Ζωγραφισμένος βωμός που βρέθηκε στο Τικάλ αποκαλύπτει την επιρροή του Τεοτιχουακάν και τις αλλαγές εξουσίας των Μάγια

Δομή 6D-XV-Sub3 βωμός με τοιχογραφίες που αποδίδονται από τα βορειοδυτικά. Σχέδιο του H. Hurst. [Credit: E. Román Ramírez ,et al., Antiquity...

Επιτάφιος στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού

Σειρά διαλέξεων του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρη Πλάντζου στις Η.Π.Α.

Δομή 6D-XV-Sub3 βωμός με τοιχογραφίες που αποδίδονται από τα βορειοδυτικά. Σχέδιο του H. Hurst. [Credit: E. Román Ramírez ,et al., Antiquity (2025)]

Οι αρχαιολόγοι που εργάζονται στο Εθνικό Πάρκο Τικάλ της Γουατεμάλας έφεραν στο φως έναν πλούσια ζωγραφισμένο βωμό που αποκαλύπτει νέες πληροφορίες σχετικά με τη σχέση του παρελθόντος μεταξύ του Τικάλ, μιας αρχαίας πόλης των Μάγια, και της μεξικανικής μητρόπολης Τεοτιχουακάν. Ο βωμός, που βρίσκεται σε ένα ιδιωτικό συγκρότημα λίγα μόλις βήματα από την καρδιά της Τικάλ, έχει χαρακτηριστεί από τους επιστήμονες ως ένα σπάνιο και αποκαλυπτικό τεχνούργημα που παραπέμπει σε πολιτιστικές ανταλλαγές και μια δραματική πολιτική αναταραχή που εκτυλίχθηκε πριν από περισσότερα από 1.600 χρόνια.

Ο βωμός, που χρονολογείται από τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ., διαθέτει περίτεχνα ζωγραφισμένα πάνελ σε κίτρινο, μαύρο και κόκκινο χρώμα, που απεικονίζουν μια μορφή με αμυγδαλωτά μάτια, ένα φτερωτό κάλυμμα κεφαλής, μια μύτη και ένα διπλό αυτί. Οι εικόνες είναι εξαιρετικά κοντά στις απεικονίσεις του «Θεού της Καταιγίδας» του κεντρικού Μεξικού, ενός θεού που λατρευόταν στο Τεοτιχουακάν, περίπου 1.000 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Τικάλ.

Ο βωμός πιθανότατα δεν κατασκευάστηκε από τα χέρια των Μάγια, αλλά από έναν τεχνίτη που είχε εκπαιδευτεί στο Τεοτιχουακάν, αναφέρει μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 8 Απριλίου στο Antiquity και την οποία συνυπογράφουν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Brown και ιδρύματα της Γουατεμάλας. «Είναι όλο και πιο σαφές ότι αυτή ήταν μια εξαιρετική περίοδος αναταραχής στο Τικάλ», λέει ο Stephen Houston, καθηγητής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας της Τέχνης και της Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Brown. «Αυτό που επιβεβαιώνει ο βωμός είναι ότι πλούσιοι ηγέτες από το Τεοτιχουακάν ήρθαν στο Τικάλ και δημιούργησαν αντίγραφα των τελετουργικών εγκαταστάσεων που θα υπήρχαν στην πόλη τους».

Δομή 6D-XV-Sub3, βωμός με τοιχογραφίες φωτογραφημένος από τα νοτιοδυτικά. Φωτογραφία του E. Román. [Credit: E. Román Ramírez ,et al., Antiquity (2025)]

Ο διευθυντής της ανασκαφής Edwin Román, επικεφαλής του Αρχαιολογικού Προγράμματος South Tikal, εξήγησε ότι το εύρημα αποδεικνύει την έντονη κοινωνικοπολιτική και πολιτιστική αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο πολιτισμών κατά την περίοδο 300 έως 500 μ.Χ. Ο Román πρόσθεσε ότι το εύρημα επαληθεύει τη θέση της Τικάλ ως κοσμοπολίτικο κέντρο εκείνη την εποχή, που φιλοξενούσε επισκέπτες και επιρροές από μακρινές περιοχές.

Η θέση του βωμού, μια κατασκευή δύο μέτρων επί ένα μέτρο καλυμμένη με ασβεστόλιθο, είχε και άλλα χαρακτηριστικά που ήταν χαρακτηριστικά της τελετουργικής πρακτικής της Τεοτιχουακάν. Μαζί με τον βωμό υπήρχαν και ανθρώπινα λείψανα, όπως η ταφή ενός παιδιού σε μια στάση ασυνήθιστη για τους Μάγια αλλά συνηθισμένη στο Τεοτιχουακάν. Μια πράσινη αιχμή βέλους από οψιδιανό που βρέθηκε μαζί με έναν ενήλικα θαμμένο σε κοντινή απόσταση ταίριαζε επίσης με τις μορφές όπλων του Κεντρικού Μεξικού, μαρτυρώντας την ξένη παρουσία.

Ο Andrew Scherer, καθηγητής αρχαιολογίας του Brown και συνδιευθυντής του έργου, δήλωσε ότι ο βωμός θάφτηκε σκόπιμα και ότι ο περιβάλλων χώρος δεν επαναχρησιμοποιήθηκε ποτέ. «Οι Μάγια έθαβαν τακτικά κτίρια και ξαναέχτιζαν πάνω τους», δήλωσε ο Scherer. «Αλλά εδώ, έθαψαν τον βωμό και τα γύρω κτίρια και απλώς τα άφησαν, παρόλο που αυτό θα ήταν προνομιακό ακίνητο αιώνες αργότερα. Το αντιμετώπισαν σχεδόν σαν μνημείο ή σαν μια ραδιενεργή ζώνη. Πιθανόν αυτό να μιλάει για τα περίπλοκα συναισθήματα που είχαν για το Τεοτιχουακάν».

Διάταξη του σχετικού τομέα και των αρχιτεκτονικών ομάδων στο Tikal, Γουατεμάλα (εικόνα από τους T.G. Garrison & H. Hurst).
 [Credit: E. Román Ramírez ,et al., Antiquity (2025)]

Η ανακάλυψη του βωμού προσδίδει επίσης βαρύτητα στις μακροχρόνιες εικασίες για ένα πραξικόπημα που αναδιαμόρφωσε την ηγεσία του Τικάλ γύρω στο 378 μ.Χ. Δεκαετίες ερευνών δείχνουν ότι οι δυνάμεις του Τεοτιχουακάν ανέτρεψαν τον τοπικό βασιλιά και εγκατέστησαν στη θέση του έναν ηγεμόνα-μαριονέτα, ο οποίος ήταν ευθυγραμμισμένος με τα συμφέροντά τους. Ο Houston εξήγησε: «Απομάκρυναν τον βασιλιά και τον αντικατέστησαν με έναν quisling, έναν βασιλιά-μαριονέτα που αποδείχθηκε χρήσιμο τοπικό όργανο για το Τεοτιχουακάν».

Πρόσθετη απόδειξη αυτής της θεωρίας προσφέρουν οι προηγούμενες έρευνες LiDAR που έγιναν από την ομάδα του Πανεπιστημίου Brown και οι οποίες αποκάλυψαν αυτό που φαίνεται να είναι ένα αναβαθμισμένο αντίγραφο της κεντρικής ακρόπολης του Τεοτιχουακάν, θαμμένο κοντά στο κέντρο του Τικάλ. Αυτή η δομή, η οποία είχε λανθασμένα αναγνωριστεί ως φυσικοί λόφοι, υποδηλώνει μια εκτεταμένη και ενδεχομένως μόνιμη κατοχή ή παρουσία επιτήρησης.

Παρά την ανατρεπτική καταγραφή της επέμβασης του Τεοτιχουακάν, ο Houston διατύπωσε την άποψη ότι το γεγονός μπορεί παραδόξως να αύξησε μακροπρόθεσμα την περιφερειακή ισχύ του Τικάλ. «Υπάρχει ένα είδος νοσταλγίας για εκείνη την εποχή», είπε. «Ακόμη και όταν βρίσκονταν σε παρακμή, εξακολουθούσαν να σκέφτονται την τοπική πολιτική στο πλαίσιο αυτής της επαφής με το κεντρικό Μεξικό».

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Román Ramírez E, Paiz Aragón L, Bass A, et al. (2025). A Teotihuacan altar at Tikal, Guatemala: central Mexican ritual and elite interaction in the Maya Lowlands. Antiquity;99(404):462-480. doi:10.15184/aqy.2025.3

Πηγή: Archaeology News