Αρχαίο πλακίδιο 3.300 ετών από την αυτοκρατορία των Χετταίων περιγράφει καταστροφική εισβολή σε τέσσερις πόλεις

Tο αρχαίο πήλινο πλακίδιο είναι χαραγμένο με σφηνοειδές κείμενο τόσο στη γλώσσα των Χετταίων όσο και στη γλώσσα των Χούρρων. [Credit: Kimiyo...

Tο αρχαίο πήλινο πλακίδιο είναι χαραγμένο με σφηνοειδές κείμενο τόσο στη γλώσσα των Χετταίων όσο και στη γλώσσα των Χούρρων.
[Credit: Kimiyoshi Matsumura, Ιαπωνικό Ινστιτούτο Ανατολικής Αρχαιολογίας]

Ένα αρχαίο πήλινο πλακίδιο 3.300 ετών που βρέθηκε στην κεντρική Τουρκία, μαρτυρά την καταστροφική εισβολή στην αυτοκρατορία των Χετταίων, από ένα άγνωστο κράτος της Εποχής του Χαλκού. Η εισβολή έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια ενός εμφυλίου πολέμου μεταξύ των Χετταίων, προφανώς επιχειρώντας να υποστηρίξει μία από τις αντιμαχόμενες πλευρές της εμφύλιας σύρραξης, όπως προκύπτει απ’ την μετάφραση της σφηνοειδούς γραφής.

Το πλακίδιο που έχει το μέγεθος της ανθρώπινης παλάμης, βρέθηκε τον Μάιο του 2023, από τον αρχαιολόγο του Ιαπωνικού Ινστιτούτου Αρχαιολογίας της Ανατολίας, Kimiyoshi Matsumara. Το πλακίδιο βρισκόταν ανάμεσα σε ερείπια του πολιτισμού των Χετταίων, στην πόλη Büklükale, η οποία βρίσκεται περίπου 60 χλμ. νοτιοανατολικά της Άγκυρας.

Büklükale: Μία σημαντική πόλη των Χετταίων

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η Büklükale υπήρξε σημαντική πόλη των Χετταίων. Η πρόσφατη ανακάλυψη μαρτυρά ότι, το σημείο ήταν βασιλική κατοικία, η οποία βρισκόταν στο ίδιο επίπεδο με τη βασιλική κατοικία της πρωτεύουσας των Χετταίων, τη Χατούσα, περίπου 112 χλμ. προς τα βορειοανατολικά.

Tο αρχαίο πήλινο πλακίδιο είναι χαραγμένο με σφηνοειδές κείμενο τόσο στη γλώσσα των Χετταίων όσο και στη γλώσσα των Χούρρων.
[Credit: Kimiyoshi Matsumura, Ιαπωνικό Ινστιτούτο Ανατολικής Αρχαιολογίας]

Σύμφωνα με την μετάφραση του Mark Weeden, αναπληρωτή καθηγητή αρχαίων γλωσσών της Μέσης Ανατολής, στο University College του Λονδίνου, οι έξι πρώτες γραμμές του σφηνοειδούς κειμένου του πλακιδίου, αναφέρουν στη Χεττιτική γλώσσα ότι, «τέσσερις πόλεις καταστρέφονται», ενώ οι υπόλοιπες 64 γραμμές του κειμένου είναι μία προσευχή για νίκη στη Χουρριτική γλώσσα.

Οι Χετταίοι χρησιμοποιούσαν τη Χουρριτική γλώσσα στις θρησκευτικές τελετές, εξήγησε ο Matsumara στο Live Science, ενώ το πλακίδιο φαίνεται να είναι η καταγραφή μίας ιερής τελετουργίας που έγινε από έναν βασιλιά των Χετταίων.

«Το εύρημα του πλακιδίου στη Χουρριτική γλώσσα, μαρτυρά ότι το θρησκευτικό τελετουργικό στη Büklükale, τελέστηκε από Χετταίο βασιλιά. Μαρτυρά σε κάθε περίπτωση, ότι ο βασιλιάς των Χετταίων επισκέφθηκε οπωσδήποτε (αν δεν έζησε κιόλας εκεί) το Büklükale και διεξήγαγε το τελετουργικό» σημείωσε ο Matsumara.

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι το Büklükale ήταν μια σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας των Χετταίων πριν από περισσότερα από 3.000 χρόνια.
[Credit: Kimiyoshi Matsumura, Ιαπωνικό Ινστιτούτο Αρχαιολογίας της Ανατολίας]

Αυτοκρατορία της Εποχής του Χαλκού

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι, τα πρώτα βασίλεια των Χετταίων ιδρύθηκαν στην κεντρική Ανατολία -τη σημερινή Τουρκία-, περίπου το 2100 π.Χ., καθώς και ότι, ήδη από το 1450 π.Χ., οι Χετταίοι είχαν αναδειχθεί σε σημαντική περιφερειακή δύναμη. Οι Χετταίοι αναφέρονται στην Εβραϊκή Βίβλο και, οι αρχαίες αιγυπτιακές επιγραφές αναφέρουν ότι, η Χιττιτική Αυτοκρατορία τούς πολέμησε το 1274 π.Χ., στην Μάχη του Καντές (ή Κίντζαν), μία αρχαία πόλη κοντά στη σημερινή πόλη Χολμς της Συρίας, και υπήρξε μία απ’ τις πρώτες μάχες της ιστορίας. Στην μάχη του Καντές αναμετρήθηκαν η Αίγυπτος του Ραμση Β’ και οι χεττιτικές δυνάμεις του Μουβατάλις του Β’.

Το πρώτο άθικτο εύρημα της Büklükale και η Χουρριτική γλώσσα

Εδώ και περίπου 15 χρόνια, ο Matsurama και οι συνεργάτες του, έχουν ξεκινήσει τις ανασκαφές στα ερείπια της Büklükale. Μέχρι πρόσφατα, το μόνο που είχαν ανακαλύψει ήταν σπασμένα πήλινα δισκία, σε αντίθεση με το νέο εύρημα, το οποίο ανευρέθηκε σχεδόν άθικτο. Η Χουρριτική γλώσσα, αρχικά ήταν η γλώσσα του βασιλείου των Μιτάνων (ιδρύθηκε περίπου το 1500 π.Χ.-1300 π.Χ.), το οποίο, τελικά υποτάχθηκε στους Χετταίους. Η Χουρριτική δεν έχει αποκωδικοποιηθεί και κατανοηθεί ακόμη πλήρως, ενώ οι ειδικοί προσπαθούν επί πολλούς μήνες να καταλάβουν τη σημασία της επιγραφής, παρατήρησε ο Matsumura.

Όπως προκύπτει, η γραφή στη Χουρριτική γλώσσα, είναι μία προσευχή απευθυνόμενη στον Τέσομπ (ή Τέσκομπ), το όνομα (στη Χουρριτική) του θεού της καταιγίδας και επικεφαλής των πανθέων των Χετταίων και των Χουρριτών. Επαινεί τον θεό και τους θεϊκούς προγόνους, ενώ αναφέρει επανειλημμένα τα προβλήματα επικοινωνίας ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους. Η προσευχή επιπλέον, απαριθμεί πολλά άτομα, ίσως εχθρικούς βασιλείς και κλείνει με επίκληση για θεϊκές συμβουλές, σημείωσε ο Matsumura.

Η πινακίδα βρέθηκε στη βόρεια πλευρά των ερειπίων των Χετταίων στο Büklükale. [Credit: Kimiyoshi Matsumura, Ιαπωνικό Ινστιτούτο Ανατολικής Αρχαιολογίας]

Εμφύλιος Πόλεμος

Η Αυτοκρατορία των Χετταίων εξαφανίστηκε στις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ. Ο αφανισμός της συνέπεσε με την κατάρρευση της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, όταν πολλοί αρχαίοι πολιτισμοί γύρω απ’ την Μεσόγειο ταλαιπωρούνταν από αναταραχές.

Ο ιστορικός Eric Clein χαρακτήρισε τη χρονιά ως εξής: «Το 1177 π.Χ.: Το έτος που ο πολιτισμός κατέρρευσε» (Princeton University Press, 2014). Τα αίτια της κατάρρευσης δεν είναι γνωστά, αλλά ενδέχεται να οφείλεται σε λιμούς που προκάλεσαν οι κλιματικές αλλαγές.

Η εισβολή που αναφέρει το πλακίδιο, δεν μοιάζει να σχετίζεται με την κατάρρευση των άλλων πολιτισμών της Μεσογείου. Ο Matsamura σημείωσε ότι, η πλάκα χρονολογείται στα χρόνια του βασιλιά των Χετταίων, Τουδαλίγια του Β’, περίπου μεταξύ του 1380 π.Χ.-1370 π.Χ., περίπου 200 χρόνια πριν απ’ την κατάρρευση της Ύστερης Εποχής του Χαλκού.

Το πλακίδιο μάλλον «προέρχεται από μία περίοδο εμφύλιας διαμάχης, η οποία είναι γνωστή από άλλα χεττιτικά κείμενα», παρατηρεί ο Matsamura. «Στη διάρκεια της περιόδου αυτής, η βασική περιοχή των Χετταίων δέχτηκε εισβολή από πολλές, διαφορετικές κατευθύνσεις, ταυτόχρονα και πολλές πόλεις καταστράφηκαν».

«Με το νέο εύρημα από το Büklükale, επιβεβαιώνεται ο καίριος ρόλος των των χουρριτικών θρησκευτικών παραδόσεων στη βασιλική αυλή των Χετταίων κατά την πρώιμη αυτοκρατορική περίοδο», δήλωσε στο Live Science ο Daniel Schwemer, πρόεδρος του τμήματος αρχαίων Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Würzburg, στη Γερμανία.

Ο Schwemer, ο οποίος δεν συμμετείχε στην ανακάλυψη, σημείωσε ότι το εύρημα δεν έχει δημοσιευθεί ακόμα σε επιστημονικό περιοδικό. Ωστόσο, «το νέο πλακίδιο αποτελεί εξαιρετικά σημαντική συνεισφορά στις γνώσεις μας για την αφιερωματική λογοτεχνία στην χουρριτική γλώσσα», ανέφερε.

Πηγή: Enikos, Archaeology News, Live Science