Αρχαιολογικές επισκέψεις στις Κυκλάδες : Αφιέρωμα στην Αντίπαρο - Μέρος 4ο

Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Αντίπαρο. Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του αφιερώματος της ...

Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Αντίπαρο.

Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του αφιερώματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Αντίπαρο.

Διαβάστε εδώ το 3ο Μέρος του αφιερώματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Αντίπαρο.

Η Αντίπαρος των Ιστορικών Χρόνων

Για την Αντίπαρο των ιστορικών χρόνων οι φιλολογικές μαρτυρίες είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες, οι επιγραφικές μαρτυρίες ελάχιστες, τα ευρήματα αποσπασματικά και η ανασκαφική έρευνα βρίσκεται ακόμη στην αρχή. Προς το παρόν, λοιπόν, δεν είναι δυνατή η ανασύνθεση της εικόνας της ζωής και της κατοίκησης στο νησί.

Η κόρη της Αντιπάρου. 
Επάνω τμήμα ακέφαλου κορμού κόρης. Λείπει ο δεξιός βραχίονας. Το αριστερό χέρι ήταν λυγισμένο κάτω από το στήθος. Δύο οπές στην τομή του βραχίονα δείχνουν ότι είχε προστεθεί κομμάτι. Φορά χιτώνα με κάθετες λεπτές κυματιστές πτυχώσεις. Η κόμη χωρίζεται σε λεπτούς αστραγαλωτούς βοστρύχους που πέφτουν επάνω στο στήθος, από τρεις σε κάθε πλευρά του λαιμού. Στην πλάτη οι βόστρυχοι αποδίδονται συγκεντρωμένοι και καταλήγουν σε τόξο με μία πλατιά ταινία στη μέση. Στο λαιμό φορά περιδέραιο με περίαπτο. Έργο παριανού εργαστηρίου.
Ο κορμός βρέθηκε εντοιχισμένος στον κεντρικό πύργο του μεσαιωνικού Κάστρου.
Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου Α.791. Αρχαϊκή περίοδος, μέσα 6ου αι. π.Χ.

O μικρός κούρος της Αντιπάρου
Κορμός κούρου μεγέθους μικρότερου του φυσικού. Στο επάνω μέρος της πλάτης οι απολήξεις των βοστρύχων της κόμης σχηματίζουν σειρά μικρών τόξων. Παραδόθηκε το 1964 από τον Ιωάννη Σπανό. 
Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου Α.742. Αρχαϊκή περίοδος, μέσα 6ου αι. π.Χ.

Η Νίκη της Αντιπάρου
Ακέφαλος κορμός Νίκης. Λείπουν τα χέρια από τη μασχάλη και τα πόδια από τα γόνατα. Σώζονται οι απαρχές των φτερών κατά την πρόσφυση τους στο σώμα. Το δεξιό χέρι υψωνόταν στο πλάι, ενώ το αριστερό κατέβαινε προς τα πίσω. Φορά χιτώνα που αφήνει τον αριστερό μαστό ακάλυπτο και παριστάνεται σε ζωηρή κίνηση προς τα εμπρός, με το δεξιό πόδι να προβάλει και το επάνω μέρος του σώματος να στρέφεται προς τα δεξιά. Με την έντονη κίνηση το ένδυμα κολλά στο σώμα σχηματίζοντας αραίες κυματοειδείς πτυχώσεις εμπρός, ενώ πίσω εξογκώνεται από τον αέρα.
Βρέθηκε στην Αντίπαρο και παραδόθηκε από τον Ν.Φ. Κατσούρο.
Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου Α.183. Κλασική περίοδος, τέλη 5ου αι π.Χ. 

Δενδροκαλλιέργεια, αμπελοκαλλιέργεια και παραγωγή κρασιού

Σε διάφορες παραθαλάσσιες θέσεις της Πάρου, της Αντιπάρου (Γλυφό, Άγιος Σπυρίδωνας) και των γύρω νησίδων (Φυρό, Δεσποτικό) εντοπίζονται επιμήκεις τάφροι λαξευμένες σε ασβεστολιθικά εδάφη (ασπριά). Είναι ορατές σε μήκος πολλών μέτρων και συνήθως παράλληλες στην ακτή, με πλάτος και σε αποστάσεις που ποικίλουν. Γεωλογικές έρευνες έδειξαν ότι οι τάφροι που βρίσκονται κάτω από τη σημερινή στάθμη της θάλασσας δεν είχαν καταβυθιστεί, τουλάχιστον έως τα ρωμαϊκά χρόνια, γεγονός που υποδεικνύει ότι αρχικά είχαν λαξευτεί στην ξηρά, όπως εξάλλου αποδείχτηκε σε πρόσφατη σωστική ανασκαφική έρευνα στην περιοχή του Αγίου Σπυρίδωνα. 

Η ύπαρξη των τάφρων στην Αντίπαρο υποδεικνύει συστηματική καλλιέργεια κατά την αρχαιότητα, πιθανότατα αμπέλου, ή συνδυασμού δενδροκαλλιέργειας, η οποία –όπως μαρτυρούν οι αρχαίες πηγές και διαπιστώνεται από αντίστοιχες τάφρους σε άλλα μέρη της Ελλάδας– ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες ως προς τον προσανατολισμό των φυτών και τον τρόπο φύτευσής τους. Η λάξευση των τάφρων, μια ιδιαίτερα κοπιαστική εργασία, συνδέεται με την προσπάθεια να έχουν οι ρίζες των καλλιεργούμενων δένδρων πρόσβαση και χώρο σε βαθύτερα επίπεδα, όπου συγκρατείται η υγρασία, σε μέρη σχετικά φτωχά σε χώμα και νερό.

Πίθος. Βρέθηκε στην Αντίπαρο. Φέρει διακόσμηση χαρακτηριστική των κυκλαδικών εργαστηρίων: ανάγλυφες ταινίες με κατακόρυφες ομάδες εγχάρακτων γραμμών και κυκλίσκων, οι οποίες ορίζουν μετόπες που κοσμούνται με ζεύγος γραμμών χιαστί και κυκλίσκους στα διάκενα. Προϊόν τοπικού εργαστηρίου. Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου Β.3137. Αρχαϊκή-Κλασική περίοδος. 

Άγιος Σπυρίδωνας: Τάφροι καλλιέργειας στην παραλία 

Άγιος Σπυρίδωνας: Τάφροι καλλιέργειας στην ξηρά 

Γλυφά: Τάφροι καλλιέργειας 

Φαίνεται, λοιπόν, ότι τόσο η Πάρος όσο και η Αντίπαρος είχαν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες δενδροκαλλιέργειες και ειδικά αμπελοκαλλιέργειες κατά την αρχαιότητα, όπως και στους νεώτερους χρόνους, υπόθεση που ενισχύεται από τον εντοπισμό εργαστηρίων αμφορέων κρασιού και στα δύο νησιά και από τη διασπορά του κρασιού της περιοχής στην Μεσόγειο.

Αγία Κυριακή: ένα κέντρο παραγωγής αμφορέων κρασιού

Στην ανατολική πλευρά της Αντιπάρου στην περιοχή της Αγίας Κυριακής αποκαλύφθηκαν κτηριακά κατάλοιπα που ανήκουν σε εργαστήρια κατασκευής αμφορέων, τα οποία προμήθευαν τις οινοπαραγωγικές μονάδες που υπήρχαν στην περιοχή κατά τους ελληνιστικούς χρόνους.

Τα κινητά ευρήματα περιλαμβάνουν στην πλειονότητά τους τμήματα αμφορέων, οι οποίοι έφεραν στις λαβές τους τις σφραγίδες ΠΑΡΙΩΝ, ΓΟΡΓΟΥ, ΚΛΕΩΝΟ<Σ> και ΔΙΟΝΥΣΙ<ΟΥ>. Η εύρεση σφραγίδων με το εθνικό ΠΑΡΙΩΝ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς αποδεικνύει την οικονομική, πιθανότατα και πολιτική, εξάρτηση της Αντιπάρου από την γειτονική Πάρο την περίοδο εκείνη. Τα τρία ανθρωπωνύμια που σταθερά επαναλαμβάνονται στις σφραγίδες των  αμφορέων κρασιού της Αγίας Κυριακής μπορεί να συνδέονται είτε με τον ιδιοκτήτη του κεραμικού εργαστηρίου είτε με τον οινοπαραγωγό. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, στο εργαστήριο παράγονταν τουλάχιστον τρεις διαφορετικοί τύποι αμφορέων κρασιού. 

Αγία Κυριaκή: Άποψη των χώρων κεραμικού εργαστηρίου. 

Αγία Κυριακή: Τμήμα ληνού (πατητηριού) 

Ευρήματα από την Αγία Κυριακή: Λαβές ενσφράγιστων αμφορέων. 

Ευρήματα από την Αγία Κυριακή: Πήλινα τριγωνικά αντικείμενα για τον διαχωρισμό των αγγείων στον κεραμικό κλίβανο.

Ευρήματα από την Αγία Κυριακή: Άνω τμήμα παριακών αμφορέων με ενσφράγιστη λαβή.

Το σπήλαιο της Αντιπάρου

Στην είσοδο του σπηλαίου της Αντιπάρου είχαν χαραχθεί, πιθανόν στα ελληνιστικά ή στα ρωμαϊκά χρόνια, τρεις επιγραφές, οι οποίες μέχρι τον 18ο αιώνα διαβάζονταν, αν και με δυσκολία. Η μία ήταν χαραγμένη επάνω στο μεγάλο σταλαγμίτη και μνημόνευε τα ονόματα 11 ανδρών που δήλωναν με τον τρόπο αυτό το περασμά τους από το σπήλαιο. Οι άλλες δύο επιγραφές, ιδιαίτερα δυσανάγνωστες, ήταν χαραγμένες στο βράχο και η μία από αυτές ήταν ίσως αναθηματική προς την θεά Άρτεμη.

Ψήφισμα του Δήμου των Σιφνίων προς τιμήν δύο Σιφνίων πολιτικών ανδρών και μάλιστα αδελφών. Εντοιχισμένη στο καμπαναριό της Αγ. Σοφίας, στον Κάμπο Αντιπάρου. Eλληνιστικοί χρόνοι.

Αναθηματική επιγραφή προς τον Ασκληπιό και την Υγεία, προφανώς από το Ασκληπιείο της Πάρου.Βρέθηκε στο Χωριό Αντιπάρου. Τέλη 2ου/ αρχές 1ου αι. π.Χ. 
Λίγες επιγραφές, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, έχουν βρεθεί εντοιχισμένες σε διάφορες περιοχές της Αντιπάρου: στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο βόρεια του χωριού, στον Αγ. Γεώργιο απέναντι από το Δεσποτικό, στο μεσαιωνικό Κάστρο, στην Παναγία τη Φλεβαριώτισσα στην βορειοανατολική ακτή του νησιού. Δεν γνωρίζουμε αν προέρχονται από την Αντίπαρο ή αν μεταφέρθηκαν, πιθανότατα ως έρμα σε καΐκια, από κάποιο γειτονικό νησί, όπως οι δύο επιγραφές - στην Αγ. Σοφία του Κάμπου και στο Χωριό της Αντιπάρου που έχουν μεταφερθεί από τη Σίφνο και την Πάρο αντίστοιχα.

Μαρμάρινη επιγραφή από την Παναγία την Φλεβαριώτισσα. Φέρει τρεις επιγραφές, η πρώτη από τις οποίες είναι έμμετρη. Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου Α.109. 1ος αι. μ.Χ.

Σε μικρή απόσταση από τα κεραμικά εργαστήρια είναι ορατά τα κατάλοιπα οινοπαραγωγικής εγκατάστασης με ληνό (πατητήρι) και πίθο για την υποδοχή του μούστου, ενώ λίγο νοτιότερα, στο Γλυφό, διακρίνονται μέχρι σήμερα τάφροι καλλιέργειας στην ακτή και στα αβαθή της θάλασσας. 

Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Αντίπαρο.

Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του αφιερώματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Αντίπαρο.

Διαβάστε εδώ το 3ο Μέρος του αφιερώματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Αντίπαρο.

Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων