Παλαιοχριστιανικοί τάφοι στη Νέα Αγχίαλο

Σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα αποτελούν οι 43 τάφοι παλαιοχριστιανικής εποχής που ήρθαν πρόσφατα στο φως, στο πλαίσιο σωστικής ανασκαφής π...

Σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα αποτελούν οι 43 τάφοι παλαιοχριστιανικής εποχής που ήρθαν πρόσφατα στο φως, στο πλαίσιο σωστικής ανασκαφής που διενήργησε η 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων σε οικόπεδο στην Νέα Αγχίαλο. Οι oκτώ διπλές, οι επτά τριπλές και οι δύο τετραπλές ταφές που ήρθαν στο φως, σε συνάρτηση με τις δύο εξίσου σημαντικές επιτύμβιες στήλες που ανακαλύφθηκαν, δίνουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητα των νεκρών που είχαν ταφεί την παλαιοχριστιανική εποχή.



Οι τάφοι βρέθηκαν σε μικρό σχετικά βάθος από την επιφάνεια του εδάφους, χρονολογούνται στα τέλη του 5ου και στις αρχές του 6ου αιώνα μ.Χ. και αποτελούν τμήμα του ανατολικού νεκροταφείου της παλαιοχριστιανικής πόλης των Φθιωτίδων Θηβών, το οποίο αρχίζει, όπως όλα δείχνουν, να αποκαλύπτεται.



Το εξαιρετικά σημαντικό αυτό εύρημα, παρουσιάστηκε, σημειωτέον, από τον αρχαιολόγο της 7ης ΕΒΑ, Πασχάλη Σταντζούρη στο πλαίσιο του πρόσφατου συνεδρίου για το αρχαιολογικό έργο που αναπτύχθηκε στην Θεσσαλία και την Στερεά Ελλάδα στην διάρκεια των τελευταίων χρόνων. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στο παρελθόν, κατά την διάρκεια εργασιών στο εσωτερικό δίκτυο ύδρευσης, από τον τότε Δήμο Νέας Αγχιάλου, εντοπίστηκαν και ανασκάφηκαν παλαιοχριστιανικοί τάφοι στην ίδια περιοχή, από την επίτιμη έφορο αρχαιοτήτων κ. Ασπασία Ντίνα.


Συνολικά ερευνήθηκαν 43 τάφοι, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν λακκοειδείς καλυμμένοι με σχιστολιθικές πλάκες, ένας κιβωτιόσχημος και ένας κεραμοσκεπής. Κανένας από τους τάφους που ερευνήθηκαν δεν περιείχε κινητά ευρήματα αλλά είναι πολύ σημαντικοί, διότι «η αποκάλυψη ταφών με δύο, τρεις αλλά και τέσσερις νεκρούς ενταφιασμένους ταυτόχρονα, μας οδηγεί σε υποθέσεις για ξαφνική καταστροφή» αναφέρει ο κ. Σταντζούρης και προσθέτει «μας οδηγούν στην κατεύθυνση του αιφνίδιου θανάτου από καταστρεπτικό σεισμό ή άλλη βίαιη και απροσδόκητη αιτία».


Οι νεκροί ήταν τοποθετημένοι στο εσωτερικό των λάκκων, πάνω στο φυσικό χώμα που χρησίμευε ως δάπεδο του τάφου, σε ύπτια θέση με το κεφάλι δυτικά και τα χέρια παράλληλα με το σώμα ή τοποθετημένα πάνω στην λεκάνη. Επιπροσθέτως, τέσσερις τάφοι δεν περιείχαν σκελετό, ενώ η απουσία οστών από τους τάφους σε συνδυασμό με τις μικρές τους διαστάσεις, συνηγορούν υπέρ της ταύτισής τους με παιδικές ταφές. «Στους περισσότερους τάφους τα οστά ήταν αποσαθρωμένα και δεν βρέθηκαν κτερίσματα. Το γεγονός της απουσίας κτερισμάτων, θα μπορούσε να σημαίνει ότι η κτέριση δεν θεωρούνταν απαραίτητη την συγκεκριμένη εποχή ή αντανακλά την οικονομική κατάσταση του νεκρού ή της οικογένειας» υπογραμμίζει ο αρχαιολόγος της 7ης ΕΒΑ.


Χαρακτηριστικό στοιχείο του νεκροταφείου είναι η πυκνότητα των ταφών, αλλά και το γεγονός ότι σε ορισμένους τάφους βρέθηκαν ολόκληρες οικογένειες, ενήλικες και παιδιά. Το ενδεχόμενου του λοιμού δεν έχει αποκλειστεί αλλά τα υπάρχοντα στοιχεία δεν ενθαρρύνουν την συγκεκριμένη άποψη, καθώς δεν βρέθηκαν υλικά που είχαν απολυμαντική χρήση, όπως ο ασβέστης, που ρίπτονταν συνήθως στους τάφους, προκειμένου να διαφυλαχθεί η δημόσια υγεία.


Επιτύμβιες στήλες


Πολύ σημαντικό στοιχείο είναι, εξάλλου, η ανακάλυψη επιτύμβιων στηλών, οι οποίες κατ’ αντιστοιχία με την σημερινή εποχή, υποδήλωναν τα στοιχεία του νεκρού, ο οποίος ήταν ενταφιασμένος. Συγκεκριμένα, βρέθηκαν δύο επιτύμβιες στήλες σε πολύ καλή κατάσταση, η μία εκ των οποίων αποτελεί σημαντική ένδειξη σχετικά με την ύπαρξη παροικίας Ιουδαίων κατά την συγκεκριμένη περίοδο.


Στο εσωτερικό του κιβωτιόσχημου τάφου και συγκεκριμένα στην νότια πλευρά του, αποκαλύφθηκε επιγραφή χαραγμένη με αιχμηρό εργαλείο σε τρεις σειρές. Στην πρώτη σειρά αναφέρονταν το όνομα ΛΕΟΝΤΙΟΥ, στην δεύτερη σειρά ΛΕΧΗΝΕΟΥ, υποδηλώνοντας την καταγωγή του νεκρού από την περιοχή της Αγχιάλου το Λεχίνεον, ενός αγροτικού οικισμού που τοποθετείται μεταξύ της Νέας Αγχιάλου και των Μικροθηβών, σύμφωνα με τον Γ. Σωτηρίου. Στην τρίτη σειρά της ίδιας επιγραφής είναι ευδιάκριτη η κατάληξη ΡΙΟΝ, που εκτιμάται ότι αναφέρεται στην λέξη κοιμητήριον.


Στο εσωτερικό του τάφου βρέθηκε εγχάρακτη επιτύμβια επιγραφή που αναφέρεται στο όνομα Ευχάριστος και τον τόπο καταγωγής του νεκρού Εδεψηνός, δηλαδή από την Αιδηψό, που υποδηλώνεται με ανορθόγραφο τρόπο. «Η ύπαρξη της επιτύμβιας στήλης στο εσωτερικό του τάφου, υποδηλώνει ότι ενώ ο αρχικός τάφος προορίζονταν για τον Λεόντιο από το Λεχήνεο, παραχωρήθηκε αργότερα για να ταφεί ο Ευχάριστος από την Αιδηψό. Κατά συνέπεια, δεν αποκλείεται κάποια συγγενική σχέση μεταξύ των δύο αυτών προσώπων» αναφέρει ο κ. Σταντζούρης.


Μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας ο κιβωτιόσχημος τάφος διατηρήθηκε σε κατάχωση αφού προηγήθηκε η αποκόλληση του επιχρίσματος με την εγχάρακτη επιγραφή από τον συντηρητή της 7ης ΕΒΑ κ. Κωνσταντίνο Κορμάζο, το οποίο μεταφέρθηκε εν συνεχεία στα εργαστήρια του Αρχαιολογικού χώρου της Νέας Αγχιάλου για περαιτέρω συντήρηση.


Στον ίδιο χώρο ανακαλύφθηκε και δεύτερη επιτύμβια στήλη σχήματος τραπεζοειδές, η οποία αναφέρει «Μνημείον Εσθήρος» και κάτω από την επιγραφή υπάρχει χαραγμένη επτάφωτη λυχνία με κλαδί και καρπό, γεγονός που μαρτυρά ότι πρόκειται για ιουδαϊκή επιγραφή με την χαρακτηριστική επτάφωτη λυχνία.


Στην ίδια περιοχή, σημειωτέον, εν έτει 1985 η κ. Ντίνα έφερε στο φως κατά την διάρκεια της έρευνας κιβωτιόσχημου πλακοσκεπούς τάφου, επιτύμβια ενεπίγραφη στήλη με την επτάφωτη λυχνία στην κορυφή. «Η ύπαρξη Ιουδαϊκών επιτύμβιων επιγραφών γραμμένων σε γλώσσα ελληνική, στο ανατολικό νεκροταφείο έξω από τον περιτειχισμένο χώρο των Φθιωτίδων Θηβών δηλώνει την παρουσία ιουδαϊκής κοινότητας στην πόλη, η οποία θα συνέβαλε φυσικά και στην ανάπτυξη του εμπορίου» υπογραμμίζει ο κ. Σταντζούρης.


Με βάση τη μορφή των γραμμάτων των δύο επιτύμβιων στηλών της ανασκαφής μας αλλά και της εγχάρακτης επιγραφής στο εσωτερικό του κιβωτιόσχημου τάφου, και λόγω έλλειψης άλλων στοιχείων «επιχειρούμε μια χρονολογική ταύτιση του ανασκαφέντος νεκροταφείου στα τέλη του 5ου και στις αρχές του 6ου αι.» προσθέτει ο ίδιος.


Η γενική συστηματική οργάνωση του νεκροταφείου και η τοποθέτησή του στον χώρο αποτελούν ενδείξεις ενός μεγαλύτερου και εκτεταμένου νεκροταφείου. Περισσότερα στοιχεία για την χρονολογική και τοπογραφική διασπορά του ανατολικού νεκροταφείου θα προσφέρει, ωστόσο, η μελλοντική έρευνα στην συγκεκριμένη περιοχή.




Πηγή: Εφημερίδα "Ταχυδρόμος"