Τι λέει στη Voria o καθηγητής Εμμανουήλ Βουτυράς που παρουσίασε ένα μοναδικό εύρημα από κοινού με τον επίσης καθηγητή στο ΑΠΘ, Ηλία Σβέρκο, ...
Τι λέει στη Voria o καθηγητής Εμμανουήλ Βουτυράς που παρουσίασε ένα μοναδικό εύρημα από κοινού με τον επίσης καθηγητή στο ΑΠΘ, Ηλία Σβέρκο, σε διεθνές συνέδριο για τη Ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη.
Μια αναθηματική επιγραφή από το ιερό των Αιγύπτιων Θεών (Σαραπείο) της Θεσσαλονίκης αποκάλυψε μια πρωτόγνωρη ιστορία για την πόλη και τη ρωμαϊκή της ταυτότητα. Ένα όνειρο που είχε δει ο εξελληνισμένος Ρωμαίος Δέκμος Πλωτιηνός Νικίας, τον οδήγησε στο ιερό και αφιέρωσε ανάθημα στη θεά Θέμιδα που φέρει το προσωνύμιο Νομία, το οποίο και απαντάται για πρώτη φορά.
Την επιγραφή, η οποία φυλάσσεται στις αποθήκες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης, μελέτησαν ο ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ, Εμμανουήλ Βουτυράς και ο αναπληρωτής καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο ίδιο Τμήμα, Ηλίας Σβέρκος και παρουσίασαν τα αποτέλεσμα της έρευνάς τους στο πρόσφατο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο που έφερε τον τίτλο «Η Θεσσαλονίκη των Ρωμαϊκών Χρόνων: Μια Πόλη με Ποικίλες Όψεις».
Όπως είπαν οι δύο καθηγητές, η επιγραφή μπορεί να χρονολογηθεί, με βάση τη μορφή των γραμμάτων, στο β΄ μισό του 1ου αιώνα π.Χ. ή το αργότερο στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ., ενώ εξαιρετικά σημαντικά είναι τα συμπεράσματά τους για δύο σημεία: το όνομα του αναθέτη και η αναμάρτυρη από αλλού επίκληση της Θέμιδας, ως Νομία.
Όπως αναφέρει στη Voria ο κ. Βουτυράς, ο Δέμκος Πλωτιηνός Νικίας ήταν κάποιος Ρωμαίος που μιλούσε ελληνικά και ζούσε για χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Το βαφτιστικό του όνομα ήταν Δέμκος (που σημαίνει Δέκατος) και το οικογενειακό του Πλωτιηνός. Το Πλωτιηνός απαντάται άλλη μια φορά στη Ρώμη και πιθανόν δείχνει την καταγωγή της οικογένειας από την Ουμβρία -Κεντρική Ιταλία-, ενώ το τρίτο του όνομα, Νικίας, φανερώνει πως είτε ο ίδιος, είτε ο πατέρας του, είτε κάποιος πρόγονός τους ήταν απελεύθερος, δηλαδή πρώην δούλος που απέκτησε την ελευθερία του από τον κύριό του. Ο Δέμκος Πλωτιηνός Νικίας φέρεται να ανήκε στην κοινότητα των συμπραγματευόμενων Ρωμαίων της Θεσσαλονίκης. Ήταν με άλλα λόγια εγκατεστημένος στην πόλη και μαζί με άλλους εμπόρους είχαν κοινές επιχειρηματικές δραστηριότητες. «Ως έμποροι με οικονομική επιφάνεια απολάμβαναν κάποια προνόμια και συμμετείχαν στη δημόσια ζωή της πόλης», σημειώνει ο κ. Βουτυράς.
Αυτός ο εξελληνισμένος Ρωμαίος με το όνομα Δέμκος πήγε στο Σαραπείο και πρόσφερε ανάθημα «κατ΄όνειρον». Είδε δηλαδή στον ύπνο του κάποια θεότητα, η οποία του ζήτησε να προσφέρει κάτι στους Θεούς. Πιθανόν να ήταν ο Σάραπις, λόγω του σημείου στο οποίο βρέθηκε η επιγραφή, ενώ επιπλέον, σύμφωνα με τους μελετητές, «ο Σάραπις επικοινωνούσε συχνά με τους λατρευτές του μέσω ονείρων». Άλλωστε οι Ρωμαίοι έτρεφαν μεγάλη εκτίμηση για τους Αιγύπτιους Θεούς και στο Σαραπείο της Θεσσαλονίκης έχουν βρεθεί πολλά αναθήματα από Ρωμαίους και άλλοι έκαναν αρκετές δωρεές για να ανακαινιστούν κτήριά του ή να χτιστούν νέα.
Ποια ήταν η θεά Θέμιδα η Νομία και γιατί αφιέρωσε ο Δέμκος σε αυτήν; Η Θέμιδα κόρη της Γαίας και του Ουρανού ήταν η προστάτιδα της Δικαιοσύνης και της ηθικής τάξης και θεά που λατρευόταν στη Θεσσαλονίκη. «Ωστόσο το επίθετο Νομία το συναντάμε για πρώτη φορά στη Θέμιδα σε αυτή την επιγραφή. Ίσως έχει να κάνει με τους νόμους και τη νομολογία. Το επίθετο Νόμιος απαντάται σε θεότητες που έχουν σχέση με τα βοσκοτόπια, λ.χ. Νόμιος Πάνας, Νόμιος Απόλλωνας, ενώ στη Δυτική Μακεδονία σχετίζεται με τον ή την προστάτη των κτηνοτρόφων. Στη Θέμιδα όμως δεν έχει αναφερθεί ξανά κι αυτό κάνει την επιγραφή εξαιρετικά ενδιαφέρουσα», μας λέει ο κ. Βουτυράς.
Η επιγραφή βρέθηκε το 2007 στη διάρκεια εργασιών για την τοποθέτηση αγωγών φυσικού αερίου στην οδό Ελένης Σβορώνου 6, ένα μικρό στενό μεταξύ της Εγνατίας και της Διοικητηρίου, κοντά στον Βαρδάρη. Ταυτίστηκε με το Σαραπείο, στο οποίο είχε γίνει η πρώτη σωστική ανασκαφή το 1957 κι ακολούθησαν αρκετές άλλες. Ήταν χαραγμένη στην πρόχειρα λειασμένη κυρτή πλευρά σφονδύλου δωρικού κίονα που ξαναχρησιμοποιήθηκε ως βάση αναθήματος, αφού κόπηκε κάθετα στη μέση.
Στο μεγάλο αυτό ιερό, το Σαραπείο, που ιδρύθηκε στις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα -γύρω στο 280 π.Χ.- λατρεύονταν ο Σάραπις, η αδερφή του Ίσιδα, ο σύζυγός της Όσιρις, αλλά κατά τη ρωμαϊκή εποχή και πολλοί άλλοι θεοί όπως η Αθηνά, ο Διόνυσος, η Αφροδίτη Ομονοία, το άγαλμα της οποίας έχει βρεθεί στις ανασκαφές.
Το άγαλμα αυτό πιθανόν από μάρμαρο Θάσου, χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ., απηχεί ωστόσο τύπο του 4ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για αναθηματικό έργο, το οποίο αφιέρωσε ο ιερέας Ποντιανός στην Αφροδίτη που με το λατρευτικό επίθετο Ομονοία συλλατρευόταν με άλλους θεούς στο ιερό των Αιγυπτίων Θεών και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Η σημασία του Σαραπείου προκύπτει κυρίως από τις 70 και πλέον επιγραφές, οι οποίες ανάγουν τη λατρεία των Αιγύπτιων θεών σε μία από τις καλύτερα τεκμηριωμένες αρχαίες θρησκείες στη Θεσσαλονίκη και επιπλέον αποτελούν σημαντικές πηγές για την ιστορία τους στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες όσον αφορά στην ένταξή τους στην κοινωνική ζωή της πόλης.
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια