Χανιά: Το ανάκτορο της Κυδωνίας φανερώνει συνεχώς τα μυστικά του

Ο μεγάλος χώρος με το δάπεδο από ασβεστοκονίαμα, ο οποίος ήταν εν μέρει στεγασμένος, καταλαμβάνει έκταση 170 τ.μ. χωρίς να έχει ακόμη ολοκλη...

Ο μεγάλος χώρος με το δάπεδο από ασβεστοκονίαμα, ο οποίος ήταν εν μέρει στεγασμένος, καταλαμβάνει έκταση 170 τ.μ. χωρίς να έχει ακόμη ολοκληρωθεί η αποκάλυψή του

Για τα νέα στοιχεία που δίνουν οι ανασκαφές, αλλά και για το νήμα που ενώνει την έρευνά της με τη σημερινή περιπέτεια του χώρου μιλάει η Μαρία Βλαζάκη.

Άγνωστες πτυχές της ιστορίας του περίφημου ανακτορικού κέντρου της Κυδωνίας φωτίζουν τα νέα πολύ σημαντικά ευρήματα που έφερε στο φως η φετινή ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιεί η επίτιμη γενική διευθύντρια του ΥΠΠΟΑ Μαρία Βλαζάκη στην καρδιά των Χανίων.

Σημαντικό εύρημα της φετινής ανασκαφής είναι η διαπίστωση ενός μεγάλου σεισμοτεκτονικού γεγονότος που ταρακούνησε τα Χανιά στις αρχές του 6ου αι. π.Χ., μέσα από την εικόνα που παρουσιάζει η θεμελίωση του ανατολικού επιμήκους τοίχου του προαναφερθέντος κτίσματος –έχει αποκαλυφθεί σε μήκος 6μ.

Η εικόνα εντυπωσιάζει εξαιτίας της έντονης οριζόντιας συνιστώσας του ρήγματος: ο τοίχος καταστράφηκε εκ θεμελίων΄ ακόμη και η θεμελίωσή του κατακρημνίστηκε μέσα στο ξανά ενεργοποιημένο ρήγμα, καμπυλώθηκε κατά θέση με μετατόπιση προς ανατολικά αλλά στη συνέχεια παρέμεινε στην πορεία της προς νότο έξω από τα όρια του ρήγματος. 

Στο οικόπεδο της οδού Κατρέ 1 στον λόφο Καστέλλι, εκεί που τα προηγούμενα χρόνια αποκαλύφθηκε η μεγάλη θυσία πολλών ζώων, αλλά και η ανθρωποθυσία νεαρής κοπέλας, φέτος "εντοπίστηκε το βαθύτερο σημείο του ρήγματος του σεισμού που ήταν η αιτία της καταστροφής του ανακτορικού συγκροτήματος και της θυσίας των ζώων και της κοπέλας στα χρόνια των Μυκηναίων στην Κρήτη (13ος αι. π.Χ.), εντοπίστηκε όμως και σεισμός του 6ου π.Χ. αιώνα, που δεν αναφέρεται στις πηγές, και παράλληλα διαπιστώνεται ότι το μυκηναϊκό ανακτορικό κέντρο της Κυδωνίας ιδρύθηκε πριν από τα μέσα του 14ου αι. π.Χ., περίπου στα χρόνια που σταματάει η δράση του ανακτόρου της Κνωσού" λέει η Μαρία Βλαζάκη. Το γεγονός αυτό είναι καθοριστικό για την αρχαιολογία της Δυτικής Κρήτης αλλά και όλου του νησιού, καθώς συνδέεται, από τους περισσότερους μελετητές, με την καταστροφή του ανακτόρου της Κνωσού στα χρόνια αυτά. Η Κυδωνία για το επόμενο διάστημα φαίνεται να πρωτοστατεί στα τεκταινόμενα στο νησί, όπως εξάλλου υποδηλώνουν τα πολυπληθή ευρήματα όλων των ανασκαφών στον λόφο. 

Αντίστοιχο της Ζάκρου και της Φαιστού, το ανακτορικό κέντρο της Κυδωνίας δεν σταματά να εκπλήσσει με τα ευρήματα που έρχονται κάθε φορά στο φως. Μια ακόμα σημαντική φετινή αποκάλυψη, τεκμήριο για τη ζωή στον μακρινό 14ο αι. π.Χ., είναι τα πορτοκαλιά και σκούρα μπλε χρώματα που εντοπίστηκαν στο δάπεδο του μεγάλου χώρου, έκτασης 170 τ.μ., του ανακτορικού κέντρου.

"Τα ευρήματα, και ειδικά η διαπίστωση ότι το εκτεταμένο δάπεδο ήταν εν μέρει χρωματισμένο με πορτοκαλόχρωμες και σκούρες κυανές επιφάνειες, επιβεβαιώνουν ότι βρισκόμαστε σε σημαντικό σημείο του μυκηναϊκού ανακτορικού κέντρου" επισημαίνει η ανασκαφέας.

Αναγνωρίστηκαν πορτοκαλλόχρωμες και σκούρες κυανές επιφάνειες, οι οποίες είναι χρωματισμένες, όπως επιβεβαίωσαν οι χημικές αναλύσεις της καθηγήτριας του Πολυτεχνείου Κρήτης δρος Νόνης Μαραβελάκη. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τους πολυτελείς χώρους με τοιχογραφικό διάκοσμο που αναπτύσσονται στη βόρεια άκρη της ανασκαφής, μας φέρνει ακόμη πιο κοντά στα μυκηναϊκά ανάκτορα της ηπειρωτικής Ελλάδας και αποτελεί ένα ισχυρότατο επιχείρημα για τον εντοπισμό, στο σημείο αυτό του λόφου, του νοτίου τμήματος του μυκηναϊκού ανακτόρου της Κυδωνίας.

Σε αυτό συντείνει και το γεγονός ότι το διαταραγμένο και κατακερματισμένο από τον μεγάλο σεισμό δάπεδο αυτού του χώρου ακριβώς, επιλέχθηκε για να δεχτεί τα εξιλαστήρια θύματα.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι βρέθηκε απόθεση υπολειμμάτων γεύματος στη διάρκεια των εργασιών θεμελίωσης του συγκροτήματος. Εντοπίστηκαν τουλάχιστον τέσσερα σφάγια, κυρίως από αιγοπρόβατα, ενώ αναγνωρίστηκαν και ελάχιστα οστά χοίρων και βοοειδούς, ορισμένα από τα οστά των οποίων φέρουν ίχνη κοπής από βαρύ κοπτικό εργαλείο (πέλεκυ).

Σύμφωνα με τη ζωοαρχαιολόγο Δήμητρα Μυλωνά καταναλώθηκε μεγάλη ποσότητα κρέατος αιγοπροβάτων, ενώ η διαδικασία περιλάμβανε μαγείρεμα στην ανοιχτή φωτιά μάλλον ή στα κάρβουνα και δηλώνει αφθονία, κρίνοντας από τον τρόπο μαγειρέματος και τον μικρό βαθμό κατακερματισμού των οστών.

Ωστόσο εδώ η ανασκαφέας εντοπίζει έναν ισχυρό συμβολισμό, καθώς η ανέγερση του τμήματος του ανακτορικού συγκροτήματος που έρχεται στο φως στην οδό Κατρέ 1 συνοδεύεται από φαγοπότι και μεγάλη κατανάλωση κρέατος, ενώ αντιθέτως η καταστροφή του ίδιου συγκροτήματος σφραγίζεται από τη μεγάλη θυσία των τουλάχιστον 43 αιγοπροβάτων αιγάγρων, 2 βοδιών, 4 μικρών χοίρων και της νέας κοπέλας. Η θυσία αυτή ήταν "άγευστος" και προσφέρθηκε εξ ολοκλήρου στις χθόνιες δυνάμεις.

Η έρευνα στο οικόπεδο «Κατρέ 1» φέρνει στο φως τμήμα του παλίμψηστου της αρχαίας Κυδωνίας μέσα από πλούσια στρωματογραφία. Αναγνωρίζονται οικιστικά λείψανα διαφόρων φάσεων της αρχαιότητας, των γεωμετρικών, αρχαϊκών, κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Στα πυκνά και λεπτά αλλεπάλληλα στρώματα έγκειται και η δυσκολία της έρευνας, την οποία επιτείνει περαιτέρω η διέλευση του ρήγματος.

Από όλες τις φάσεις αξίζει να τονιστεί η πρώιμη αρχαϊκή περίοδος του β’ μισού του 7ου  και των αρχών του 6ου π.Χ. αι. Οι ανασκαφές κατά το διάστημα 2016-2020 έφεραν στο φως το ανατολικό άκρο κτίσματος του β’ μισού του 7ου αι., εκτεταμένο αποθέτη με πλήθος μόνωτων, ολόβαφων κυπέλλων των αρχών του 6ου αι. π.Χ. και μεγάλο αριθμό υφαντικών βαρών που πιθανότατα υποδηλώνουν την ανάπτυξη αρχαϊκού ιερού στα δυτικά της ανασκαφής. 

Εκείνο όμως που επισημαίνει ιδιαίτερα η Μαρία Βλαζάκη είναι το νήμα που ενώνει την έρευνά της με τη σημερινή περιπέτεια του χώρου που ανασκάπτεται. "Αυτή η ανασκαφή γίνεται στον λόφο Καστέλλι, για τον οποίο το τελευταίο διάστημα γίνεται πολύς λόγος, εξαιτίας των ιστορικών μνημείων ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου Κρήτης που νοικιάζονται για 25 χρόνια σε ιδιωτική εταιρεία για να μετατραπούν σε ξενοδοχεία" λέει.

Επισημαίνει δε ότι "σύσσωμη η τοπική κοινωνία έχει αντιδράσει γνωρίζοντας ότι πρόκειται για την καρδιά των Χανίων, σημείο που διαχρονικά αποτελούσε το διοικητικό κέντρο των αλλεπάλληλων οικισμών του παλίμψηστου της πόλης". Η ίδια άλλωστε μοιράζεται την αγωνία των συμπολιτών της για την τύχη των συγκεκριμένων μνημείων και δραστηριοποιείται έντονα για τη σωτηρία τους.

Παρά τις δυσκολίες που δημιούργησε στη φετινή έρευνα το ολιγάριθμο προσωπικό, ο περιορισμένος ερευνητικός χώρος και τα αυξημένα μέτρα προστασίας εξαιτίας της Covid-19 στο Καστέλι εξακολουθεί να ανασκάπτεται με τις πλέον σύγχρονες μεθόδους και τη συνδρομή των θετικών επιστημών, γεγονός που δίνει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την περίοδο και για τους ανθρώπους που έζησαν τα χρόνια των Μυκηναίων στην Κρήτη.

"Το ανακτορικό κέντρο των Χανίων είναι ένας χώρος από τον οποίο περιμένουμε πολλές μαρτυρίες που θα εμπλουτίσουν τις γνώσεις μας για τη μινωική αρχαιολογία" λέει η Μαρία Βλαζάκη και θυμίζει ότι το επόμενο διάστημα αναμένονται τα αποτελέσματα της ανάλυσης αρχαίου DNA τόσο από τάφους της περιόδου αυτής στα Χανιά όσο και από το κρανίο της κοπέλας που είχε θυσιαστεί για να εξευμενιστούν οι χθόνιες θεότητες μετά τον μεγάλο σεισμό.

Πηγή: Π. Κρημνιώτη, Αυγή, Εφημερίδα των Συντακτών