Αρχαιολογικές επισκέψεις στις Κυκλάδες: Αφιέρωμα στην Κέα - Μέρος 4ο

Ο πύργος της Αγίας Μαρίνας από τα ΝΔ πριν την έναρξη των εργασιών στερέωσης και αναστήλωσης του μνημείου. Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιε...

Ο πύργος της Αγίας Μαρίνας από τα ΝΔ πριν την έναρξη των εργασιών στερέωσης και αναστήλωσης του μνημείου.

Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Κέα.

Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του αφιερώματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Κέα.

Διαβάστε εδώ το 3ο Μέρος του αφιερώματος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για την Κέα.

Οι Πύργοι της Κέας - Ο Πύργος της Αγίας Μαρίνας

Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της αρχαίας Κέας είναι οι αρχαίοι πύργοι. Πάνω από 80 σχετικές λιθόχτιστες κατασκευές, τετράγωνες ή κυκλικές, έχουν εντοπιστεί στην τζιώτικη ύπαιθρο, συνήθως σε υψώματα ή πλαγιές λόφων, ενίοτε όμως και σε κοιλάδες. Σχεδόν όλοι χρονολογούνται, με βάση την τοιχοδομία τους αλλά και τα επιφανειακά ευρήματα που εντοπίστηκαν γύρω τους, στον 4ο/3ο αι. π.Χ.

Οι χρήσεις τους ποικίλουν: σε κάποιες περιπτώσεις φαίνεται ότι οι πύργοι ήταν τμήμα ενός ευρύτερου αμυντικού και στρατιωτικού σχεδιασμού, ελέγχοντας και φυλάσσοντας αρχαίες οδούς και κρίσιμα περάσματα· άλλοι έχουν σχετιστεί με φάρους· οι περισσότεροι όμως συνδέονται με αγροικίες και αγροτικές εγκαταστάσεις, με ταυτόχρονη οχυρωματική και αποθηκευτική λειτουργία.

Χάρτης της Κέας με σημειωμένες τις θέσεις εντοπισμένων πύργων ( υπόβαθρο από: Λ.Γ. Μενδώνη, Οι Πύργοι της Κέας. Προσθήκες και επισημάνσεις στο Λ. Μενδώνη, Α. Μαζαράκης Αινιάν, Κέα-Κύθνος: Ιστορία και Αρχαιολογία, Αθήνα 1998, σελ. 306)

Ο πύργος στη θέση Πανάχρα.

Πύργος ενσωματωμένος στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου στην Κάτω Μεριά.

Οι περισσότεροι πύργοι διατηρούνται σε χαμηλό ύψος, συνήθως λίγων δόμων: ξεχωρίζει μεταξύ τους ο επιβλητικός Πύργος της Αγίας Μαρίνας στην Κέα, που σε τμήματά του διατηρεί σχεδόν το πλήρες αρχικό του ύψος (περί τα 20μ.). Τετράγωνος, διαστάσεων περί τα 10 Χ 10μ., είχε οικοδομηθεί από τοπικούς λίθους, σχιστόλιθο και γκρι μάρμαρο, με χρήση λευκού μαρμάρου στα σημεία προβολής. Αρχικά στεγαζόταν με δίριχτη στέγη, διαιρούνταν σε πέντε οριζόντια επίπεδα με επιμέρους χώρους ανά επίπεδο και διέθετε περιμετρικό εξώστη στον ανώτερο όροφο καθώς και μικρό μεμονωμένο εξώστη στον Γ’ όροφο. Εσωτερικά υπήρχε λίθινη κλίμακα, τμήμα της οποίας διατηρείται ως τον Β’ όροφο. Νοτιοδυτικά του πύργου αποκαλύφθηκε τμήμα αρχαίου ισχυρού αναλημματικού τοίχου.

Φαίνεται ότι ο Πύργος είχε χρήση και στον Μεσαίωνα, ενώ τον 16ο αι. ενσωματώνεται στην Ιερά Μονή της Αγίας Μαρίνας. Η αδιάλειπτη χρήση του σε συνδυασμό με τον επιμελημένο τρόπο κατασκευής συνέβαλαν καθοριστικά στην διάσωση του επιβλητικού μνημείου έως τις μέρες μας. Από τη Μονή διατηρούνται ακόμη το καθολικό, προσκτίσματα καθώς και τμήμα του περιβόλου της. Η ολοκλήρωση της αναστήλωσης, η οποία είναι σε εξέλιξη, θα αποδώσει στους κατοίκους της Κέας και τους επισκέπτες έναν μοναδικό μνημείο.

Ο πύργος της Αγίας Μαρίνας, ΒΔ άποψη.

Αεροφωτογραφία του μνημείου και του αρχαιολογικού χώρου.

Η σταδιακή κατάρρευση τμημάτων του (2005, 2006, 2010), έκανε επιτακτική την έναρξη των εργασιών για τη στερέωση, αποκατάσταση και αναστήλωσή του – πρόκειται για ένα από τα δυσκολότερα τεχνικά έργα που εκτελεί η Αρχαιολογική Υπηρεσία σε αρχαίο μνημείο.

Η μελέτη στήριξης του πύργου της Αγ. Μαρίνας πραγματοποιήθηκε το 2009 με χρηματοδότηση από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, η οποία χρηματοδότησε και την επίβλεψη της τοποθέτησης του ικριώματος. Το έργο της στερέωσης και μερικής αποκατάστασης του μνημείου εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ (2010-2015) και εκτελέστηκε αρχικά από την Επιστημονική Επιτροπή του ΤΔΠΕΑΕ (Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων) για την Κέα και στη συνέχεια τη ΔΙΠΚΑ (Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων). Από το 2016 μέχρι σήμερα το έργο της μερικής αποκατάστασης και αναστήλωσης του πύργου συνεχίζεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.