εδώ η νεαρή με την ευγενική μορφή; Δεν υπήρχε καμία ένδειξη για το ποια από τις 4 αδελφές θα μπορούσε να είναι. Στο μεταξύ, η τύχη του πορτρέτου του Jakob ακόμη αγνοείτο...
Μόνο το 2004, όταν η επιμελήτρια Ariane van Suchtelen ανακάλυψε μια παλιά ασπρόμαυρη φωτογραφία του πορτραίτου ενός άνδρα, άρχισαν οι υποψίες ότι ίσως επρόκειτο για απίστευτη ομοιότητα με μία παρόμοια φωτογραφία που βρισκόταν στο Ολλανδικό Ινστιτούτο Ιστορίας της Τέχνης (RKD) και σε έναν κατάλογο δημοπρασιών του 1896, στον οποίο καταγράφονταν και τα δύο πορτρέτα προς πώληση.
Μάλιστα, και τα δύο αποδίδονταν λάθος στον γάλλο ζωγράφο, Jan Gossaert.
Ευτυχώς, ο κατάλογος είχε χειρόγραφες σημειώσεις από τον ιστορικό Τέχνης, Hofstede de Groot που περιελάμβανε σκίτσα των οικόσημων στο πίσω μέρος των πορτρέτων. Οι επιμελητές μπόρεσαν να εντοπίσουν το οικόσημο και να ανακαλύψουν την ταυτότητα του άντρα: ο Jakob Omphalius, εξέχων δικηγόρος και λέκτορας νομικών στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας είχε παντρευτεί τελικά με την θυγατέρα του Peter Bellinghausen, Elisabeth και μαζί απέκτησαν 13 παιδιά (!), σε ένα γάμο που διήρκεσε ως το τέλος της ζωής τους.
Το ευτυχισμένο ζευγάρι είχε πλέον ονοματεπώνυμο, όμως, τώρα έπρεπε να αρχίσει η αγωνιώδης αναζήτηση του πορτρέτου του Jakob, που τα ίχνη του χάνονταν μετά από δημοπρασία του 1955.
Η έρευνα έδειξε ότι τον Μάιο του 2019, ένα «πορτρέτο αγνώστου ανδρός» είχε πωληθεί σε μια μικρή δημοπρασία στο Παρίσι και είχε καταλήξει σε γκαλερί τέχνης της Γενεύης. Ο επιμελητής ενός γερμανικού μουσείου παρατήρησε ότι τελικά επρόκειτο για τον «χαμένο» αρραβωνιαστικό και ενημέρωσε άμεσα το Rijksmuseum, που με τη σειρά του ενημέρωσε για τα χαρμόσυνα νέα το Mauritshuis.
Με την οικονομική υποστήριξη της εθνικής λαχειοφόρου αγοράς, των ιδρυμάτων και ενός ιδιώτη δωρητή, το Mauritshuis μπόρεσε να αγοράσει το πορτρέτο του Jakob Omphalius και να το τοποθετήσει και πάλι –μετά από 150 χρόνια χωρισμού- δίπλα σ' αυτό της αγαπημένης του συζύγου.
Όσο για την Elizabeth, το δικό της πορτρέτο είχε πριν από λίγο καιρό υποστεί εκτεταμένες εργασίες συντήρησης, το λέει κανείς και καλλωπισμό, λίγο πριν δεχθεί ξανά στο πλευρό της τον σύζυγο της.
Την επανένωση του ζεύγους –με όλες τις τιμές- οι θεατές θα μπορούν να την απολαύσουν στις 4 Οκτωβρίου του 2020 και προκειμένου αντίστοιχες εργασίες συντήρησης να έχουν γίνει και στο πορτρέτο του Jakob. Πλέον το δίπτυχο αποτελεί μέρος της Εθνικής Συλλογής Τέχνης της Ολλανδίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια