Οι απανθρακωμένοι πάπυροι στο Ερκολάνουμ του Βεζουβίου διαβάζονται μόνο με υπέρυθρες ακτίνες και τη χρήση νέων τεχνολογιών. Η ψηφιακή τεχνολ...
 |
| Οι απανθρακωμένοι πάπυροι στο Ερκολάνουμ του Βεζουβίου διαβάζονται μόνο με υπέρυθρες ακτίνες και τη χρήση νέων τεχνολογιών. Η ψηφιακή τεχνολογία που μπορεί να βοηθήσει να διαβαστούν ακόμη και έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που βρίσκονται στον βυθό αρχαίων ναυαγίων είναι μία από τις θεματικές του διεθνούς συνεδρίου της Ακαδημίας Αθηνών. Φωτ. A.P. Photo / Salvatore Laporta. |
Ακαδημαϊκοί και ελληνιστές μιλούν για τη σημασία, την κριτική και το μέλλον της μελέτης του ελληνορωμαϊκού κόσμου.
Κλασικές Σπουδές: από το όνομά τους και μόνο δηλώνεται ρητώς η επίδραση που αναγνωρίζουμε ότι έχουν ασκήσει στην παιδεία, στις επιστήμες, στις τέχνες, στη φιλοσοφία, στην πολιτική, στον πολιτισμό της Δύσης. Γιατί όμως σήμερα πληθαίνουν οι φωνές που αμφισβητούν το κύρος της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας; Γιατί καθηγητές, όπως ο Νταν-ελ Παντίλα Περάλτα του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, συνδέουν τη μελέτη του ελληνορωμαϊκού παρελθόντος με την κατασκευή της λευκής υπεροχής («Κ», 13.7.2021); Αραγε οι Κλασικές Σπουδές κινδυνεύουν από τέτοιες κριτικές ή μήπως οι ίδιες έχουν υπονομεύσει τη συμπεριληπτικότητα της εκπαίδευσης διεθνώς; Και ποιο είναι το μέλλον τους;
Αυτές τις ημέρες, η Ακαδημία Αθηνών διοργανώνει, σε συνεργασία με την Ακαδημία της Χαϊδελβέργης και το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, το διεθνές συνέδριο «Το Μέλλον του Παρελθόντος: Η σημασία των Κλασικών Σπουδών σήμερα», που έχει στόχο την καταγραφή της κατάστασης και των προοπτικών των Κλασικών Σπουδών. Είναι πολλοί οι διεθνείς μελετητές που συμμετέχουν και οι εισηγήσεις τους καλύπτουν θέματα όπως η ιστορία των Κλασικών Σπουδών, ο τρόπος που μπορεί να ανανεωθεί η διδασκαλία τους με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας, αλλά και η σύνδεσή τους με τις μετααποικιακές σπουδές, τις σπουδές φύλου κ.ά.
Τα τελευταία ίσως ακούγονται πρωτόγνωρα για τις Κλασικές Σπουδές, έχουν όμως τη σημασία τους. Οπως εξηγεί στην «Κ» ο Αντώνιος Ρεγκάκος, πρόεδρος της Ακαδημίας και συνδιοργανωτής του συνεδρίου, η κριτική που συνδέει τις Κλασικές Σπουδές με τη λευκή υπεροχή είναι νόμιμη και δίκαιη, στο μέτρο που αναδεικνύει μελανά σημεία του παρελθόντος και του παρόντος των σπουδών, κυρίως στις ΗΠΑ, όπου ο ρατσισμός εξακολουθεί να μην είναι αμελητέος. Ο ισχυρισμός, συνεχίζει, ότι η μελέτη και η μίμηση της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας νομιμοποίησαν τη δουλεία, την αποικιοκρατία, τον φασισμό και τον ναζισμό –ακόμα και την πρόσφατη κατάληψη του Καπιτωλίου– φαίνεται υπερβολικός, αλλά δεν στερείται αλήθειας. Νόμιμη είναι και η απαίτηση για κατάργηση των πρακτικών που αποκλείουν μη λευκούς ερευνητές από τις αρχαιογνωστικές επιστήμες. «Η αντίληψη, όμως, πως μόνο μη λευκοί ερευνητές μπορούν να μελετήσουν και να κατανοήσουν φαινόμενα όπως η δουλεία στον αρχαίο ελληνορωμαϊκό κόσμο, επειδή την έχουν υποστεί οι ίδιοι και οι ομόφυλοί τους, δεν ευσταθεί», εξηγεί ο κ. Ρεγκάκος, ο οποίος πιστεύει ότι οι Κλασικές Σπουδές απειλούνται κυρίως από την ιδεολογία της αγοράς.
Στις ΗΠΑ και στα κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά τους εντοπίζει τη διαστρεβλωτική, κατά τη γνώμη του, σύνδεση των Κλασικών Σπουδών με τον ρατσισμό και ο νεοελληνιστής Ρόντρικ Μπίτον, που στη σημερινή εισήγησή του θα υποστηρίξει ότι προκειμένου να αντιληφθούμε καλύτερα τη θεμελιώδη επίδραση του ελληνικού πολιτισμού στον σύγχρονο δυτικό κόσμο και να αντιπαρατεθούμε στις διαστρεβλώσεις του, είναι προτιμότερο όχι να τον αντιμετωπίζουμε σαν ένα πολιτισμό, αλλά σαν πολλαπλούς, που αποτελούν μέρος της ίδιας, συνεχόμενης ιστορίας. «Η πραγματικότητα είναι», λέει στην «Κ» ο Ρόντρικ Μπίτον, «ότι για κάθε άτομο ή ομάδα που βίωσε διωγμό, κοινωνική αδικία ή καταπίεση από κάποια ηγεμονική δύναμη, ήταν οι αρχαίοι Ελληνες που πρωτοπόρησαν στο άνοιγμα δρόμων για την απελευθέρωσή του. Ηταν στις ελληνικές πόλεις-κράτη του 6ου και του 5ου π.Χ. αιώνα που οι έννοιες της πολιτικής ελευθερίας και της ισχύος του νόμου σφυρηλατήθηκαν και δοκιμάστηκαν στις τιτάνιες μάχες εναντίον της ξένης τυραννίας τις οποίες μνημονεύουμε σήμερα ως Περσικούς Πολέμους», τονίζει ο νεοελληνιστής.
Στην εισήγηση που έκανε την Τετάρτη ο καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Κέμπριτζ Ρίτσαρντ Χάντερ, καταπιάστηκε με τον Οδυσσέα. Η κάθοδος του ομηρικού ήρωα στον Κάτω Κόσμο ώστε να μάθει το μέλλον του από τους νεκρούς, υποστήριξε ο καθηγητής, μπορεί να λειτουργήσει και σαν απεικόνιση της σύγχρονης μελέτης του παρελθόντος. «Ενα πράγμα απολύτως κρίσιμο, είναι η σημασία της μνήμης, την οποία η μελέτη του παρελθόντος μπορεί να κρατήσει ζωντανή. Τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία έχουν δείξει πόσο προσεκτικοί πρέπει να είμαστε στο να μην αφήσουμε τη συλλογική μνήμη να εξαφανιστεί – δεν θα επιστρέψει ποτέ», τονίζει στην «Κ» ο καθηγητής.
Σημαντικός είναι και ο ρόλος της τεχνολογίας, πιστεύει ο ελληνιστής του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν Ρίτσαρντ Τζάνκο, που στην αυριανή εισήγησή του θα μιλήσει για ψηφιακές μεθόδους που ρίχνουν φως στην κλασική αρχαιότητα. Στο Ερκολάνουμ έχουν βρεθεί αρχαίοι πάπυροι απανθρακωμένοι από την έκρηξη του Βεζούβιου, εξηγεί ο Ρίτσαρντ Τζάνκο, που μπορούν να διαβαστούν μόνο με υπέρυθρες ακτίνες. «Υπάρχουν πάπυροι και μεσαιωνικά παλίμψηστα που έχουν ακόμα πολλά να μας πουν. Πολλά αρχαία βιβλία βρίσκονται στο Ηράκλειο (Ερκουλάνουμ), το μόνο μέρος όπου επιβίωσε θαμμένη μια αρχαία βιβλιοθήκη. Το λογισμικό του ειδικού σε θέματα υπολογιστών Μπρεντ Σιλς θα μας επιτρέψει σύντομα να διαβάσουμε πάνω από 200 κλειστές περγαμηνές», λέει ο Ρίτσαρντ Τζάνκο, κάνοντας μια σχετική αναφορά και σε ναυάγια που βρίσκονται στον βυθό του Εύξεινου Πόντου και που σύμφωνα με τον Ξενοφώντα μετέφεραν έργα της αρχαίας γραμματείας.
«Κατά τη γνώμη μου, οι Κλασικές Σπουδές δεν κινδυνεύουν», λέει η Μάργκαλιτ Φίνκελμπεργκ, ελληνίστρια του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, που σήμερα θα εξηγήσει πώς παρά την απαγόρευση του αυτοκράτορα Ιουλιανού στους χριστιανούς να διδάσκουν κλασικά έργα, ιστορικά επικράτησε μια σύνθεση της αρχαιοελληνικής και χριστιανικής παράδοσης. «Οι Κλασικές Σπουδές θα ακολουθούνται και στο μέλλον», συνεχίζει η ελληνίστρια, «γιατί η θέση τους ως ακρογωνιαίου λίθου της Δυτικής πολιτισμικής παράδοσης –που με τη σειρά της είναι αναπόσπαστο μέρος της παγκόσμιας– τις καθιστά περιουσιακό στοιχείο της ανθρωπότητας. Και δεν συνιστούν κίνδυνο για τη συμπερίληψη όσων δεν συμμετείχαν στη διαμόρφωσή τους, γιατί η διαδικασία της πρόσληψής τους τις προσαρμόζει διαρκώς στις προτεραιότητες των μέχρι πρότινος μη προνομιούχων και υποεκπροσωπούμενων ομάδων, καθιστώντας τις έτσι σημαντικές και για εκείνες».
Το συνέδριο «Το Μέλλον του Παρελθόντος» πραγματοποιήθηκε χθες στο Μέγαρο της Ακαδημίας και σήμερα στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Πηγή: Ν. Ζώης, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια