To Humboldt Forum σκοπεύει να επιστρέψει τελικά τα Μπρούτζινα του Μπενίν;

Ιστορικοί, ακτιβιστές και πολιτικοί επιδιώκουν την επιστροφή των Μπρούτζινων του Μπενίν εδώ και δεκαετίες, προτρέποντας επανειλημμένα το Βρε...

Ιστορικοί, ακτιβιστές και πολιτικοί επιδιώκουν την επιστροφή των Μπρούτζινων του Μπενίν εδώ και δεκαετίες, προτρέποντας επανειλημμένα το Βρετανικό Μουσείο, το Musée du Quai Branly – Jacques Chirac στο Παρίσι, το Φόρουμ του Χάμπολντ και άλλους να επιστρέψουν τα αντικείμενα στη Νιγηρία.

Με μια κίνηση που προκαλεί έκπληξη παγκοσμίως, το νέο μουσείο του Βερολίνου Humbold Forum αποφάσισε να μην εκθέσει τα περίφημα Μπρούτζινα του Μπενίν που έχει στην κατοχή του, τα οποία έχουν λεηλατηθεί από τη σημερινή Νιγηρία στη Δυτική Αφρική τον 19ο αιώνα. Αντ΄αυτού όπως ανακοίνωσε τη Δευτέρα, ο διευθυντής του μουσείου Hartmut Dorgerloh, θα εκτεθούν αντίγραφα ή θα μείνουν κενές οι θέσεις του.

Σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας Süddeutsche Zeitung, πρόσφατα, ο Andreas Görgen, γενικός διευθυντής πολιτιστικών υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας, συναντήθηκε με ηγέτες της Νιγηρίας για να συζητήσουν τη δυνατότητα αποστολής των αντικειμένων. Πρόκειται για εκατοντάδες μπρούτζινες πλάκες που χρονολογούνται από τον 13ο έως τον 16ο αιώνα, με κεφαλές και αγαλματίδια που λεηλατήθηκαν από τον βρετανικό στρατό το 1897, επί αποικιοκρατίας, και τώρα βρίσκονται σε μεγάλα ευρωπαϊκά μουσεία αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές.

Αυτό δε φαίνεται άσχετο με το άνοιγμα ενός νέου μουσείου που πρόκειται να χτιστεί στη νότια Νιγηρία, στον αρχαιολογικό χώρο του Βασιλείου του Μπενίν και τα σχέδιά του αποκαλύφθηκαν τον Νοέμβριο του 2020. Το Edo Museum of West African Art (EMOWAA), υπογράφει ο διάσημος αρχιτέκτονας με καταγωγή από τη Γκάνα David Adjaye και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2025. Εδώ και πολύ καιρό οι αρχές της Νιγηρίας έχουν επιδοθεί κυριολεκτικά σε μια κούρσα σε όλο τον κόσμο προκειμένου να πάρουν έστω υπό τη μορφή δανείου μερικά από τα χιλιάδες κομμάτια που λεηλατήθηκαν από τη χώρα τους και κοσμούσαν την πρόσοψη του βασιλικού παλατιού της Πόλης του Μπενίν.

Αυτή τη στιγμή το Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου κατέχει 700 κομμάτια, το Εθνολογικό Μουσείο του Βερολίνου (Humbold Forum) 580, το Μουσείο της Οξφόρδης Pitt Rivers 327, το Weltmuseum της Βιέννης 200, το Μουσείο Εθνολογίας του Αμβούργου 196, το Μουσείο Εθνολογίας της Δρέσδης 182, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης 163, το Μουσείο Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Φιλαδέλφειας 100.

Πριν λίγες ημέρες η μελετήτρια ακαδημαϊκός Μπενεντίκ Σαβουά, η οποία ειδικεύεται στην κριτική μελέτη της προέλευσης των έργων τέχνης, συμπεριλαμβανομένης της λεηλατημένης τέχνης και άλλων μορφών παράνομα αποκτηθέντων αντικειμένων τέχνης, και η οποία συνέταξε το 2018 επιστολή προτρέποντας το γαλλικό κράτος να επαναπατρίσει τα αφρικανικά αντικείμενα που υπάρχουν στις συλλογές του, είπε στο Der Spiegel πως «κάθε μήνας, κάθε μέρα που περνάει, η πιθανότητα εμφάνισης των μπρούτζινων του Μπενίν χωρίς να σας ενοχλεί, μειώνεται».

Ιστορικοί, ακτιβιστές και πολιτικοί επιδιώκουν την επιστροφή των Μπρούτζινων του Μπενίν εδώ και δεκαετίες, προτρέποντας επανειλημμένα το Βρετανικό Μουσείο, το Musée du Quai Branly – Jacques Chirac στο Παρίσι, το Φόρουμ του Χάμπολντ και άλλους να επιστρέψουν τα αντικείμενα στη Νιγηρία. Μέχρι σήμερα κανένα ευρωπαϊκό μουσείο δεν έχει επιστρέψει επίσημα τα Μπρούτζινα του Μπενίν που κατέχει στις συλλογές του. Οι Νιγηριανοί περιμένουν με ανυπομονησία την επιστροφή τους εδώ και χρόνια, έστω και ως μακροπρόθεσμο δάνειο.

Το Humboldt Forum πραγματοποίησε τα εγκαίνιά του τον Δεκέμβριο, αν και το μουσείο δεν έχει ακόμη υποδεχτεί τους πρώτους δημόσιους επισκέπτες του λόγω της πανδημίας.

Βρετανοί αξιωματικοί με χάλκινες πλάκες μέσα στα καμένα υπολείμματα της κατοικίας του Ομπά του Μπενίν. (Reginald Kerr Granville / Wikimedia Commons)

Όλο και περισσότερο, τα μουσεία σε όλη την Ευρώπη αρχίζουν να ερευνούν τον τρόπο που έχουν αποκτήσει τα αντικείμενα που έχουν στις προθήκες και τις αποθήκες τους και επιστρέφουν αυτά που προέρχονται από παράνομες συναλλαγές και και λεηλασίες. Από το 2019, η Γαλλία έχει μπει στη διαδικασία επαναπατρισμού 27 αντικειμένων στο Μπενίν και τη Σενεγάλη, και το 2021, οι Κάτω Χώρες δήλωσαν ότι θα υιοθετήσουν ένα «ριζοσπαστικό» σχέδιο που θα επέτρεπε την επιστροφή πολλών αντικειμένων σε διάφορες χώρες.

Το 1897, λίγο περισσότερο από μία δεκαετία μετά το Συνέδριο του Βερολίνου (1884/85) που είχε αποτέλεσμα τον διαμελισμό της Αφρικής, και μετά το θάνατο Βρετανών αξιωματικών σε διένεξη στο βασίλειο του Μπενίν, η Βρετανία απέστειλε εκστρατευτική δύναμη 1.200 αντρών προκειμένου να εκδικηθεί τον θάνατό τους. Η δύναμη αυτή εκθρόνισε τον Όμπα του Μπενίν, λεηλάτησε πολύτιμες πλάκες, γλυπτά από κράμα χαλκού, μπρούντζινα και ορειχάλκινα ανάγλυφα και λαξευμένο ελεφαντοστό που χρονολογούνταν από τον 13o έως τον 17o αιώνα. Αυτό το σύνολο είναι γνωστό ως τα «Μπρούντζινα του Μπενίν». Τα περίπου 3.000-5.000 κλεμμένα αντικείμενα, που είχαν ως θεματολογία τη ζωή στη βασιλική Αυλή, τα τελετουργικά, τις οικογενειακές δομές και τον πολιτισμικό πλούτο του Μπενίν, εστάλησαν στο Βρετανικό Μουσείο και πουλήθηκαν σε μουσεία στη Δύση, προκειμένου να καλυφθεί το κόστος της εκστρατείας. Το Βασίλειο του Μπενίν καταστράφηκε ολοσχερώς.

Ο κορυφαίος Βρετανός νομικός Τζέφρι Ρόμπερτσον που αγωνίζεται για την επιστροφή λεηλατημένων έργων τέχνης στις χώρες από τις οποίες αφαιρέθηκαν έχει δηλώσει ότι «Τα μπρούτζινα του Μπενίν είναι σημαντικά για την Αφρική αλλά όχι για τον κόσμο και ο βάρβαρος τρόπος με τον οποίο αφαιρέθηκαν τα μπρούτζινα, συνιστά έγκλημα πολέμου που ηθικά είναι ακόμα πιο αποτρόπαιο και από την κλοπή του λόρδου Έλγιν».

Πηγή: LiFO