Ταφή δύο βρεφών βρέθηκε κάτω από έναν προϊστορικό Λίθο του Δράκου στην Αρμενία

Ο Λίθος του Δράκου του Lchashen 1 (στην είσοδο του Αποθέματος του Ιστορικού-Αρχαιολογικού Μουσείου Metsamor) και το σχέδιό του στα δεξιά.  [...

Ο Λίθος του Δράκου του Lchashen 1 (στην είσοδο του Αποθέματος του Ιστορικού-Αρχαιολογικού Μουσείου Metsamor) και το σχέδιό του στα δεξιά.
 [Credit: A. Hakhverdyan / Journal of Archaeological Science, Reports (2024)]

Αρχαιολόγοι αποκάλυψαν δύο βρεφικές ταφές κάτω από ένα προϊστορικό μνημείο γνωστό ως η «Πέτρα του Δράκου» ή Vishapakar, στην τοποθεσία Lchashen κοντά στη λίμνη Sevan στην Αρμενία.

Οι Λίθοι των Δράκων είναι προϊστορικές στήλες από βασάλτη που δικοσμούνται με εικόνες ζώων, όπως κεφάλια ψαριών ή φιδιών. Οι μονόλιθοι αυτοί, που βρίσκονται κυρίως στα Αρμενικά υψίπεδα, συνδέονται με την αρμενική λαογραφία και αντιπροσωπεύουν τους vishaps - μυθικούς δράκους του νερού που πιστεύεται ότι είναι φύλακες του νερού και του κεραυνού. Οι αρχαιολόγοι έχουν καταγράψει περίπου 150 μονόλιθους, οι περισσότεροι εκ των οποίων βρίσκονται σε πλούσια σε νερό ορεινά λιβάδια σε υψόμετρο μεταξύ 1.980 και 3.000 μέτρων. Οι λίθοι αυτοί ποικίλλουν σε ύψος από 150 εκατοστά έως 550 εκατοστά και πιστεύεται ότι ήταν αναμνηστικά μνημεία τοποθετημένα στο κέντρο υπαίθριων ιερών.

Οι λίθοι βρίσκονται συνήθως κοντά σε πηγές ή κανάλια, γεγονός που υποδηλώνει μια τελετουργική σύνδεση με το νερό. Η σύνδεση αυτή είναι εμφανής στα γλυπτά των ζώων, ιδίως των ψαριών και των βοοειδών (όπως οι κατσίκες, τα πρόβατα και οι αγελάδες), τα οποία πιστεύεται ότι συμβολίζουν τα vishaps.

Ανακατασκευή του πέτρινου τάφου του Δράκου. Η υποδεικνυόμενη θέση των σκελετών και της κεραμικής βασίζεται σε στοιχεία από επιτόπιες φωτογραφίες και παραλληλισμούς από άλλους ταυτόχρονους τάφους στο Lchashen.
[Credit: A. Hakhverdyan / Journal of Archaeological Science, Reports (2024)]

Το 1980, κατά τη διάρκεια οικοδομικών εργασιών κοντά σε ένα αρχαίο νεκροταφείο στο χωριό Lchashen, εργάτες ανακάλυψαν έναν Λίθο Δράκου, ύψους άνω των 11 μέτρων, διακοσμημένο με την εικόνα ενός θυσιασμένου βοοειδούς. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν έναν ταφικό λάκκο κάτω από τον λίθο, που χρονολογείται από τον 16ο αιώνα π.Χ. Αυτός ο τόπος ταφής είναι μοναδικός ανάμεσα στους εκατοντάδες τάφους που ανασκάφηκαν στην περιοχή, επειδή είναι ο μόνος που σηματοδοτείται από έναν Λίθο Δράκου και ένας από τους ελάχιστους που περιείχε λείψανα βρεφών.

Ο ταφικός λάκκος περιείχε τα λείψανα δύο βρεφών, γνωστών ως Dragon1 και Dragon2, μαζί με αρχαιολογικά αντικείμενα όπως ζωγραφισμένη κεραμική, μια χάλκινη πόρπη, μια χάντρα από καρνεόλη, μια οστέινη βελόνα, ένα θραύσμα οψιδιανού και ανθρώπινα οστά μιας ενήλικης γυναίκας. Οι αρχικές αναλύσεις αυτών των λειψάνων πραγματοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1980, αλλά μόλις πρόσφατα διενεργήθηκαν λεπτομερείς γενετικές δοκιμές.

Οι αναλύσεις αρχαίου DNA αποκάλυψαν ότι τα δύο βρέφη ήταν συγγενείς δευτέρου βαθμού με πανομοιότυπες μιτοχονδριακές αλληλουχίες, γεγονός που υποδηλώνει στενή οικογενειακή σχέση. Το εύρημα αυτό υποδηλώνει πιθανές βιολογικές σχέσεις, όπως ετεροθαλείς αδελφές, θεία-ανιψιά, διπλά ξαδέλφια ή παππούς-παππούς-εγγόνι. Ωστόσο, οι ερευνητές προτείνουν ότι η πιο πιθανή σχέση είναι είτε ότι τα δύο μωρά ήταν θεία και ανιψιά, είτε ότι ήταν ετεροθαλή αδέλφια που γεννήθηκαν από την ίδια μητέρα μέσω ετεροπατρικής υπεργονιμοποίησης - ένα σπάνιο φαινόμενο κατά το οποίο μια γυναίκα μένει έγκυος με δύο μωρά από διαφορετικούς πατέρες ταυτόχρονα.

Οστά των δύο νεογέννητων παιδιών από τον τύμβο με τον Λίθο του Δράκου του Lchashen. [Credit: H. Simonyan / Journal of Archaeological Science, Reports (2024)]

Η παρουσία βρεφικών λειψάνων κάτω από έναν τόσο σημαντικό μονόλιθο εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις ταφικές πρακτικές και τις πεποιθήσεις που σχετίζονται με τον θάνατο και τη μετά θάνατον ζωή στην αρμενική κοινωνία της Εποχής του Χαλκού. Το ταφικό πλαίσιο, σε συνδυασμό με τον μνημειακό Λίθο του Δράκου, υποδηλώνει μια πιθανή τελετουργική ή συμβολική σημασία που δεν έχει ακόμη κατανοηθεί πλήρως.

«Στην Αρμενία της Ύστερης Εποχής του Χαλκού γενικά και στο Lchashen ειδικότερα, οι ταφές παιδιών είναι σπάνιες και η ταφή δύο νεογέννητων σε συνδυασμό με μια μνημειακή στήλη είναι μοναδική», δήλωσαν οι συγγραφείς της μελέτης. Σημείωσαν επίσης ότι στον Νότιο Καύκασο, οι στήλες χρησιμοποιούνταν μερικές φορές για τη σήμανση των τάφων, αλλά από τους 454 τάφους της Εποχής του Χαλκού που ανασκάφηκαν στο Lchashen, μόνο αυτός ο τάφος ήταν σημαδεμένος με έναν Λίθο Δράκου.

Αρχαιολογικά ευρήματα από τον τύμβο με τον Λίθο του Δράκου της Lchashen. [Credit: Bobokhyan, A. et al. Journal of Archaeological Science, Reports (2024)]

Το θυσιασμένο βοοειδές που είναι σκαλισμένο στον Λίθο του Δράκου θα μπορούσε να συμβολίζει έναν πολιτισμικό θάνατο και όχι έναν φυσικό. Οι αρχαιολόγοι προτείνουν ότι οι ταφές μπορεί να ήταν αποτέλεσμα μιας δύσκολης γέννας ή μιας ιερής θανάτωσης, αν και δεν εντοπίστηκαν άμεσα ίχνη βίας στα εύθραυστα λείψανα των βρεφών.

Η ανακάλυψη αυτή έχει ευρύτερες συνέπειες για την κατανόηση του ρόλου των μονόλιθων στις ταφικές πρακτικές της Εποχής του Χαλκού. Η συσχέτιση μεταξύ αυτών των μνημείων και των ταφών υποδηλώνει ότι οι Λίθοι των Δράκων μπορεί να είχαν έναν ταφικό ή τελετουργικό ρόλο πέρα από την απλή διακόσμηση ή την ανάμνηση.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Bobokhyan, A., Iraeta-Orbegozo, M., McColl, H., Mkrtchyan, R., Simonyan, H., Ramos-Madrigal, J., … Margaryan, A. (2024). Burial of two closely related infants under a “dragon stone” from prehistoric Armenia. Journal of Archaeological Science, Reports, 57(104601), 104601. doi:10.1016/j.jasrep.2024.104601

Πηγή: Archaeology News