Θρησκεία και μνήμη στην Αθήνα και τις Πλαταιές: δύο μελέτες περίπτωσης

Το προ­σε­χές Σεμι­νά­ριο Αρχαί­ας Ελλη­νι­κής Θρη­σκεί­ας Αθη­νών φι­λο­ξε­νεί διά­λε­ξη της Julia L. Shear, Αμε­ρι­κα­νι­κή Σχολή Κλασι­κώ...

Το προ­σε­χές Σεμι­νά­ριο Αρχαί­ας Ελλη­νι­κής Θρη­σκεί­ας Αθη­νών φι­λο­ξε­νεί διά­λε­ξη της Julia L. Shear, Αμε­ρι­κα­νι­κή Σχολή Κλασι­κών Σπου­δών στην Αθήνα, με τί­τλο «Θρησκεία και μνήμη στην Αθήνα και τις Πλαταιές: δύο μελέτες περίπτωσης». Η διά­λε­ξη θα πραγ­μα­το­ποι­η­θεί υβρι­δι­κά, με φυ­σι­κή πα­ρου­σία στο Σου­η­δι­κό Ινστι­τού­το Αθη­νών και ταυ­τό­χρο­νη δια­δι­κτυα­κή με­τά­δο­ση μέσω της ψη­φια­κής πλατ­φόρ­μας Zoom, την Τρίτη 11 Μαρ­τί­ου 2025, ώρα 5.00 μμ.

Πριν από τη μάχη του Μαραθώνα, οι Αθηναίοι ορκίστηκαν ότι για κάθε εχθρό που θα σκοτωνόταν θα θυσίαζαν στην Άρτεμη μια θηλυκή κατσίκα, αλλά οι νεκροί ήταν τόσοι πολλοί που οι Αθηναίοι άλλαξαν τον όρκο τους σε 500 κατσίκες ετησίως, τελετουργία που συνέχισαν να εκτελούν και στην εποχή του Ξενοφώντα (Ξεν. Αναβ. 3.2.12). Οι προσφορές αυτές δεν σταμάτησαν στο τέλος της κλασικής περιόδου, διότι μαρτυρούνται τόσο στον 2ο και στον 1ο αιώνα π.Χ., όσο και στην εποχή του Πλούταρχου. Οι τελετουργίες για τον εορτασμό της ήττας των Περσών δεν περιορίζονταν στην Αθήνα, αλλά όπως θα παρουσιαστεί και στις Πλαταιές, όπου οι διάφορες τελετές είχαν εξίσου μεγάλη διάρκεια ζωής. Η μακροβιότητα αυτών των τελετών μας οδηγεί στο ερώτημα πώς η θρησκεία δημιούργησε τη μνήμη, ένα ζήτημα που δεν έχει βρεθεί στο επίκεντρο της προσοχής των μελετητών της ελληνικής θρησκείας ή εκείνων που ασχολούνται με τις αναμνήσεις των Περσικών Πολέμων. Οι μελετητές που δραστηριοποιούνται στις Σπουδές Μνήμης, εν τω μεταξύ, δεν έχουν επικεντρωθεί στη μακροπρόθεσμη μνήμη, δηλαδή πέρα από τη ζωντανή μνήμη, και στο πώς λειτουργούν αυτές οι διαδικασίες. Η εστίαση στις μελέτες περίπτωσής μας στην Αθήνα και στις Πλαταιές μας επιτρέπει να δούμε το ρόλο της θρησκείας και του τελετουργικού στη δημιουργία, τη διατήρηση και τη μετάδοση της μνήμης.

Όπως θα παρουσιαστεί, οι τελετουργίες για την Άρτεμη Αγροτέρα στην Αθήνα και εκείνες στις Πλαταιές είχαν πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής: συνεχίζονταν έντονα στην εποχή του Πλούταρχου και όχι μόνο. Όταν οι τελετές αυτές τελούνταν, δημιουργούσαν αναμνήσεις για τους συμμετέχοντες και τους θεατές των γεγονότων που μνημόνευαν. Επηρέασαν επίσης τον τρόπο με τον οποίο μεταγενέστεροι συγγραφείς, όπως ο Πλούταρχος και ο Διόδωρος, κατανοούσαν τα γεγονότα και τις σχετικές αναμνηστικές τους δραστηριότητες. Το τελετουργικό περιβάλλον προσδίδει σαφώς στην ανάμνηση μια μακροβιότητα που διαφορετικά δεν θα μπορούσε να έχει. Έτσι, η νίκη στις μάχες του Μαραθώνα και των Πλαταιών εξακολουθούσε να μνημονεύεται κατά τη διάρκεια της ζωής του Πλούταρχου, πολύ καιρό αφότου τα γεγονότα είχαν λάβει χώρα και οι αρχικοί συμμετέχοντες είχαν πεθάνει. 

Για να συμμετάσχετε, παρακαλείστε να εγγραφείτε εδώ.

Πηγή: Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών